Từng là điều không tưởng, nay đối thoại nghiêm túc giữa Nga và Mỹ về Ukraine đang dần trở thành hiện thực. Với những chuyển động ngoại giao quan trọng, một kỷ nguyên mới trong quan hệ giữa hai cường quốc đang dần hình thành, mở ra cơ hội thực sự cho hòa bình.
Tổng thống Mỹ Donald Trump (trái) và Tổng thống Nga Vladimir Putin.
Nhận định với kênh RT (Nga) ngày 19/3, Giáo sư nghiên cứu Khoa Kinh tế Thế giới và Quan hệ Quốc tế tại Đại học Kinh tế Cao cấp (HSE) Fyodor Lukyanov, Chủ tịch Đoàn chủ tịch Hội đồng Chính sách Đối ngoại và Quốc phòng, Giám đốc nghiên cứu của Câu lạc bộ Thảo luận Quốc tế Valdai cho rằng, chỉ cách đây hai tháng, ý tưởng về các cuộc đàm phán nghiêm túc giữa Nga và Mỹ về vấn đề Ukraine, hay việc bình thường hóa mối quan hệ song phương, dường như là điều không tưởng. Tuy nhiên, đến nay, điều này đang dần trở thành hiện thực, minh chứng cho thấy với chủ nghĩa hiện thực và thiện chí chân thành, nhiều điều có thể đạt được.
Trong bối cảnh đó, ông Lukyanov lưu ý cần tránh hai thái cực: một là ảo tưởng rằng mọi thứ sẽ được giải quyết nhanh chóng và không đau đớn, và thái cực còn lại là niềm tin hoài nghi rằng bất kỳ thỏa thuận nào về cơ bản là không thể đạt được.
Vai trò mới của Tổng thống Trump trong tiến trình ngoại giao
Theo chuyên gia Lukyanov, chính Nhà Trắng đang đóng vai trò tiên phong trong việc thúc đẩy nỗ lực chính trị và ngoại giao này. Phía Nga đã nhiều lần khẳng định sẵn sàng đáp lại thiện chí bằng sự cởi mở cho cuộc đối thoại có ý nghĩa. Trong khi đó, các nước Tây Âu dường như đang đóng vai trò kiềm chế - thường xuyên bày tỏ lo ngại, nhưng lại thiếu sức mạnh quân sự và chính trị để ngăn chặn hoặc đảo ngược tình thế.
Đối với Ukraine, mặc dù có sự phản ứng, nhưng Kiev cũng nhận thấy rõ sự phụ thuộc vào hỗ trợ từ Mỹ. Theo các nguồn tin, Kiev đang được các đồng minh châu Âu "thông báo ngầm" rằng việc "tuân theo sự dẫn dắt của Washington là điều không thể tránh khỏi", ông Lukyanov tiết lộ.
Ông Lukyanov nêu rõ, chìa khóa để hiểu cách tiếp cận của Washington chính là cuộc gặp giữa ông Trump và Tổng thống Volodymyr Zelensky. Khi được hỏi liệu Mỹ có "đứng về phía Ukraine" hay không, ông Trump đã trả lời rằng Mỹ không đứng về phe nào - họ chỉ muốn chấm dứt xung đột và đạt được hòa bình. Đây là tuyên bố mang tính đột phá, khác hẳn với lập trường của các chính trị gia phương Tây trước đây, những người luôn khẳng định ủng hộ hoàn toàn Ukraine trong cuộc chiến với Nga.
Quan điểm của Tổng thống Trump về hòa giải khá rõ ràng: gây sức ép buộc cả hai bên đồng ý ngừng bắn, sau đó để họ tự đàm phán về tương lai của mình, có thể không có sự can thiệp thêm từ Mỹ. Chính quyền Trump coi cuộc chiến là sự lãng phí không cần thiết đối với nguồn lực của Mỹ. Ưu tiên của họ là giải thoát Mỹ khỏi gánh nặng này, chứ không phải đảm bảo các chiến thắng về mặt ý thức hệ hay các cam kết dài hạn.
Điều này giải thích tại sao Tổng thống Trump đang gây áp lực mạnh hơn nhiều lên Ukraine so với Nga. Trong mắt ông Trump, theo chuyên gia Lukyanov, Ukraine đang tiêu tốn tiền của người Mỹ và cần được tái cấu trúc. Dưới góc nhìn kinh doanh, "cổ đông lớn" (Mỹ) đang đề nghị "ban quản lý" (chính quyền Ukraine) kiểm soát thiệt hại và cắt giảm chi phí.
Ngược lại, áp lực lên Nga mang tính chất khác. Không giống Ukraine, Nga không phụ thuộc vào Mỹ và vẫn là một cường quốc với lợi ích riêng. Chiến lược An ninh Quốc gia năm 2017 của Tổng thống Trump định nghĩa sự cạnh tranh giữa các cường quốc là đặc điểm quyết định của địa chính trị hiện đại, và điều này vẫn đúng.
Hơn nữa, Tổng thống Trump từ lâu đã bày tỏ nỗi lo ngại về chiến tranh hạt nhân - điều mà ông đã nói công khai trong nhiều thập kỷ, thậm chí trước khi tham gia chính trường. Ông đổ lỗi cho chính quyền Biden đã đưa thế giới đến bờ vực leo thang hạt nhân mà không có mục tiêu rõ ràng. Mối quan tâm này đóng vai trò là động lực điều tiết trong cách tiếp cận của ông Trump đối với Nga. Mặc dù có thể gây áp lực, nhưng sẽ tránh các bước có thể gây ra sự leo thang thêm.
Phong cách đàm phán doanh nhân
Phong cách đàm phán của Tổng thống Trump được xây dựng dựa trên áp lực và sự mạo hiểm, nhưng cuối cùng, ông tin rằng một thỏa thuận đòi hỏi sự nhượng bộ từ cả hai bên. Đây là cách tiếp cận của một doanh nhân: ép buộc bên kia vào bàn đàm phán, giữ lập trường cứng rắn, nhưng cuối cùng là đưa ra một thỏa thuận phục vụ lợi ích chung.
Giáo sư Lukyanov giải thích, điều khiến Tổng thống Trump khác biệt với những người tiền nhiệm là ông không tìm kiếm quyền bá chủ toàn cầu dựa trên hệ tư tưởng. Không giống như những người theo chủ nghĩa can thiệp tự do, ông Trump không mấy quan tâm đến những ý tưởng trừu tượng. Ông coi sự thống trị của Mỹ trên thế giới không phải là vấn đề truyền bá dân chủ hay nhân quyền, mà là khả năng đảm bảo những lợi ích cụ thể - đặc biệt là lợi ích kinh tế. Cách tiếp cận thực dụng này tạo ra không gian để xoay xở và mở ra những con đường trước đây có vẻ bị chặn lại.
Ông Lukyanov kết luận, diễn biến quan trọng nhất hiện nay là ngoại giao thực sự đã quay trở lại. Lần đầu tiên sau nhiều thập kỷ, Washington và Moskva đang tham gia đối thoại như những bên bình đẳng và đó chính là điều khiến khoảnh khắc này trở nên quan trọng - vì cuối cùng, đã có những cuộc đàm phán thực sự với cơ hội tìm ra giải pháp cho cuộc xung đột kéo dài hơn 3 năm qua ở Ukraine.
VietBF@sưu tập
