Những điều cần biết về thỏa thuận khoáng sản giữa Mỹ và Ukraine

[Romano]

Dù phía Ukraine có thể đã giảm phạm vi của thỏa thuận và phản đối các điều khoản khó khăn mà chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump đưa ra, một số chi tiết quan trọng trong thỏa thuận vẫn chưa được quyết định...Mỹ và Ukraine vừa đạt được một thỏa thuận hợp tác phát triển tài nguyên khoáng sản tại Ukraine thông qua một “quỹ đầu tư tái thiết”. Theo tờ báo Financial Times, thỏa thuận được thống nhất vào ngày 25/2 này có các điều khoản khác so với đề xuất ban đầu của hai bên.

Thỏa thuận đã loại bỏ một nội dung về việc khả năng thu về 500 tỷ USD từ khai thác khoáng sản. Bên cạnh đó, cũng không có điều khoản rõ ràng nào nói về việc Mỹ đảm bảo an ninh cho Ukraine - điều mà Kyiv mong muốn để đổi lại việc chia sẻ lợi nhuận từ nguồn tài nguyên khổng lồ của mình.

Theo giới chuyên gia, dù phía Ukraine có thể đã giảm phạm vi của thỏa thuận và phản đối các điều khoản khó khăn mà chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump đưa ra, một số chi tiết quan trọng trong thỏa thuận vẫn chưa được quyết định.

DOANH THU KHOÁNG SẢN UKRAINE SẼ ĐƯỢC CHIA THẾ NÀO?
Theo thỏa thuận, Kyiv và Washington sẽ thành lập một “quỹ đầu tư chung”, trong đó phía Ukraine sẽ đóng góp 50 phần trăm tổng doanh thu “tương lai” kiếm được từ các nguồn tài nguyên khoáng sản thuộc sở hữu của Chính phủ.

Về lý thuyết, quỹ này sẽ đầu tư vào công cuộc tái thiết và phát triển kinh tế tại Ukraine sau chiến tranh. Do đó, phạm vi đầu tư là tất cả các lĩnh vực của nền kinh tế, không chỉ tài nguyên thiên nhiên.

AI SỞ HỮU VÀ KIỂM SOÁT QUỸ ĐẦU TƯ?
Quỹ đầu tư chung trên về cơ bản sẽ thuộc quyền sở hữu và quản lý chung của Chính phủ Mỹ và Ukraine, nhưng chi tiết sẽ được hai bên thống nhất sau trong thỏa thuận riêng về quỹ đầu tư.

Theo đề xuất ban đầu, Mỹ yêu cầu được sở hữu 100% quỹ này và có toàn quyền quyết định. Nhưng thỏa thuận mới đạt được nêu rõ “tỷ lệ sở hữu tối đa vốn cổ phần quỹ” và thẩm quyền ra quyết định của phía Mỹ sẽ ở mức độ cho phép theo luật Mỹ. Các nhà phân tích cho rằng điều khoản này được đưa vào nhiều khả năng vì các cơ quan của Mỹ có thể gặp khó khăn về pháp lý khi tham gia vào một quỹ đầu tư như vậy.

Ví dụ, nếu Tập đoàn Tài chính phát triển Mỹ (DFC) - cơ quan trực thuộc Chính phủ Mỹ và có trách nhiệm thúc đẩy đầu tư tư nhân ở các nước đang phát triển - là đơn vị quản lý các quyền lợi của Washington trong quỹ này, giới hạn sở hữu của công ty trong mọi dự án sẽ là 30%.

LỢI NHUẬN TỪ QUỸ ĐƯỢC ĐẦU TƯ VÀO UKRAINE HAY TRẢ CHO MỸ?
Điều này cũng chưa được chỉ ra rõ ràng và sẽ được quyết định trong thỏa thuận về quỹ đầu tư. Theo thỏa thuận vừa đạt được, quỹ này sẽ tái đầu tư doanh thu “ít nhất trên sơ sở hàng năm” vào Ukraine để đảm bảo “sự an toàn, an ninh và thịnh vượng của Ukraine”. Tuy nhiên, điều này không đồng nghĩa toàn bộ doanh thu sẽ được tái đầu tư.

THỎA THUẬN BAO GỒM NHỮNG TÀI NGUYÊN NÀO CỦA UKRAINE?
Ukraine sở hữu trữ lượng lớn các loại tài nguyên quan trọng như lithium, than chì, coban, titan và một số kim loại đất hiếm. Nước này cũng có trữ lượng dầu, khí đốt và than lớn. Tất cả các khoáng chất này đều nằm trong phạm vi của thỏa thuận, miễn là chúng thuộc sở hữu “trực tiếp hoặc gián tiếp” của Chính phủ Ukraine.

Tuy nhiên, những mỏ khoáng chất hiện đang mang về doanh thu cho ngân sách chính phủ, dưới dạng thuế, giấy phép khai thác…, nằm ngoài thỏa thuận. Theo đó, các hoạt động hiện tại của Ukrnafta và Naftogaz, hai công ty dầu khí nhà nước của Ukraine, sẽ không bị ảnh hưởng.

Trên thực tế, hoạt động khai phá và phát triển trữ lượng khoáng chất tại Ukraine chưa phát triển và quá trình này có thể tốn nhiều năm trong điều kiện pháp lý ổn định. Bên cạnh đó, việc thiếu dữ liệu về chất lượng của các mỏ - thông tin quan trọng để nhà đầu tư quyết định rót tiền khai phá và phát triển mỏ mới - cũng là một rào cản. Đó là chưa kể một phần lớn các mỏ khoáng chất như vậy nằm ở những khu vực đang bị lực lượng của Nga chiếm giữ.

Việc khai thác các khoáng sản quan trọng ở Ukraine sẽ cần số tiền đầu tư khổng lồ. Về lý thuyết, quỹ đầu tư nói trên sẽ đầu tư một phần cho việc này, nhưng quỹ sẽ bắt đầu từ “tay trắng” nếu Mỹ không ứng trước tiền. Trong khi đó, các dự án khai thác có thể mất nhiều năm mới có thể mang về lợi nhuận.

UKRAINE CÓ NHẬN ĐƯỢC SỰ ĐẢM BẢO VỀ AN NINH?
Nói về thỏa thuận khoáng sản hôm 25/2, ông Trump nói rằng đây là một cách để “trả lại” những gì Mỹ đã tài trợ cho Ukraine. Về việc đảm bảo an ninh cho Ukraine, chính quyền Trump lập luận rằng sự hiện diện về lợi ích kinh tế của Mỹ đã đủ để ngăn chặn hoạt động quân sự của Nga tại Ukraine trong tương lai.

Trong đề xuất ban đầu, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy đã yêu cầu Washington rõ ràng hơn về việc viện trợ quân sự và đảm bảo an ninh cho Ukraine trong tương lai. Nhưng ông đã không thành công.

“Thỏa thuận không gồm tất cả sự đảm bảo về an ninh mà Ukraine mong muốn, nhưng tôi đã muốn có ít nhất một dòng đề cập tới sự đảm bảo và đã có một dòng như vậy trong thỏa thuận”, ông Zelenskyy chia sẻ với truyền thông ngày 26/2.

Theo một nguồn tin là quan chức cấp cao Ukraine tiết lộ với Financial Times, phía Ukraine đã chịu áp lực lớn từ chính quyền Trump để “chốt” thỏa thuận. Các quan chức kỳ vọng thỏa thuận này sẽ được ký tại Nhà Trắng vào ngày 28/2, khi ông Zelenskyy sang Mỹ, mở đường cho các cuộc đàm phán chi tiết hơn về viện trợ quân sự và sự đảm bảo về an ninh cho Ukraine. Đây là những nội dung quan trọng với nỗ lực chấm dứt chiến sự Ukraine của chính quyền Trump.