Khoai tây chiên có thể thành "nạn nhân" của đòn thuế khi mức giá tại Mỹ bị đẩy cao do Canada - thị trường cung cấp dầu chiên canola lớn nhất bị áp thuế.
Người Mỹ rất thích khoai tây chiên khi khoảng 30% khoai tây trồng ở Mỹ được chế biến thành khoai tây chiên đông lạnh. Theo Circana, trong hàng tỷ lượt khách đến nhà hàng Mỹ năm 2023, gần 14% trường hợp có ít nhất một người gọi món khoai tây chiên.
Dù Mỹ tự sản xuất phần lớn khoai tây, khoảng gần 20 triệu tấn mỗi năm, họ lại thiếu nguyên liệu quan trọng bậc nhất: dầu ăn. Để đạt được độ giòn hoàn hảo cho khoai tây chiên, hầu hết đầu bếp Mỹ thích sử dụng dầu canola hoặc dầu đậu nành. Phần lớn dầu canola Mỹ dùng đến từ Canada, nơi đang bị đe dọa bởi các mức thuế của Tổng thống Donald Trump.
Tổng thống Trump áp thuế 25% lên hàng hóa từ Canada, bao gồm cả những mặt hàng thuộc Hiệp định Thương mại tự do Mỹ - Mexico - Canada (USMCA), gây quan ngại cho kim ngạch trị giá 762 tỷ USD mỗi năm, dù lệnh này đã tạm hoãn. Khoai tây chiên, phụ thuộc vào dầu canola nhập từ Canada, có thể trở thành "nạn nhân" khi giá tăng.
Món khoai tây chiên ngon cần được chiên hai lần. Lần đầu để làm chín sơ và giúp lớp bên trong mềm, mịn. Lần thứ hai chiên thường ở nhiệt độ cao hơn để tạo độ giòn bên ngoài. Chúng được các nhà hàng yêu thích vì chế biến nhanh và mang lại lợi nhuận cao hơn so với thịt hay các loại rau củ khác.
Một Youtuber thực hiện thử thách ăn khoai tây chiên của một chuỗi đồ ăn nhanh Mỹ. Ảnh: More Nikocado
Hiệp hội Canola Mỹ cho biết 69% dầu canola sử dụng tại Mỹ là nhập khẩu - trong đó, khoảng 96% đến từ Canada. Mỹ cũng nhập khẩu khoảng 1,7 tỷ USD khoai tây chiên đông lạnh - loại được phục vụ tại hầu hết các nhà hàng thức ăn nhanh từ Canada. Trong 5 năm qua, Mỹ đã nhập khẩu nhiều khoai tây chiên đông lạnh hơn lượng sản xuất trong nước. Tất cả những điều này đều được miễn thuế nhờ USMCA và Hiệp định thương mại tự do Bắc Mỹ (NAFTA) trước đó.
Codi Bates, chủ nhà hàng The Burger Stand ở Lawrence, Kansas, cho biết khoai tây chiên không đắt nhưng chi phí cho dầu canola ngày càng cao, khoảng 33.000 USD mỗi năm và gần 0,3 tấn dầu mỗi tuần cho gà, cá và khoai chiên. Nếu thuế USMCA được áp, giá dầu tăng sẽ đe dọa nghiêm trọng lợi nhuận của cô.
Trong nhiều thập kỷ, các nhà hàng sử dụng mỡ bò để chiên khoai tây. Đây là yếu tố tạo nên hương vị đặc trưng, đậm đà của khoai tây chiên tại McDonald's cũng như các chuỗi lớn khác như Arby's, Burger King và Wendy's. Sau đó, trong bối cảnh mỡ động vật bị coi là không lành mạnh, họ đã dùng canola như một giải pháp thay thế.
Canola được làm từ cây cải dầu, vốn được sử dụng để thắp đèn và bôi trơn máy móc. Sau Thế chiến II, nhu cầu về dầu máy giảm, các nhà nghiên cứu Canada tìm cách sử dụng khác cho loại cây này, nơi họ dẫn đầu thế giới về canh tác.
Cuối cùng, họ tạo ra sản phẩm ăn được và bền vững được người Mỹ sử dụng ngày nay. Đến những năm 1990, các chuỗi thức ăn nhanh lớn đã thay thế nguồn cung mỡ bò bằng canola, thường pha trộn với các loại dầu khác.
Khoai tây chiên đóng vai trò quan trọng trong việc cân đối ngân sách của nhiều nhà hàng. Nguyên liệu cho một chiếc bánh burger thông thường có thể chiếm khoảng 30% giá bán nhưng với khoai tây chiên chỉ khoảng 20%. Ngay cả trước khi Trump bắt đầu áp thuế, ngành thực phẩm đã gặp khó khăn khi giá cả tăng, mọi người chi tiêu, ăn ngoài và mua ít khoai tây chiên hơn.
Vào tháng 10, Lamb Weston, công ty tuyên bố cung cấp 80% khoai tây chiên cho các chuỗi thức ăn nhanh ở Mỹ, đã đóng cửa một nhà máy sản xuất ở Washington, giảm sản lượng khoảng 5%.
Mặc dù tiêu thụ khoai tây chiên giảm, các nhà hàng vẫn dựa vào món ăn chủ đạo này để bù đắp chi phí tăng vọt của các nguyên liệu khác như thịt bò - tăng hơn 40% trong 5 năm qua - và trứng, tăng gần 100% so với cùng kỳ. Giá dầu ăn tăng mạnh nối tiếp đà tăng khoảng 50% kể từ năm 2020, có thể gây ra khủng hoảng cho món khoai tây chiên.
"Giá canola sẽ tăng, ảnh hưởng tất cả khâu trong chuỗi giá trị - từ người mua sỉ đến nhà hàng và cuối cùng là người tiêu dùng", Henry An, Giáo sư và chủ nhiệm Khoa kinh tế tài nguyên và xã hội môi trường tại Đại học Alberta, cho biết.
Ngành canola ở Canada không có nhiều lựa chọn ngắn hạn để tìm người mua mới và các quyết định trồng trọt phần lớn đã được thực hiện. Canada sẽ chịu một số thiệt hại kinh tế nếu các mức thuế này kéo dài trong thời gian dài.
Rất khó để dự đoán giá khoai tây chiên sẽ tăng bao nhiêu - các nhà nhập khẩu có thể chọn chịu một phần chi phí thay vì chuyển cho khách hàng nhà hàng. Các nhà hàng cũng có ba lựa chọn để đối phó với chi phí tăng đáng kể: chịu chi phí và giảm lợi nhuận, chuyển chi phí cho khách hàng bằng cách tăng giá thực đơn hoặc thay đổi nguyên liệu.
Việc quay lại sử dụng mỡ động vật đã được các đầu bếp đón nhận trong hai thập kỷ qua và nhiều người khác có thể làm theo. Giữa làn sóng phản đối dầu hạt, Hiệp hội Nhà hàng quốc gia Mỹ cho biết các thành viên của họ đang quan tâm nhiều hơn đến mỡ bò. Dù vậy, đây không phải là giải pháp tiết kiệm chi phí. Một thùng mỡ bò 0,016 tấn giá 60-119 USD, trong khi dầu canola hoặc đậu nành cùng lượng chỉ khoảng 40 USD.
Một số nhà hàng cao cấp dùng mỡ vịt đắt hơn, như Duckfat ở Portland, Maine, tính 8 USD cho phần khoai nhỏ. Chuyển sang mỡ động vật sẽ biến khoai tây chiên từ món ăn thường ngày thành món đặc biệt, như latte hay bánh mì bơ. Ngoài ra, thay vì bỏ dầu canola, nhiều nhà hàng kéo dài thời gian sử dụng dầu bằng hệ thống lọc.
Samantha Fore, chủ nhà hàng Tuk Tuk Snack ở Kentucky, chi 15.000 USD mỗi năm cho dầu đậu nành, lo ngại thuế nhập khẩu làm tăng giá dầu nội địa. Cô sợ không thể tăng giá vì "chẳng ai trả 15 USD cho khoai tây chiên". Catherine Mendelsohn của Good Stuff Eatery dùng máy chiên 35.000 USD lọc dầu, chi 10.000 USD mỗi năm cho canola và sẵn sàng chịu chi phí tăng. Demetri Tsolakis của Xenia Greek Hospitality chi 124.000 USD mỗi năm cho canola tại 7 nhà hàng và đang cân nhắc dùng dầu mía đắt gấp đôi nhưng bền hơn.
Tuy nhiên, nguồn cung mỡ bò, dầu đậu nành hay dầu mía có thể không đủ nếu nhiều nhà hàng chuyển đổi. Mặt khác, dầu canola cho màu vàng đẹp khó loại nào thay thế. Henry An nói không ai đoán được kết quả nhưng thuế của Trump đang khiến khoai tây chiên trở nên đắt đỏ.
VietBF@ Sưu tập
