TS.BS Nguyễn Trung Nguyên cho biết Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai, tiếp nhận nhiều trường hợp cấp cứu do ngộ độc methanol, thậm chí tử vong khi sử dụng cồn y tế giả.
Cồn bệnh nhân dùng để ngậm và xúc miệng. Ảnh: BVCC.
Công an Hà Nội cho biết đã bắt giữ Phạm Đình Tuấn (Phó chủ tịch UBND thị trấn Chúc Sơn, huyện Chương Mỹ) để điều tra hành vi sản xuất hàng giả là cồn y tế, ngày 16/6. Theo điều tra ban đầu, ông Tuấn cùng em trai thành lập Công ty Ngân Hà, chuyên sản xuất cồn y tế 70 độ.
Tuy nhiên, thay vì sử dụng ethanol như quy định, ông Tuấn đã chỉ đạo dùng methanol (theo tỷ lệ 30% nước, 70% cồn). Công an đã thu giữ khoảng 50.000 chai cồn y tế giả cùng toàn bộ máy móc, thiết bị sản xuất.
Hành vi này được đánh giá là đặc biệt nguy hiểm với sức khỏe cộng đồng, nhất là khi sản phẩm được phân phối như cồn y tế thông thường.
Ngộ độc methanol từ cồn sát trùng giả
Trước đó, vào đầu tháng 6, các bác sĩ Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai, cho biết đã tiếp nhận một người đàn ông 55 tuổi, trú tại quận Hoàng Mai, Hà Nội, nhập viện trong tình trạng hôn mê, suy hô hấp, nhiễm toan chuyển hóa nặng.
Kết quả xét nghiệm cho thấy, trong máu bệnh nhân có nồng độ methanol lên tới 116,63 mg/dL. Chụp cộng hưởng từ (MRI) não cũng có tổn thương hoại tử nhân bèo và chảy máu não, biến chứng đặc trưng của ngộ độc methanol.
Điều đáng nói, bệnh nhân hoàn toàn không có tiền sử nghiện rượu, thể trạng khỏe mạnh. Ông chỉ có thói quen đơn giản là dùng cồn để súc miệng, ngậm chữa đau răng.
Theo người nhà bệnh nhân, khoảng một tuần trước khi nhập viện, ông bị viêm tủy răng và đã mua chai cồn 70 độ tại một hiệu thuốc gần nhà để xúc miệng, ngậm giảm đau. Ông ngậm cồn liên tục trong khoảng 1 giờ mỗi lần, với tần suất 3-4 lần mỗi ngày.
Khoảng 3 ngày trước khi nhập viện, bệnh nhân bắt đầu xuất hiện các triệu chứng bất thường như ăn uống kém, đau đầu, buồn nôn, chóng mặt, mệt mỏi và nhìn mờ. Ông được đưa vào Trung tâm Thần kinh, Bệnh viện Bạch Mai trong tình trạng vẫn còn tỉnh táo, không rối loạn cảm giác, các chỉ số sinh tồn ổn định.
Bệnh nhân mới thoát khỏi hôn mê, vẫn phải hỗ trợ hô hấp, lọc máu do ngộ độc cồn giả chứa methanol. Ảnh: BVCC.
Tuy nhiên, hình ảnh MRI não cho thấy đã có ổ nhồi máu nhỏ ở nhân bèo trái, dấu hiệu sớm của tổn thương thần kinh trung ương do độc tố.
Chỉ sau một thời gian ngắn, bệnh nhân đột ngột suy hô hấp, hôn mê sâu, phải đặt nội khí quản và thở máy. Nghi ngờ ngộ độc methanol, bệnh nhân được chuyển gấp sang Trung tâm Chống độc để lọc máu và điều trị tích cực.
Kết quả xét nghiệm mẫu cồn bệnh nhân sử dụng khiến nhiều bác sĩ giật mình, dù nhãn ghi "Ethanol 70 độ", sản phẩm này hoàn toàn không chứa ethanol mà đến 77,5% là methanol - loại cồn công nghiệp không được phép dùng sát trùng, gây độc với thần kinh và thị giác.
Theo TS.BS Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm Chống độc, vết viêm tủy răng nơi niêm mạc bị tổn thương chính là "cửa ngõ" để methanol thấm vào máu. Trong quá trình ngậm, bệnh nhân có thể đã nuốt một phần dung dịch mà không hề hay biết. Cộng với thời gian tiếp xúc kéo dài, lượng methanol tích tụ đủ để gây ngộ độc nặng, ảnh hưởng trực tiếp đến não và thị giác.
"Đây không phải là ca bệnh cá biệt. Trong nhiều năm qua, bệnh viện đã tiếp nhận không ít trường hợp tương tự, từ ngộ độc nhẹ đến mù mắt, di chứng não hoặc tử vong", bác sĩ Nguyên nhấn mạnh.
Tỉnh táo khi mua và sử dụng cồn
Trong lĩnh vực y tế, loại cồn sát trùng an toàn được phép sử dụng là ethanol hoặc isopropanol. Trong khi đó, methanol là hóa chất độc hại, vốn chỉ sử dụng trong công nghiệp, tuyệt đối không được dùng sát trùng hay sử dụng trên cơ thể người.
Theo bác sĩ Nguyên, một trong những nguy cơ lớn nhất hiện nay là sự nhập nhèm về nhãn mác. Trên thị trường, cồn methanol được đóng chai trông y hệt như các loại cồn y tế thông thường. Thậm chí, một số sản phẩm còn in rõ "Ethanol 70 độ" nhưng thực chất bên trong là methanol.
Hình ảnh chụp MRI não bệnh nhân: nhân bèo hai bên não bị hoại tử và chảy máu. Ảnh: BVCC.
Thực trạng cồn sát trùng rởm chứa methanol đã kéo dài nhiều năm mà chưa có dấu hiệu được kiểm soát triệt để. Theo TS.BS Nguyễn Trung Nguyên, vấn đề nằm ở khâu quản lý hóa chất còn lỏng lẻo. Methanol được nhập khẩu và sản xuất với khối lượng lớn để pha xăng E5 và dùng trong công nghiệp, nhưng một phần không nhỏ đã bị "tuồn" ra thị trường tiêu dùng, biến thành cồn rởm, rượu rởm, gây hại khôn lường.
Các bệnh viện như Bạch Mai đã chủ động kiểm tra, xét nghiệm tất cả các loại cồn đang sử dụng trong nội bộ để loại bỏ nguy cơ. Tuy nhiên, để chặn đứng mối hiểm họa này, không thể chỉ dựa vào các cơ sở y tế mà cần sự vào cuộc mạnh mẽ và đồng bộ của các cơ quan chức năng, từ khâu cấp phép, hậu kiểm đến xử lý vi phạm.
"Ở một số quốc gia phát triển, ví dụ như Mỹ, methanol được đánh dấu bằng màu xanh lam đặc trưng để dễ nhận biết, tránh bị sử dụng nhầm như cồn y tế hay pha uống. Đây là một giải pháp thiết thực mà Việt Nam hoàn toàn có thể tham khảo áp dụng", bác sĩ Nguyên nói.
Vị chuyên gia khuyến cáo người dân cần cẩn trọng khi chọn mua cồn sát trùng:
Chỉ mua tại hiệu thuốc uy tín và giữ hóa đơn để truy xuất nguồn gốc khi cần.
Đọc kỹ nhãn mác: Thành phần phải ghi rõ ethanol hoặc isopropanol, tuyệt đối không chứa methanol.
Công dụng phải rõ ràng: Dùng để sát trùng, khử trùng trên người. Nếu ghi chung chung như hỗ trợ sát khuẩn hoặc dùng để lau chùi, cần cảnh giác cao độ.
Không dùng cồn để ngậm, súc miệng hay bôi lên vùng niêm mạc bị tổn thương nếu chưa chắc chắn về thành phần.
