Tương lai nào cho ngành khai thác "kho báu" từ tiểu hành tinh?

[Romano]

Giấc mơ khai thác khoáng sản từ các tiểu hành tinh từng được xem là con đường dẫn đến những tỷ phú đầu tiên trong vũ trụ. Sau nhiều thất bại, các startup mới đang tiếp bước.

Giấc mơ tỷ USD giữa vũ trụ
Năm 2015, nhà vật lý thiên văn Neil deGrasse Tyson từng dự đoán những tỷ phú đầu tiên của thế giới sẽ xuất hiện nhờ vào khai thác mỏ trên các tiểu hành tinh. Ý tưởng này nghe có vẻ viển vông, nhưng không phải không có cơ sở. Hàng triệu tiểu hành tinh trôi nổi trong không gian chứa lượng khoáng sản quý hiếm như nhóm kim loại bạch kim trị giá hàng nghìn tỷ, thậm chí hàng triệu tỷ USD.

Thế nhưng sau gần một thập kỷ, thực tế khắc nghiệt hơn rất nhiều. Những cái tên như Deep Space Industries hay Planetary Resources từng hứa hẹn sẽ khai thác tài nguyên không gian vào năm 2020, nhưng rốt cuộc lại từ bỏ và chuyển hướng sang lĩnh vực khác.

Ngay cả startup tiềm năng AstroForge cũng đã hai lần thất bại trong việc giữ liên lạc với các tàu vũ trụ Brokkr-1 và Odin chỉ vài giờ sau khi phóng.

Tuy vậy, với CEO Matt Gialich của AstroForge, không có thất bại nào làm lung lay được niềm tin sắt đá. “Chúng tôi không khai thác tài nguyên không gian chỉ để làm giàu,” ông nói trong cuộc phỏng vấn với trang Interesting Engineering. “Chúng tôi làm điều đó để cứu lấy hành tinh nhỏ bé mà chúng ta đang sống”.

Với ông Gialich, lợi nhuận chỉ là một phần của bài toán lớn hơn: nếu con người không tìm ra cách khai thác tài nguyên ngoài Trái Đất, lối sống hiện tại, phụ thuộc vào những vật liệu hiếm đang ngày càng cạn kiệt, sẽ sớm đi đến giới hạn.

Canh bạc mạo hiểm, phần thưởng khổng lồ
Ý tưởng đằng sau khai thác không gian rất đơn giản: các tiểu hành tinh là kho báu chứa vô số kim loại quý hiếm như bạch kim, rhodium, palladium – những nguyên liệu thiết yếu cho năng lượng sạch và công nghệ cao. Một số giả thuyết cho rằng riêng tiểu hành tinh Psyche 16 có thể chứa tới 700 triệu tỷ USD giá trị kim loại nặng.

NASA đã phóng tàu thăm dò đến Psyche vào năm 2023 và dự kiến sẽ đến nơi vào năm 2029. Kết quả phân tích từ Psyche có thể tạo nên bước ngoặt cho ngành khai khoáng không gian hoặc dập tắt hoàn toàn những giấc mơ.

Với AstroForge, mục tiêu cụ thể hơn: khai thác nhóm kim loại bạch kim – cực kỳ cần thiết cho pin nhiên liệu hydro, xe điện, thiết bị điện tử... nhưng quá tốn kém và gây ô nhiễm nếu khai thác tại Trái Đất. “Mọi thứ xung quanh bạn đều dựa vào các nguồn tài nguyên đang dần cạn kiệt”, ông Gialich giải thích. “Vũ trụ thì không như vậy. Ở ngoài kia là sự dồi dào gần như vô hạn”.

Tuy nhiên, không ít người lo ngại rằng nếu quyền sở hữu những nguồn tài nguyên khổng lồ này rơi vào tay số ít tập đoàn, bất bình đẳng xã hội sẽ càng nghiêm trọng. Phản biện lại, Gialich cho rằng: “Nếu thành công, công nghệ này sẽ mở ra khả năng bảo vệ Trái Đất và phân phối tài nguyên công bằng hơn vì sẽ không còn ai cần phải khai thác tài nguyên bằng cách hủy hoại hành tinh nữa”.

Hy vọng cuối cùng?
AstroForge đang đặt cược vào sứ mệnh tiếp theo mang tên Vestri, cũng nhắm đến tiểu hành tinh 2022 OB5, mục tiêu mà tàu Odin đã thất bại. Nhưng khác với lần trước, Vestri không chỉ bay qua mà còn cố gắng hạ cánh – một bước nhảy vọt đầy tham vọng.

Gialich tin rằng thất bại trước là cần thiết để rút ra bài học. Tàu Odin chỉ được đánh giá có 30% cơ hội thành công trước khi phóng. Với Vestri, công ty đã cải thiện đáng kể thiết kế – từ hệ thống dây điện, bộ truyền động cho đến động cơ đẩy điện thay vì hóa học. Đặc biệt, AstroForge đang tuyển thêm kỹ sư chuyên về tàu vũ trụ thay vì chỉ tên lửa. “Chúng tôi có nhiều người từng làm việc với tên lửa. Nhưng đây không phải là tên lửa nữa”, ông viết trên blog công ty.

Tàu Vestri sẽ được phóng trong năm nay bằng tên lửa thuộc chương trình IM-3 của Intuitive Machines. Dù chưa chắc chắn thành công, nhưng đây là cơ hội hiếm hoi để chứng minh rằng công nghệ khai khoáng không gian có thể tiến gần hiện thực hơn.

Tương lai nào cho ngành khai thác khoáng sản tiểu hành tinh?
Việc thành công hay thất bại của AstroForge không chỉ phụ thuộc vào công nghệ mà còn bị chi phối bởi bối cảnh chính trị và tài chính. Chính quyền Tổng thống Trump mới đây đề xuất cắt giảm một nửa ngân sách khoa học của NASA, khiến tương lai của các dự án liên quan đến thăm dò không gian trở nên bấp bênh.

“Khám phá không gian trước đây tốn hàng tỷ USD mỗi sứ mệnh”, ông Gialich nói. “Chúng tôi phải thay đổi mức chi phí đó nếu muốn biến khai thác tiểu hành tinh thành một ngành kinh doanh khả thi”.

Tuy nhiên, bất chấp mọi khó khăn, ông Gialich vẫn kiên định: “Chúng ta đang cạn kiệt vật liệu để duy trì cuộc sống hiện đại, từ ô tô, điện thoại đến hệ thống năng lượng. Không phải là câu hỏi "có nên nhìn lên không gian không, mà là bao giờ thì chúng ta sẽ làm điều đó”.

Liệu AstroForge có thể biến giấc mơ khai thác mỏ vũ trụ thành hiện thực? Câu trả lời có thể đến cùng sứ mệnh Vestri, và có thể viết nên chương đầu tiên cho nền kinh tế ngoài không gian của nhân loại.