Với nhiều người theo dõi tình hình. Quyết định công khai xúc phạm Tổng thống Donald Trump của Elon Musk tưởng như là hành động “tự hủy”, nếu không muốn nói là phi lý.
Ông Trump không phải là một chính trị gia thông thường mà đang là đương kim Tổng thống Mỹ, người có quyền quyết định những hợp đồng chính phủ trị giá hàng tỷ USD mà các công ty của Musk như Tesla, SpaceX, Starlink hay The Boring Company đang hưởng lợi. Từ trợ cấp xe điện cho tới các hợp đồng quốc phòng và hàng không vũ trụ, đế chế Musk gắn chặt với chính sách liên bang.
Vậy tại sao lại khiêu khích Tổng thống? Tại sao lại mạo hiểm chọc giận người có thể khóa van ngân sách liên bang bất cứ lúc nào?
Musk và nghệ thuật biến hỗn loạn thành đòn bẩy
Theo tác giả Joel Shulman viết trên Forbes, thoạt nhìn, hành động gần đây của Musk, chế nhạo hình ảnh ông Trump và công khai phản đối dự luật thuế chủ chốt của ông, có vẻ liều lĩnh. Nhưng nếu không phải thế thì sao?
Nghe qua có thể tưởng như viển vông nhưng giả thuyết này không phải không có cơ sở và cũng không hoàn toàn vô tư. Với mức độ liên quan tài chính lớn đến Tesla và SpaceX, nhiều nhà đầu tư và quan sát có xu hướng xem hành động của Musk như một phần trong chiến lược dài hạn thay vì là sai lầm ngắn hạn. Đây là một giả định được hình thành từ cả lịch sử thị trường lẫn kỳ vọng. Và với tiền lệ Musk nhiều lần biến hỗn loạn thành lợi thế, giả thuyết này vẫn đáng cân nhắc, dù mang tính suy đoán cao.
Điều gì sẽ xảy ra nếu người giàu nhất thế giới đang thực hiện một bước đi quyền lực đầy toan tính, không nhằm mục tiêu trước mắt mà là để định vị dài hạn?
Hãy nhìn vào những con số. Cuối năm 2024 và đầu 2025, Musk được cho là đã chi hơn 300 triệu USD để hậu thuẫn ông Trump quay lại Nhà Trắng thông qua các nền tảng truyền thông, khoản tài trợ chính trị và mạng lưới ảnh hưởng. Sự hỗ trợ đó có thể đã góp phần quan trọng giúp Trump giành chiến thắng sít sao.
Chỉ vài tháng sau khi ông Trump tái đắc cử, tài sản ròng của Musk đã tăng thêm hơn 150 tỷ USD, tương đương mức lợi nhuận gấp 500 lần so với "khoản đầu tư chính trị" ban đầu. Có thể nói, đây là cú tăng tài sản cá nhân nhanh nhất trong lịch sử hiện đại.
Những khoản lợi nhuận phi đối xứng như thế không đến ngẫu nhiên. Chúng đến từ sự sắp đặt bài bản.
Và nên nhớ, Musk mới 53 tuổi, còn khá trẻ theo tiêu chuẩn chính trị. Trước mắt ông là hàng chục năm hoạt động, với vô số ý tưởng, năng lượng và dòng vốn dồi dào. Dù không đủ điều kiện tranh cử Tổng thống vì là công dân nhập tịch, Musk vẫn hoàn toàn có khả năng định hình ai sẽ tranh cử – và tư tưởng nào sẽ thống trị đời sống chính trị Mỹ.
Điều quan trọng là hiện nay Musk đang kiểm soát X, một trong những nền tảng mạng xã hội quyền lực nhất thế giới. Nhờ đó, ông có thể định hình dư luận, khuếch đại tiếng nói của đồng minh và kiểm soát dòng chảy của các cuộc đối thoại chính trị với quy mô vượt xa bất kỳ cơ quan truyền thông truyền thống nào. Bên cạnh đó, ông cũng sở hữu lượng vốn gần như vô hạn, vượt xa mọi ủy ban hành động chính trị hay quỹ siêu PAC.
Không cần làm tổng thống vẫn dẫn dắt chính trường?
Thực chất, Elon Musk có thể trở thành "người dựng lên vua" quyền lực nhất thời đại ngày nay.
Và đừng quên, rất nhiều người từng đánh giá thấp Musk và phải trả giá đắt theo đúng nghĩa đen. Các nhà đầu cơ bán khống liên tục đặt cược vào thất bại của ông, để rồi bị bẽ mặt. Cổ phiếu Tesla nhiều lần sụt giá mạnh, nhưng cứ mỗi lần như vậy, giá lại bật tăng bùng nổ, xóa sạch hàng tỷ USD các vị thế bán khống. Đặt cược ngược chiều Musk gần như là hành vi tự sát về tài chính.
Ông phát triển trong hỗn loạn. Ông đón nhận sự bất ổn. Và ông đã làm chủ nghệ thuật biến hoài nghi thành thống trị.
Trong thời gian ngắn ngủi nhưng gây chú ý lớn với truyền thông tại Nhà Trắng, được gọi vui là “kỳ thực tập mùa xuân”, Musk có lẽ đã tiếp thu được nhiều thứ hơn những gì xuất hiện trên mặt báo. Ông đã chứng kiến trực tiếp cách tạo dựng thông điệp chính trị, cách quyền lực được phân bổ, và cách gây ảnh hưởng, không chỉ thông qua chính sách mà còn thông qua sự khiêu khích, quyền kiểm soát nền tảng và xây dựng thương hiệu cá nhân.
Và có thể, điều này không mang tính cá nhân mà đơn thuần là mang tính giao dịch. Musk rời Nhà Trắng cùng với cái mà nhiều người coi là “chìa khóa vàng” mang tính biểu tượng: quyền tiếp cận, ảnh hưởng và sự ăn khớp chiến lược. Thế nhưng, chỉ vài ngày sau khi rời đi, ông quay sang chỉ trích gay gắt. Thời điểm đó cho thấy đây không phải là bột phát mà là một bước ngoặt đã được tính toán kỹ.
Một số người suy đoán rằng việc ông Trump từ chối bổ nhiệm ứng viên do Musk đề xuất cho vị trí Giám đốc NASA có thể là nguyên nhân. Những người khác lại cho rằng nguyên nhân nằm ở việc Tesla, dù là đầu tàu trong cuộc cách mạng xe điện lại bị loại khỏi danh sách nhận ưu đãi thuế trong dự luật mà ông Trump đề xuất. Việc bị loại trừ này có thể khiến Tesla thiệt hại hàng tỷ USD. Liệu sự chuyển hướng của Musk mang tính lý tưởng? Có thể. Nhưng xác suất cao hơn là vì tiền và quyền kiểm soát.
Và có lẽ ông Trump hiểu rõ điều đó.
Cần nói rõ: Tổng thống Trump không làm gì sai trong mối tương tác này. Trên thực tế, ông vẫn giữ được sự điềm tĩnh, tập trung vào nghị trình chính sách và phần lớn đứng ngoài những lời công kích. Ông tỏ ra mang dáng vẻ tổng thống. Và có thể ông cũng nhận ra điều mà người khác chưa thấy: chính trường Mỹ đủ rộng cho cả hai người. Vẫn có chỗ cho những thế lực hùng mạnh cùng cạnh tranh và cùng tồn tại.
Nhiều người chỉ trích cách tiếp cận của Musk là thất thường, nhưng lịch sử đã cho thấy ông thường là người chơi “cuộc chiến dài hơi” giỏi hơn bất kỳ ai. Có thể cuộc đấu khẩu công khai này không phải là sai lầm. Có thể đây là một nước cờ chiến lược nhằm xây dựng ảnh hưởng, kiểm soát câu chuyện và định hình quyền lực lẫn đổi mới trong thập kỷ tới.
Biết đâu đấy – đó lại chính là thiên tài.
