Nga và Ukraine dự kiến đàm phán tại Istanbul ngày 15/5, nhưng loạt diễn biến ngoại giao được mô tả là hỗn loạn khiến cuộc gặp phải lùi thời gian.
Tổng thống Vladimir Putin tuần trước đề xuất Nga và Ukraine gặp nhau tại thành phố Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ vào ngày 15/5, khẳng định Moskva quyết tâm đàm phán nghiêm túc để loại bỏ căn nguyên của cuộc xung đột. Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cho biết Kiev sẵn sàng đối thoại trực tiếp với Moskva, đồng thời đề nghị gặp ông Putin tại Istanbul.
Đề xuất của ông Zelensky đã thắp lên hy vọng về cuộc gặp đầu tiên giữa lãnh đạo Nga - Ukraine kể từ khi xung đột bùng phát nhằm tìm giải pháp hòa bình. Tuy nhiên, danh sách phái đoàn đàm phán được Điện Kremlin công bố ngày 14/5 không có Tổng thống Putin hay Ngoại trưởng Sergey Lavrov và cố vấn về chính sách đối ngoại Yuri Ushahov, hai quan chức dẫn đầu các cuộc đối thoại trước đó của Nga với Mỹ.
Ukraine bày tỏ thất vọng về thông báo từ Điện Kremlin, không xác nhận hay phát tín hiệu về việc có tham gia đàm phán ở Istanbul nữa hay không, khiến số phận cuộc gặp trở nên khó đoán. Ngay trước ngày 15/5, hai bên vẫn không công bố cụ thể về thời gian, địa điểm diễn ra cuộc gặp.
Sự mơ hồ dẫn đến những diễn biến được truyền thông mô tả là ngày hỗn loạn ngoại giao ở Thổ Nhĩ Kỳ.
Lực lượng an ninh Thổ Nhĩ Kỳ đứng gác ngoài Cung điện Dolmabahce ở Istanbul ngày 15/5. Ảnh: AFP
Phái đoàn Nga do Vladimir Medinsky, trợ lý của Tổng thống Putin, dẫn đầu đến Istanbul sáng 15/5. Trong số thành viên đàm phán còn có Thứ trưởng Ngoại giao Mikhail Galuzin, Thứ trưởng Quốc phòng Aleksandr Fomin và Cục trưởng Tổng cục Tình báo Quốc phòng Igor Kostyukov.
Khoảng 200 phóng viên nhanh chóng tập trung về bên ngoài Cung điện Dolmabahce ở Istanbul, được cho là nơi Nga - Ukraine gặp mặt, để chờ thông tin. Cung điện Dolmabahce từng tổ chức hòa đàm giữa Moskva với Kiev hồi tháng 3/2022, nhưng nỗ lực khi đó bất thành.
Nhưng sau nhiều giờ chờ đợi, một nguồn tin từ Bộ Ngoại giao Thổ Nhĩ Kỳ tiết lộ với họ rằng "các bên chưa có kế hoạch gặp mặt". Dù vậy, báo giới vẫn tin phái đoàn Nga và Ukraine vẫn có thể đàm phán trong sáng 15/5, bởi các đại diện của Kiev cũng đã đến Thổ Nhĩ Kỳ.
"Thà chờ đợi còn hơn là chỉ biết kết quả khi mọi thứ đã ngã ngũ", Stanislav Ivashchenko, phóng viên của kênh truyền hình Bộ Quốc phòng Nga Zvezda, đùa với CNN.
Nhưng phái đoàn Ukraine do Tổng thống Zelensky dẫn đầu lại đến thủ đô Ankara, cách Istanbul hơn 400 km. Tổng thống Ukraine tuyên bố sẽ hội đàm với Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Tayyip Erdogan trước, rồi mới quyết định cách tiếp cận hòa đàm với Nga.
Theo Washington Post, ông Zelensky ban đầu định cử phái đoàn cấp cao, trong đó có cố vấn thân cận Andriy Yermak, trợ lý tổng thống Ihor Zhovkva, Bộ trưởng Quốc phòng Rustem Umerov và Ngoại trưởng Andriii Sybiha tới dự cuộc đàm phán. Tuy nhiên, các quan chức này đều không đến Istanbul sau khi phía Nga công bố danh sách phái đoàn cấp thứ trưởng.
Ông Zelensky tỏ ra hoài nghi về quyền hạn của phái đoàn Nga, khi chỉ gồm các quan chức cấp thấp. "Liệu họ có đủ khả năng để tự ra quyết định hay không. Từ góc nhìn của chúng tôi, phái đoàn này giống như bù nhìn", Tổng thống Ukraine nói.
Bình luận của ông Zelensky châm ngòi cuộc đấu khẩu giữa giới chức hai nước. Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Nga Maria Zakharova gọi ông Zelensky là "bù nhìn, gã hề, kẻ thua cuộc". Ngoại trưởng Sergey Lavrov mô tả lãnh đạo Ukraine là "đáng thương" vì phải tìm cách thuyết phục Tổng thống Putin đích thân đến đàm phán tại Istanbul.
Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Ukraine Heorhii Tykhyi đáp trả rằng Bộ Ngoại giao Nga "đang trở thành trò cười khi không dẫn đầu phái đoàn ở Thổ Nhĩ Kỳ, mà lại lớn tiếng ở Moskva".
Cuộc khẩu chiến dấy lên hoài nghi về triển vọng tổ chức đàm phán. Các bên liên quan vẫn không đưa ra thông tin nào xác thực. Truyền thông Nga ban đầu đưa tin cuộc gặp có thể diễn ra "lúc 10h", rồi chuyển thành "buổi trưa", tiếp đó là "vào 17h".
Báo giới tập trung bên ngoài cung điện Dolmabahce ở Istanbul ngày 15/5. Ảnh: AFP
Tình hình buổi chiều không có mấy khác biệt. Tổng thống Mỹ Donald Trump khi trên chuyên cơ từ Qatar đến UAE, điểm dừng chân cuối cùng trong chuyến công du Trung Đông, nói ông "không kỳ vọng" hòa đàm Nga - Ukraine có tiến triển cho đến khi ông gặp người đồng cấp Putin.
Với các phóng viên ở Istanbul, đây là thông tin đáng chú ý nhất trong ngày, trong khi ở Ukraine, bình luận của ông Trump làm dấy lên sự phẫn nộ.
"Thật là mớ hỗn độn", Oleksandr Merezhko, chủ tịch ủy ban đối ngoại quốc hội Ukraine, nói với Kyiv Independent.
Phái đoàn Nga lúc này di chuyển về tổng lãnh sự quán ở Istanbul để tổ chức họp báo. Tình hình có phần hỗn loạn, khiến các quan chức lãnh sự phải dọa hủy sự kiện nếu các phóng viên không giữ trật tự.
"Nga quyết tâm tiếp cận với tính xây dựng nhằm tìm kiếm các giải pháp khả thi trên cơ sở chung. Nhiệm vụ của đàm phán trực tiếp với phía Ukraine là không sớm thì muộn cần đạt được hòa bình lâu dài thông qua loại bỏ những căn nguyên của xung đột", ông Medinsky phát biểu và không nhận câu hỏi từ báo giới.
Sau cuộc gặp dài hơn ba giờ với ông Erdogan, Tổng thống Zelensky cuối chiều 15/5 mới xác nhận Ukraine vẫn tham gia đàm phán và công bố thành viên phái đoàn, dẫn đầu là Bộ trưởng Quốc phòng Rustem Umerov. Các thành viên còn có Phó thủ tướng phụ trách đối ngoại Serhiy Kyslytsia, Trợ lý tổng thống Oleksandr Bevz và các quan chức quân sự, tình báo.
"Phái đoàn đã được cử đi. Phía Thổ Nhĩ Kỳ đã sẵn sàng. Đàm phán có thể diễn ra hôm nay, cũng có thể là ngày mai", ông Zelensky nói, thêm rằng các đại diện của Kiev được ủy quyền "để thảo luận hướng đến chấm dứt chiến sự, cụ thể là một lệnh ngừng bắn".
Đến tối 15/5, Nga và Ukraine đều ám chỉ rằng hai bên vẫn sẽ đàm phán, nhưng có thể hoãn sang ngày kế tiếp. RIA Novosti dẫn nguồn tin nói phái đoàn Ukraine không đến Istanbul trong ngày 15/5 và các đại diện của Moskva - Kiev chưa liên lạc.
Sau một ngày dài chờ đợi, các phóng viên tập trung ngoài Cung điện Dolmabahce bắt đầu rời đi lúc 22h21.
Những hỗn loạn ngoại giao ngày 15/5 phần nào cho thấy giữa Nga và Ukraine còn khác biệt đáng kể trong nỗ lực hướng đến chấm dứt chiến sự.
Tổng thống Zelensky muốn có một lệnh ngừng bắn vô điều kiện, hiệu lực ngay lập tức, tiếp đó là đàm phán về thỏa thuận hòa bình. Trong khi đó, Tổng thống Putin ủng hộ những đề xuất nhằm chấm dứt xung đột tại Ukraine nhưng phải bảo đảm các điều kiện "dẫn đến hòa bình lâu dài và xóa bỏ nguyên nhân sâu xa của khủng hoảng".
Triển vọng cuộc gặp trực tiếp Nga - Ukraine trong ngày 16/5 vẫn còn mơ hồ, khi hai bên chưa ấn định thời điểm cụ thể.
"Đúng từ 10h ngày 16/5 (14h giờ Hà Nội), chúng tôi sẽ chờ phía Ukraine đến họp. Chúng tôi đã sẵn sàng làm việc", ông Medinsky nói.
VietBF@sưu tập
