|
Chỉ hơn ba tháng trước, Phó Tổng thống Kamala Harris đã tiến đến một chiếc micro để có bài phát biểu định hình cả quá khứ và tương lai của bà.
Một ngày trước đó, Tổng thống Joe Biden đã rút lui khỏi cuộc đua tranh cử và ủng hộ bà kế nhiệm ông với tư cách là ứng cử viên của Đảng Dân chủ. Với chỉ một thời gian ngắn vận động tranh cử trước mắt, bà Harris không thể để lãng phí.
Có một câu nói trong chính trị: Hãy tự định nghĩa mình hoặc bị đối thủ định nghĩa.
Và vào khoảnh khắc đó, khi bà Harris lần đầu tiên có bài phát biểu trước hàng ngàn người dân Mỹ, bà đã tự định nghĩa mình không chỉ dựa trên thành tích của bà tại Nhà Trắng hay với tư cách là một thượng nghị sĩ Hoa Kỳ, mà còn dựa trên những năm tháng bà làm công tố viên tại California.
"Tôi đã đối đầu với đủ loại thủ phạm - những kẻ săn mồi xâm hại phụ nữ, những kẻ lừa đảo người tiêu dùng, những kẻ gian lận phá vỡ các quy định để trục lợi cho bản thân. Vì vậy, hãy lắng nghe tôi khi tôi nói: Tôi biết kiểu người của Donald Trump," bà nói về đối thủ Cộng hòa của mình.
Câu nói này đã được lặp lại nhiều lần tại các cuộc vận động và bài phát biểu vận động tranh cử của bà, khi người phụ nữ 60 tuổi này tìm cách định hình cuộc bầu cử này như một cuộc cạnh tranh giữa một công tố viên cứng rắn và một kẻ tội phạm đã bị kết án, liên tục nhắc nhở cử tri về những rắc rối pháp lý của Trump.
Nạn giết người trên phố và chính trị khắc nghiệt ở San Francisco
Thời gian bà Harris làm việc trong ngành thực thi pháp luật bắt đầu ngay sau khi bà tốt nghiệp trường luật tại Quận Alameda, California - nơi bao gồm thành phố Berkeley và quê hương Oakland của bà.
Trong những năm 1990, giữa "cuộc chiến chống ma túy" của chính phủ, Oakland đã phải vật lộn với tội phạm bạo lực.
Đối với một công tố viên mới vào nghề, công việc này thật đáng sợ. Nhưng mức độ nghiêm trọng của các vụ án cần phải giải quyết khiến nó được coi là công việc hàng đầu đối với một luật sư trẻ và đầy tham vọng, Teresa Drenick, người đã làm việc với Harris vào thời điểm đó, chia sẻ.
“Nó giống như một nồi lẩu thập cẩm. Khối lượng đau buồn mà bạn phải thẩm thấu mỗi ngày thật khó để tiêu hóa. Đối với chúng tôi, nó thật dữ dội. Rủi ro rất cao, tội ác rất nghiêm trọng,” bà nói với BBC.
"Đó là thời kỳ đỉnh điểm của nạn dịch ma túy đá. Có những vụ giết người của băng đảng, giết người ở góc phố. Có rất nhiều điều đang diễn ra ở Oakland, tạo điều kiện cho bạn, với tư cách là một công tố viên, có thể xử lý một số vụ án nghiêm trọng nhất mà một công tố viên phải đối mặt."
Bà Drenick và Harris cùng làm việc trong một nhóm xét xử.
Bà ngưỡng mộ sự tự tin của Harris trước bồi thẩm đoàn, và sự tôn trọng của bà dành cho đồng nghiệp chỉ tăng lên khi Harris được chuyển đến một nhóm khác trong cùng tòa án, tập trung vào vấn đề xâm hại tình dục trẻ em.
"Bà ấy rất, rất quan tâm đến các nạn nhân trẻ em bị xâm hại. Bà ấy có thể nói chuyện với họ theo cách cho phép họ mở lòng với bà ấy," bà Drenick kể.
Vào thời điểm này, Harris hẹn hò với Willie Brown, một chính trị gia địa phương có ảnh hưởng lớn và là chủ tịch của Hạ viện bang California, người đã giúp một số nhà lãnh đạo chính trị nổi tiếng khác của tiểu bang, bao gồm Gavin Newsom, thống đốc hiện tại, và Thị trưởng San Francisco London Breed, tạo dựng sự nghiệp.
Ông Brown đã bổ nhiệm bà vào hai ủy ban của tiểu bang và giới thiệu bà với một số nhà tài trợ Dân chủ có uy tín nhất của San Francisco.
Mối tình ngắn ngủi này đã kết thúc vào thời điểm Brown được bầu làm thị trưởng thành phố vào năm 1995. Ba năm sau, Harris nhận việc tại văn phòng công tố quận San Francisco.
Trong thời gian hẹn hò với Brown, người hơn bà 30 tuổi, Harris đã bắt đầu giao du với một số nhân vật chính trị có tầm ảnh hưởng của thành phố.
Cỗ máy chính trị của San Francisco, mà Harris mô tả là "một môn thể thao tay bo", đã giúp một số chính trị gia trụ cột nhất của quốc gia, bao gồm cựu Chủ tịch Hạ viện Nancy Pelosi và cố Thượng nghị sĩ Dianne Feinstein, tạo dựng sự nghiệp.
Harris đã xây dựng mối quan hệ với cả hai người, vươn lên cùng với những người đương thời như Newsom, trong giai đoạn bà tạo lập được chỗ đứng trong thế giới chính trị.
Sự thăng tiến nhanh chóng của bà trong nền chính trị đầy biến động của San Francisco được định hình bằng những ngày trong phòng xử án đại diện cho các nạn nhân và những đêm tại các buổi dạ tiệc chính trị hào nhoáng.
Đây cũng là khoảng thời gian Harris gặp một trong những người bạn thân nhất của mình - và là nhà tài trợ quan trọng nhất - Laurene Powell Jobs, góa phụ của nhà đồng sáng lập Apple Steve Jobs.
Jobs đã góp 500 USD cho chiến dịch tranh cử năm 2003 của Harris để giành ghế công tố viên trưởng quận San Francisco, và bà đã giành chiến thắng, đánh bại chính sếp cũ của bà.
Hai mươi năm sau, nhà từ thiện tỷ phú này đã quyên góp gần một triệu đô la cho chiến dịch tái tranh cử của Biden-Harris, theo Tạp chí Fortune.
Người ta không biết bà Jobs đã đóng góp trực tiếp bao nhiêu cho nỗ lực tranh cử tổng thống của Harris, nhưng số tiền này được cho là đáng kể.
'Nguyên tắc không có ngoại lệ'
Vào ngày trước lễ Phục sinh năm 2004, chỉ bốn tháng sau khi Kamala Harris nhậm chức công tố viên trưởng quận San Francisco, thành viên một băng đảng đã dùng một khẩu súng AK-47 bắn chết một cảnh sát 29 tuổi tên là Isaac Espinoza.
Vụ giết người đã làm cả thành phố bàng hoàng, với nhiều chính trị gia và những thành viên nổi bật trong lực lượng cảnh sát kêu gọi áp dụng án tử hình.
Nhưng Harris, người đã đưa việc phản đối án tử hình trở thành một phần quan trọng trong chiến dịch chính trị của mình để trở thành công tố viên trưởng của thành phố, thay vào đó, đã quyết định theo đuổi một bản án chung thân không ân xá.
Bà đã công khai quyết định của mình chỉ 48 giờ sau vụ giết người, mà không thông báo trước cho góa phụ của viên cảnh sát bị giết hại.
"Bà ấy đã không gọi cho tôi," bà Espinoza nói với CNN vào năm 2019. "Tôi không hiểu tại sao bà ấy lại lên máy quay để nói điều đó mà không nói chuyện với gia đình tôi. Thậm chí không thể chờ cho đến khi ông ấy được chôn cất sao?"
Phản ứng dữ dội đã bùng lên. Phát biểu tại đám tang của viên cảnh sát, Thượng nghị sĩ Feinstein đã yêu cầu kẻ giết người "phải trả giá đắt nhất".
Khi bước ra khỏi buổi lễ nhà thờ, bà Espinoza nói với các phóng viên rằng nếu bà biết bà Harris phản đối án tử hình, có lẽ bà đã không ủng hộ bà ấy.
“Nguyên tắc phải được tuân thủ mà không có ngoại lệ,” bà Harris sau đó đã viết trong một bài bình luận trên tờ San Francisco Chronicle, bảo vệ quyết định của mình.
Luật sư dân quyền lâu năm John Burris, người ủng hộ quyết định của Harris vào thời điểm đó, cho biết ông nghĩ rằng “về mặt chính trị, quyết định này không khôn ngoan đối với bà ấy, nhưng đó là lập trường triết học mà bà ấy đã chọn”.
"Bà ấy khá táo bạo trong lập trường của mình và bà ấy đã phải chịu rất nhiều chỉ trích vì điều đó,” ông nói với BBC. “Đó là một lập trường khá tiến bộ.”
Sự cố này có thể là dấu chấm hết cho tham vọng chính trị của bà, nhưng Harris, người đã lớn lên cùng một bà mẹ đơn thân tại thành phố Oakland của tầng lớp lao động, vẫn tiếp tục.
“Bà ấy có phải là một người có năng khiếu chính trị không? Hoàn toàn không. Bà ấy có tài năng bẩm sinh không? Có,” Brian Brokaw, người quản lý hai chiến dịch thành công của Harris cho vị trí tổng chưởng lý California vào năm 2010 và 2014, cho biết.
“Đối với bà ấy, chính trị là phương tiện để đạt được mục đích. Bà ấy tập trung vào kết quả cuối cùng và tác động mà bà ấy có thể tạo ra đối với cuộc sống của mọi người chứ không phải vào quá trình thực hiện những điều đó.”
Bà Harris dường như đã tiếp thu được một số bài học từ quyết định quan trọng đầu tiên của bà với tư cách là công tố viên trưởng quận San Francisco.
Bốn năm sau, bà lại từ chối theo đuổi án tử hình sau một vụ giết người ghê rợn, nhưng lần này, bà hiểu rõ hơn quyết định của mình sẽ gây ra hậu quả như thế nào.
Tony Bologna đang lái xe ở San Francisco cùng ba người con trai thì xe của họ bị bắn. Bologna và hai người con trai của ông thiệt mạng; người con trai thứ ba của ông bị thương nặng.
Ngay sau vụ giết người, cảnh sát đã bắt giữ Edwin Ramon Umaña, một thành viên không có giấy tờ của băng đảng MS-13, người rõ ràng đã nhầm ông Bologna 49 tuổi với kẻ thù không đội trời chung.
Lần này, Harris đã chọn cách thông báo quyết định truy tố của mình cho bà Danielle, vợ góa của ông Bologna, Matt Davis, người đại diện cho Danielle Bologna trong một vụ kiện dân sự đối với chính quyền thành phố vào thời điểm đó, nhớ lại.
"Không có gì ngạc nhiên khi bà Danielle có phản ứng rất quyết liệt và tiêu cực trước tin tức này," ông Davis nói với BBC trong một cuộc phỏng vấn gần đây. “Bà ấy nói rõ rằng bà ấy rất buồn. Kamala đã lắng nghe bà ấy và bày tỏ sự thông cảm của mình nhưng vẫn khá kiên quyết.”
Cuộc gặp gỡ đã để lại ấn tượng khó phai mờ trong lòng Davis.
Ông đã kết bạn với Harris tại trường luật ở San Francisco và khi bà lần đầu tiết lộ kế hoạch tranh cử chức công tố viên trưởng của quận, ông nhớ mình đã nghĩ rằng bà không có cơ hội.
Nhưng ông cho biết cuộc nói chuyện đau đớn ấy đã khiến ông nhận ra rằng mình đã đánh giá thấp bà.
“Đó (cuộc trò chuyện với góa phụ Danielle) là điều không hề dễ dàng,” ông Davis nói.
Công tố viên cấp tiến?
Trong suốt sự nghiệp thực thi pháp luật của mình, bà Harris đã được các đồng minh tìm cách xây dựng hình ảnh của bà là một "công tố viên cấp tiến" - người cam kết cải cách tư pháp hình sự nhưng đồng thời cứng rắn với tội phạm.
Đó là một ranh giới mỏng manh ở một thành phố tự do tại tiểu bang thiên tả lớn nhất của đất nước, và những người chỉ trích ở cả hai phe chính trị đều cho rằng bà đã không duy trì ranh giới này.
Với tư cách là công tố viên trưởng của quận, bà đã áp dụng cái gọi là triết lý "thông minh với tội phạm", bao gồm các sáng kiến nhằm giúp những người phạm tội phi bạo lực không phải vào tù bằng cách đưa họ vào các chương trình đào tạo nghề và đảm bảo những người phạm tội trẻ tuổi vẫn được đi học.
Niki Solis là một luật sư tại văn phòng luật sư bào chữa công của San Francisco, người đã làm việc đối diện với Harris vào đầu những năm 2000. Bà Solis cho biết bà Harris đã tiếp thu những lo ngại của bà về cách những nạn nhân trẻ tuổi của nạn buôn bán tình dục bị truy tố về tội mại dâm, thay vì được coi là nạn nhân.
"Tôi nhận ra rằng bà ấy hiểu những vấn đề mà nhiều người tiền nhiệm của bà và nhiều [công tố viên quận] trên khắp tiểu bang đã không hiểu hoặc thậm chí không công nhận," bà Solis cho biết.
Trump và các đồng minh cánh hữu của ông đã tìm cách nhấn mạnh vào giai đoạn này trong sự nghiệp của bà, miêu tả bà là một phần của "giới tinh hoa tự do San Francisco".
Nhưng đối với phe cánh tả, bà bị cáo buộc là không đủ tư tưởng cải cách, một số người trên mạng xã hội gọi bà là "Kamala cảnh sát".
Nhưng vào thời điểm bà Harris được bầu làm tổng chưởng lý California, vào năm 2010, khuynh hướng tiến bộ của bà dường như đã nhường chỗ cho chủ nghĩa thực dụng chính trị.
"Bà ấy đang tìm kiếm một hình ảnh nổi bật hơn ở cấp quốc gia. Bà ấy muốn tạo dấu ấn. Nhiều người tin rằng bà Harris sẽ có những bước tiến quan trọng trong sự nghiệp chính trị của mình," Gil Duran, người đã làm việc cho bà Harris tại văn phòng tổng chưởng lý trong vài tháng, cho biết.
"Văn phòng tổng chưởng lý - thường là một nơi nhàm chán - giờ đây đã trở thành nhà của một ngôi sao đang lên."
Trên sân khấu quốc gia, bà Harris bắt đầu tạo dấu ấn.
Vào năm 2012, sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu, bà Harris đã đe dọa sẽ từ bỏ các cuộc đàm phán về một thỏa thuận tài chính giữa các tổng chưởng lý tiểu bang và năm ngân hàng Hoa Kỳ.
California dự kiến sẽ nhận được khoảng bốn tỷ USD trong thỏa thuận ban đầu và cuối cùng Harris đã đảm bảo được 18 tỷ USD cho tiểu bang này.
Ban vận động của bà Harris đã nêu bật trường hợp này trong quá trình vận động tranh cử như một bằng chứng nữa cho thấy bà sẵn sàng chống lại các tổ chức, cá nhân có ảnh hưởng xã hội hoặc chính trị.
Nhưng các báo cáo gần đây hơn cho thấy chỉ có 4,5 tỷ USD trong số tiền đền bù cuối cùng được chuyển cho những chủ nhà ở California đã bị các chủ nợ lừa đảo.
Trong những động thái khiến một số người theo chủ nghĩa tự do tức giận, bà đã triển khai một chương trình chống trốn học trên toàn tiểu bang, một số công tố viên quận đã sử dụng chương trình này để bắt giữ phụ huynh.
Và bà đã bất chấp lệnh của Tòa án Tối cao về giảm tình trạng quá tải trong các nhà tù của tiểu bang.
Bà cũng đã đảo ngược lập trường trước đây của mình về án tử hình vào năm 2014 khi, với tư cách là tổng chưởng lý, bà đã kháng cáo phán quyết của tòa án cấp dưới cho rằng án tử hình là vi hiến. Thế là giờ đây, công tố viên từng từ chối đề nghị án tử hình đối với những kẻ giết người bạo lực với lập luận rằng "các nguyên tắc phải được áp dụng và không có ngoại lệ" đang bảo vệ quyền của nhà nước trong việc áp dụng hình phạt tử hình.
Hadar Aviram, một giáo sư về tư pháp hình sự và dân quyền đã kiến nghị Harris giữ nguyên quyết định, là một trong nhiều người chỉ trích lập trường của bà.
"Bạn không có nghĩa vụ phải bảo vệ những điều bất công về mặt đạo đức," bà Hadar Aviram nói với CNN vào năm 2019 về vụ việc. "Nếu bạn thực sự tin rằng chúng bất công về mặt đạo đức và bạn có cơ hội để lên tiếng, tôi nghĩ rằng đó là điều bắt buộc phải làm".
Cựu công tố viên thành phố San Francisco Louise Renne, người đã làm việc với Harris khi bà mới rời Oakland, cho biết làn sóng chỉ trích mà bà Harris phải đối mặt vì ủng hộ án tử hình là không công bằng.
"Vấn đề là khi bạn là tổng chưởng lý tiểu bang, bạn phải bảo vệ luật pháp. Đó là nghĩa vụ của bạn," bà nói với BBC. "Tôi không coi đó là điểm yếu hay xem đó là một sự chỉ trích hợp tình hợp lý."
Nhưng bà Harris đã chọn lọc luật mà bà thực thi.
Vào năm 2004, khi Gavin Newsom, lúc bấy giờ là thị trưởng San Francisco, quyết định cho phép tổ chức đám cưới đồng giới, vi phạm luật tiểu bang, Harris đã giúp chủ trì một số buổi lễ cưới, gọi đó là "những khoảnh khắc vui vẻ nhất" trong sự nghiệp của bà.
Hồ sơ dài của bà với tư cách là một công tố viên sẽ gây ra những vấn đề khó khăn cho bà Harris, khi bà, sau khi được bầu vào Thượng viện Hoa Kỳ năm 2016, quyết định ra chạy đua giành đề cử tổng thống của Đảng Dân chủ.
Bà đã chọn khởi động chiến dịch tranh cử tổng thống năm 2020 của mình chỉ cách Tòa án Quận Alameda vài dãy nhà, cũng chính là nơi bà lần đầu tiên bà phát biểu câu "vì người dân" - câu nói sau này trở thành một phần trong khẩu hiệu tranh cử của bà.
Nhưng giữa lúc bà đang vận động tranh cử, George Floyd, một người đàn ông da đen không vũ trang, bị một cảnh sát giết chết trong một vụ bắt giữ, làm dấy lên làn sóng phản đối nạn phân biệt chủng tộc trên toàn quốc và đòi hỏi cải cách tư pháp hình sự.
Việc bà từng bảo vệ án tử hình và phản đối cải cách nhà tù đã khiến bà bị cánh tả trong đảng chỉ trích.
Bà đã từ bỏ cuộc đua giành chức tổng thống khi mà các cuộc bầu cử sơ bộ để chọn ra một ứng cử viên Dân chủ còn chưa bắt đầu.
Thay đổi lập trường
Giờ đây, khi tranh cử tổng thống với đối thủ Donald Trump, bà Harris một lần nữa kêu gọi người ủng hộ chú ý đến uy tín công tố của mình, nhưng bà thay đổi cách trình bày về những điều này, trong một bầu không khí chính trị mới.
Trong khi nhiều thành phố, bao gồm cả San Francisco, đã thử nghiệm các cuộc cải cách tiến bộ đối với hoạt động của cảnh sát sau vụ sát hại Floyd, thì sự gia tăng tội phạm và tình trạng vô gia cư trong đại dịch đã gây ra phản ứng dữ dội của công chúng đối với các chính sách được gọi là "mềm mỏng với tội phạm".
Đảng Cộng hòa cũng tập trung nhiều vào thông điệp chính trị xung quanh tội phạm và an toàn công cộng trong những năm gần đây.
Quá khứ làm công tố viên của bà Harris không còn là gánh nặng nữa, và trong cuộc đua với cựu tổng thống đầu tiên bị kết trọng tội, câu chuyện này phù hợp với thời điểm chính trị hiện nay.
Đáng chú ý là tại Đại hội toàn quốc của Đảng Dân chủ vào mùa hè vừa qua, việc bãi bỏ án tử hình đã bị loại khỏi cương lĩnh của đảng này.
Và trong khi vào năm 2020, Harris đã tìm cách giành được sự ủng hộ của những người Dân chủ thiên tả, thì hiện tại bà đang công khai gạ gẫm những người Cộng hòa ôn hòa có thể đã chán Trump.
Để làm được điều đó, bà đã thay đổi một số lập trường của mình - từ an ninh biên giới đến chăm sóc sức khỏe một bên chi trả (tức chính sách nhà nước chi trả thông qua cơ chế bảo hiểm y tế) - để trở nên gần gũi hơn với các quan điểm trung dung hoặc ôn hòa.
Điều này đã dẫn đến những lời cáo buộc từ những người đối lập rằng bà là người hay thay đổi quan điểm.
Bà Harris là "một tắc kè hoa", người đồng hành của Trump, Thượng nghị sĩ Ohio JD Vance, nói với CNN vào tháng Tám. "Bà ta giả vờ là một thứ gì đó trước một nhóm khán giả và bà ta giả vờ là một thứ gì đó khác trước một nhóm khán giả khác."
Nhưng ông Duran, cựu đồng nghiệp của Harris tại văn phòng tổng chưởng lý, coi đó không phải là sự thận trọng trong chính trị mà đơn giản là dấu hiệu cho thấy sự thực dụng trong chính trị của bà.
"Tôi nghĩ bà ấy có niềm tin nhưng thực sự rất khó để vận động tranh cử chỉ dựa trên niềm tin của mình, thường là vậy," ông nói. "Kamala Harris mà chúng ta thấy bây giờ rất bị chi phối bởi các cuộc khảo sát ý kiến và nhóm khảo sát."
Harris thực sự đại diện cho điều gì là một câu hỏi đã ám ảnh bà trong suốt sự nghiệp của mình - và tiếp tục theo bà trong suốt quá trình tranh cử vào Phòng Bầu dục. Nhưng đối với ông Brokaw, cựu giám đốc chiến dịch của bà, bà luôn hành động theo cách của riêng mình.
"Bà ấy đã tự tạo ra con đường của riêng mình và bỏ lại phía sau rất nhiều người đã coi thường và đánh giá thấp bà ấy," ông nói.
|
|
