Trong bối cảnh quan hệ xuyên Đại Tây Dương có nhiều biến động, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đang chuyển hướng chiến lược, đặt cược vào sự hợp tác quân sự với châu Âu như một kế hoạch B thay vì phụ thuộc vào NATO.
Thủ tướng Đức Olaf Scholz (phải) và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tại một cuộc họp báo chung ở Berlin.
Theo Alina Hrytsenko, chuyên gia quan hệ quốc tế và là Cố vấn cấp cao tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc gia ở Kiev, trong bối cảnh quan hệ xuyên Đại Tây Dương xuất hiện những dấu hiệu căng thẳng, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đang chuyển hướng chiến lược, đặt niềm tin vào châu Âu như một giải pháp thay thế cho sự hỗ trợ từ Mỹ. Bài phát biểu của ông tại Hội nghị An ninh Munich 2025 đã phản ánh rõ nét sự thay đổi này, khi chính quyền Trump dường như đang thúc đẩy một giải pháp hòa bình gây tranh cãi.
Chuyên gia Hrytsenko cho rằng chính quyền Trump hiện đang theo đuổi một giải pháp đơn giản: đóng băng xung đột dọc theo tiền tuyến hiện tại, thiết lập vùng đệm phi quân sự và có thể trao đổi một số lãnh thổ. Theo kịch bản này, Ukraine sẽ phải rút quân khỏi các vùng do Nga kiểm soát để đổi lấy việc Nga rút lui khỏi một số khu vực ở Kharkov hoặc Zaporizhzhia.
Tuy nhiên, giới phân tích cảnh báo rằng lệnh ngừng bắn kiểu này chỉ là "thuốc giảm đau" chứ không phải "thuốc chữa bệnh" cho nguyên nhân sâu xa của cuộc xung đột. Tổng thống Trump dường như đang tiếp cận vấn đề Ukraine như một thỏa thuận kinh doanh - một quan điểm bị nhiều nhà ngoại giao coi là quá đơn giản hóa tình hình phức tạp.
Trong khi đó, thông qua Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth, Washington đã tuyên bố rằng việc Ukraine gia nhập NATO là "không thực tế". Hơn nữa, ông Hegseth cũng cho biết Mỹ sẽ không tham gia vào lực lượng gìn giữ hòa bình nào được triển khai đến Ukraine sau lệnh ngừng bắn, mặc dù đây có thể là một giải pháp hiệu quả để đảm bảo an ninh.
Một lệnh ngừng bắn dưới dạng "đóng băng xung đột" sẽ đặt Ukraine vào tình thế bất lợi, đặc biệt khi không có lời mời gia nhập NATO hoặc đảm bảo an ninh đáng tin cậy. Dù Tổng thống Zelensky thừa nhận Ukraine hiện thiếu nguồn lực để giải phóng các vùng lãnh thổ do Nga kiểm soát, ông vẫn kiên quyết không chấp nhận sự sáp nhập của Nga.
Một số nhà phân tích đề xuất "kịch bản Đức" cho Ukraine, so sánh với cách Tây Đức chấp nhận sự tồn tại riêng biệt của Đông Đức cho đến khi thống nhất năm 1990. Tuy nhiên, so sánh này bỏ qua một điểm quan trọng: Đông Đức được thành lập như một quốc gia riêng biệt, trong khi Nga đang trực tiếp kiểm soát lãnh thổ Ukraine.
Thực tế là cả Ukraine và Nga đều cần thời gian để tái vũ trang và bổ sung lực lượng. Điều này khiến lệnh ngừng bắn tạm thời trở thành một giải pháp không hoàn hảo nhưng có vẻ là lựa chọn khả thi duy nhất trong bối cảnh hiện tại.
Ukraine tìm kiếm giải pháp thay thế cho NATO
Tổng thống Zelensky dường như đã chấp nhận thực tế rằng Ukraine sẽ không được gia nhập NATO trong tương lai gần. Thay vào đó, Kiev đang tìm kiếm một "chính sách bảo hiểm" có thể chấp nhận được để ứng phó với cuộc tấn công tiềm tàng từ Nga trong tương lai.
Các chuyên gia an ninh cảnh báo rằng bất kỳ thỏa thuận hòa bình nào cũng chỉ là sự tạm dừng trong một cuộc chiến sinh tồn kéo dài. Sau khi bổ sung nguồn lực và rút kinh nghiệm từ những sai lầm trước đây, Nga có thể sẽ phát động cuộc tấn công mới - chỉ là vấn đề thời gian. Vì vậy, Ukraine phải tìm cách tăng vị thế cho một vòng giao tranh mới đối với Nga.
Nhận thấy Washington muốn kết thúc cuộc xung đột nhanh chóng với sự bất lợi nghiêng về phía Ukraine, Tổng thống Zelensky đã chuyển hướng chiến lược sang châu Âu. Tại Hội nghị Munich, ông Zelensky nhấn mạnh vai trò của châu Âu trong các cuộc đàm phán hòa bình. Ông tin rằng các nhà lãnh đạo như Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và Thủ tướng Đức Olaf Scholz - những người đã ủng hộ Ukraine suốt gần 3 năm qua - sẽ bảo vệ lợi ích của Kiev tại bàn đàm phán.
Bài phát biểu của Zelensky về "lực lượng vũ trang châu Âu có chủ quyền" đã gây tiếng vang mạnh mẽ, đặc biệt là với Pháp. Điều này đến đúng thời điểm khi nhiều nhà lãnh đạo châu Âu bày tỏ sự không hài lòng với phát biểu của Phó Tổng thống Mỹ JD Vance, thậm chí dẫn đến cuộc họp khẩn cấp do Tổng thống Macron triệu tập tại Paris.
Chuyên gia Hrytsenko lưu ý rằng một thực tế được công nhận rộng rãi là Mỹ không cảm nhận được "sức nóng" từ cuộc xung đột ở Ukraine so với châu Âu. Điều này lý giải vì sao Kiev đang tìm kiếm sự đảm bảo an ninh từ châu Âu thay vì chỉ dựa vào Mỹ. Do đó, Tổng thống Zelensky nhấn mạnh rằng Ukraine, với quân đội dày dạn kinh nghiệm, phải trở thành một phần của lực lượng quân sự châu Âu trong tương lai. Ông hình dung một cấu trúc nơi quân đội Ukraine đóng vai trò như "thanh kiếm" bảo vệ châu Âu, trong khi các nước châu Âu cung cấp "lá chắn" củng cố an ninh của lục địa.
Với sự quan tâm ngày càng giảm sút của Washington và mối quan hệ xuyên Đại Tây Dương ngày càng rạn nứt, đây là cơ hội để châu Âu khẳng định mình như một trung tâm quyền lực riêng biệt và thống nhất trong trật tự thế giới đa cực mới. Các chuyên gia quốc phòng cho rằng để đạt được điều này, châu Âu cần phát triển hợp tác quân sự và thống nhất chiến lược, bao gồm thành lập lực lượng vũ trang toàn châu Âu và các sáng kiến chung về quốc phòng, tình báo và an ninh mạng.
Tóm lại, trong khi Tổng thống Zelensky vẫn chưa từ bỏ hoàn toàn tham vọng gia nhập NATO, ông đã thực tế hơn trong việc tìm kiếm các giải pháp thay thế. Bằng cách gắn kết chặt chẽ với châu Âu về mặt an ninh và quốc phòng, Ukraine hy vọng sẽ xây dựng được hàng rào bảo vệ tin cậy, ngay cả khi không có sự bảo đảm trực tiếp từ NATO hay Mỹ.
VietBF@sưu tập
