Sài Gòn còn đâu không gian tiệm nước!

Lúc này, tìm đâu! Những nét văn hóa đa dạng của những cộng đồng lưu dân từng có thời đã hòa quyện với tánh cao thượng của cư dân xứ này, những buổi bình minh Sài Gòn khoáng đạt bắt đầu từ không gian tiệm nước!

Ảnh: TTO

Cậu tôi, dân ruộng miệt Gò Công, đến Sài Gòn từ hướng Nam, khi đi qua xóm Bình Đăng, cầu Nhị Thiên Đường, chợ Xóm Củi của Chợ Lớn-Sài Gòn thay đổi đến mức làm cậu tôi ngơ ngác. Sáng hôm sau, không kịp chờ đèn đường tắt, cậu tôi bộ dạng hối hả:

- Dậy mày, đi tiệm nước làm một ly xây chừng, ăn hủ tíu mì, xíu mại với cậu.
Tôi càu nhàu:
- Làm gì còn tiệm nước hả cậu.
- Bộ dẹp hết trơn thiệt hả mậy !
- Ai biết đâu hà, nếu còn phải 6 giờ mới mở cửa cậu ơi.
- Thằng xạo! Tao không tin Sài Gòn dạo này ngủ trưa dữ dậy.

Nếu bạn là người Sài Gòn hoặc đã từng sống qua chốn này, bạn sẽ hiểu vì sao việc thức khuya dậy sớm của thị dân nơi đây có một phần quá khứ can hệ tới cái tiệm nước.

Ngày trước, trong những sớm mai trời nổi gió hay thấm đẫm hơi sương, thỉnh thoảng cha tôi dắt tôi ra tiệm nước. Lần nào cũng vậy tôi thường dụi mắt liên tục để xua cơn ngái ngủ để thu hết vào đôi mắt thơ ngây cái ánh sáng đèn mờ hơi nước sôi, những nhộn cảnh sinh động của cái tiệm nước nơi bán cà phê sáng và các món điểm tâm của người Hoa, những tiệm nước này thường mở cửa rất sớm ở những con đường gần chợ, bến xe, bệnh viện.

Tôi say sưa lắng nghe tiến dao thớt, giọng xí xô xí xào tiếng Tiều, tiếng Quảng của các cô chú phổ-ki. Tôi không hiểu vì sao những cụ ông cụ bà người Minh Hương luôn ngồi quay mặt ra đường với cái nhìn xa vắng; vì sao những người dân có mức sống khác nhau nhưng thường có cùng vẻ mặt lo âu trước một ngày mới, và tất cả họ đều có chung phong cách hồn nhiên khi bưng cái đĩa nhỏ và húp ngon lành những giọt cà phê nóng hổi. Cái cách uống cà phê từ cái cốc, sớt ra cá đĩa trước sau tôi chỉ thấy có trong tiệm nước. Tôi không biết nguyên cớ mà cũng không cần biết làm gì. Tôi chỉ muốn lưu giữ hình ảnh dòng cà phê ngút khói, rất hào sảng, từ cái ấm sành chảy ra tràn miệng những cái cốc tuôn xuống dĩa lênh láng như lòng thật thà không cần kìm giữ.

Theo nghĩa cơ bản thuật ngữ: văn hóa chính là sự cải thiện hay hoàn thiện bản chất, bản chất những sinh hoạt cộng đồng để tạo ra diện mạo văn hóa của một thời, ôi với một đô thị lớn như Sài Gòn, trong thời bình việc đi ngủ và thức giấc là hoàn toàn tùy thuộc vào nền nếp của cá nhân, gia đình, chính vì thế Sài Gòn luôn có những góc không ngủ, thật ra đại bộ phận thị dân thường có nhịp thời gian bắt đầu một ngày mới vào khoảng từ 4 giờ đến 7 giờ sáng.

Ngày nay, Sài Gòn không thức sớm nữa. ông Năm Tàu, hành nghề cố vấn về Sài Gòn - Chợ Lớn cho các ông chủ người Đài Loan đang làm ăn ở Việt Nam, luôn miệng than thở: "Ngộ hết thì giờ! Ngộ sống như Tây, tự pha cà phê, thứ cà phê bột chua lè, vừa uống vừa tranh thủ coi tivi, đọc báo. Ngộ thèm ra tiệm nước ngồi bàn chuyện thời sự muốn chết!"

Chị Hai Lài bán trái cây ở Chợ Lớn nói: "Tôi dọn hàng trễ hơn trước, 8 giờ người ta bưng đồ ăn sáng tới sạp. Có ngon lành gì dâu, tôi ưng ngồi tiệm nước ngắm cảnh rồng bay ngựa chạy, ngồi nghe tin giá cả, bạn hàng, nhưng thiếu ngủ quá!" Thầy Phát, dạy trung học phổ thông cười nheo mắt: Tôi họ Lưu, gốc Tiều, họ nhà tôi sống ở Sài Gòn đời thứ 3, vậy mà mấy năm nay quên mất hương vị của bánh tiêu, xíu mại quên luôn cả cái thói quen nhìn ngắm tranh xưa, chữ thánh treo trong các tiệm nước.

Dân Sài Gòn lúc này, ngày ngày, họ hòa nhịp đời sống với bài thể dục, đi bộ hoặc tới những điểm tập dưỡng sinh, sau đó là vệ sinh cá nhân, làm một số việc nhà, ăn sáng đi làm, với họ, khoảng thời gian từ lúc thức giấc đến lúc đi làm càng ngày càng ngắn lại.

Tốc độ sống của thị dân mỗi lúc một nhanh hơn và hệ quả tất nhiên là cái khoảng không gian ban mai bình yên thư thái, trong những cái tiệm nước đặc trưng mà đất-nước-gió-lửa xứ này ban tặng cho họ coi như đã mất. Thôi thì việc mất đi một diện mạo văn hóa cũng là lẽ thường, một diện mạo khác sẽ lấp đầy để tạo nên một bản sắc văn hóa mới phù hợp với nhịp đi lên của một đô thị lớn.

Nhưng trong ý thức đi tìm một diện mạo mới để so sánh, để nhấn mạnh sự cần thiết của việc xây dựng không gian văn hóa tinh thần của cộng đồng; tôi thật chưa tìm thấy những "tiệm nước mới," những không gian sinh hoạt văn hóa đặc trưng mà đáng lý cần phải có trong khoảng thời gian khởi động đầu mỗi ngày của đời sống người Sài Gòn - Chợ Lớn.

Lúc này, tìm đâu! Những nét văn hóa đa dạng của những cộng đồng lưu dân từng có thời đã hòa quyện với tánh cao thượng của cư dân xứ này, những buổi bình minh Sài Gòn khoáng đạt bắt đầu từ không gian tiệm nước!


Trần Tiến Dũng / Vietnamnet