Tổng thống Mỹ Donald Trump đang thực hiện một cuộc 'thanh trừng' chưa từng có tại Lầu Năm Góc, sa thải hàng loạt tướng lĩnh cấp cao để củng cố quyền kiểm soát quân đội. Động thái này phản ánh những bài học cay đắng từ nhiệm kỳ đầu tiên, khi ông liên tục xung đột với giới lãnh đạo quân sự.
Lầu Năm Góc tại Washington, D.C., Mỹ. Ảnh: THX/TTXVN
Theo kênh CNN ngày 25/2, trong một động thái gây chấn động vào cuối tuần trước, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã có những quyết định mạnh tay nhằm thiết lập quyền kiểm soát đối với Lầu Năm Góc. Hành động này được xem là bước đi quyết liệt để tránh lặp lại những bất đồng với giới lãnh đạo quân sự cấp cao như trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông.
Cuộc sa thải gây chấn động
Theo đó, Tổng thống Trump đã sa thải Tướng Charles Brown - Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân, cố vấn quân sự cấp cao nhất của ông, và Đô đốc Lisa Franchetti - Tư lệnh Hải quân Mỹ. Đáng chú ý, cả hai nhân vật này đều có những đặc điểm mang tính biểu tượng: ông Brown là người da đen và bà Franchetti là người phụ nữ đầu tiên chỉ huy Hải quân Mỹ.
Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth cũng tuyên bố đang tìm kiếm ứng viên thay thế các luật sư quân sự hàng đầu tại Không quân, Lục quân và Hải quân - những người chịu trách nhiệm đảm bảo tính hợp pháp của các hoạt động quân sự Mỹ.
Ông Trump đã bộc lộ sự quan tâm đặc biệt đến quân đội Mỹ từ khi còn trẻ. Ông từng theo học tại một trường nội trú theo phong cách quân sự ở New York và một trong những thần tượng của ông là Tướng George Patton - vị chỉ huy chiến trường nổi tiếng trong Thế chiến II.
Khi bắt đầu nhiệm kỳ đầu tiên, ông Trump đã nhanh chóng bổ nhiệm nhiều tướng lĩnh cấp cao vào chính quyền của mình: Tướng bốn sao đã nghỉ hưu John Kelly làm Chánh văn phòng Nhà Trắng, Tướng bốn sao đã nghỉ hưu James Mattis làm Bộ trưởng Quốc phòng và Tướng HR McMaster làm Cố vấn An ninh quốc gia.
Tổng thống Trump khi đó thường tự hào gọi họ là "các vị tướng của tôi". Ông cũng rất ấn tượng với các nghi thức quân sự và từng kinh ngạc trước màn trình diễn vũ khí quân sự của Pháp tại lễ kỷ niệm ngày Quốc khánh Pháp ở Paris (14/7/2016), đến mức sau đó đã yêu cầu tổ chức một sự kiện tương tự tại Mỹ.
Bất đồng sâu sắc và những rạn nứt không thể hàn gắn
Tuy nhiên, mối quan hệ giữa Tổng thống Trump và các tướng lĩnh dần xấu đi theo thời gian. Tướng McMaster bị mất lòng tin của ông Trump một phần vì ủng hộ việc duy trì và mở rộng sự hiện diện quân sự Mỹ tại Afghanistan, trong khi ông Trump muốn rút quân hoàn toàn.
Về phần mình, Bộ trưởng Mattis lo ngại ông Trump có thể châm ngòi cho một cuộc xung đột lớn, đặc biệt là sau khi Tổng thống Trump tăng cường lời lẽ kích động nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong Un vào năm 2017. Ông Trump cho rằng Bộ trưởng Mattis đã "chậm chạp" trong việc đưa ra các lựa chọn quân sự tiềm tàng nhằm vào Triều Tiên và cũng trì hoãn việc đưa ra các lựa chọn quân sự, cho bất kỳ loại xung đột tiềm tàng nào với Iran.
Điểm rạn nứt quyết định giữa Bộ Mattis và Thống thống Trump trong nhiệm kỳ đầu là về cuộc chiến chống tổ chức khủng bố Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng ở Syria. Khi ông Trump quyết định rút toàn bộ quân đội Mỹ khỏi Syria vào tháng 12/2018, ông Mattis đã từ chức sau khi không thuyết phục được tổng thống thay đổi quyết định.
Trong khi đó Tướng Kelly, Chánh văn phòng của Tổng thống Trump, cũng rời Nhà Trắng vào tháng 12/2018 sau khi mối quan hệ với Tổng thống xấu đi. Tướng Kelly từng tự hào về những điều ông ngăn chặn được trong nhiệm kỳ của mình, chẳng hạn như ngăn Tổng thống Trump đột ngột rút quân khỏi Afghanistan hoặc rút khỏi NATO.
Những biến cố làm sâu sắc thêm mâu thuẫn
Một điểm rạn nứt nghiêm trọng giữa ông Trump và giới chỉ huy quân sự xảy ra trong bối cảnh các cuộc biểu tình toàn quốc sau vụ cảnh sát Minneapolis sát hại George Floyd, một người đàn ông Mỹ gốc Phi (25/5/2020). Sau khi cảnh sát đàn áp những người biểu tình ôn hòa gần Nhà thờ St. John để Tổng thống Trump có thể chụp ảnh giơ cao cuốn Kinh thánh, Tướng Mattis đã lên tiếng chỉ trích ông Trump là "Tổng thống đầu tiên trong cuộc đời tôi không cố gắng đoàn kết người dân Mỹ".
Bộ trưởng Quốc phòng khi đó Mark Esper cũng công khai tuyên bố sẽ không ủng hộ việc sử dụng quân đội đang tại ngũ để đàn áp các cuộc biểu tình. Ông Esper đã bị sa thải sáu tháng sau.
Sau cuộc bạo loạn tại Tòa nhà Quốc hội Mỹ ngày 6/1/2021, Tướng Mark Milley - Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân lúc bấy giờ - đã gọi điện cho người đồng cấp Trung Quốc để trấn an rằng Mỹ không có ý định tấn công Trung Quốc. Tổng thống Trump sau đó đã gợi ý rằng Tướng Milley nên bị "quở trách" vì hành động này.
Những "vết sẹo" từ các sự kiện trước đây đã dẫn đến quyết tâm của Tổng thống Trump trong việc kiểm soát hoàn toàn Lầu Năm Góc trong nhiệm kỳ 2. Dấu hiệu đầu tiên xuất hiện vào những tháng cuối của nhiệm kỳ đầu khi ông Trump đưa Kash Patel - một người được xem là cực kỳ trung thành - vào vị trí Chánh văn phòng Lầu Năm Góc. Ông Patel gần đây đã được Thượng viện Mỹ chấp thuận làm Giám đốc mới của FBI (Cục Điều tra Liên bang Mỹ).
Giờ đây, CNN cho rằng Tổng thống Trump không mong đợi gì ngoài sự trung thành tuyệt đối từ các tướng lĩnh và quan chức cấp cao tại Lầu Năm Góc. Cuộc sa thải hàng loạt sĩ quan quân sự cấp cao có thể chỉ là bước khởi đầu, khi Bộ trưởng Hegseth đang nhắm đến việc cắt giảm hàng chục tỷ USD từ ngân sách quốc phòng và có thể sẽ sa thải thêm nhiều nhân sự nữa.
