Kinh tế Trung Quốc: Con rồng bị buộc chân

Trung Quốc, con rồng của châu Á, nhà cung cấp hàng hóa khổng lồ cho toàn nền kinh tế thế giới. Tuy nhiên, chính nhu cầu hạn chế và sự khác biệt đã không thể giúp chú rồng có thể bay xa.

Nguồn cung cấp của nền kinh tế Trung Quốc có thể được miêu tả bởi hai chữ “huyền thoại”: 767 triệu lao động, khoảng 20 nghìn tỷ giá trị máy móc, nhà xưởng và các loại vốn khác. Những con số đó kết hợp với sự tiến bộ nhanh chóng của kỹ thuật và công nghệ đã giúp cho không ít doanh nghiệp Trung Quốc bay xa vượt ra ngoài đại dương.

Sự kết hợp giữa lao động, vốn và bí quyết công nghệ sẽ quyết định lượng hàng hóa mà nền kinh tế đó có thể sản xuất. Tuy nhiên, ở phía kia của nền kinh tế, nhu cầu mới là sự phản ánh đến các quyết định chi tiêu của người tiêu dùng và nhà đầu tư. Hay nói cách khác, các nhà cung cấp tạo ra bối cảnh, nhưng nhu cầu thị trường mới tạo ra được sự thành công của "bộ phim" về nền kinh tế.

Đáng buồn thay, nhu cầu trong nước của Trung Quốc đang phục hồi chậm hơn so với dự kiến​​. Số liệu công bố tuần này cho thấy sự tăng trưởng đáng thất vọng trong đầu tư và công nghiệp sản xuất so với tháng trước, theo sau quý đầu tiên không khả quan là mấy. Các nhà kinh tế học mong đợi sự tăng trưởng của Trung Quốc trong năm nay sẽ đạt từ 8 – 8,5%, tuy nhiên, con số mà họ nhìn thấy hiện nay chỉ là khoảng 7,5%.

Tuy nhiên, "bi kịch" của nền kinh tế Trung Quốc đang ngày càng tồi tệ hơn, bối cảnh có thể được thay đổi. Chính phủ Trung Quốc hôm 6/5 đã công bố một danh sách dài các biện pháp cải cách cơ cấu nhằm cải thiện phía cung của nền kinh tế. Trong đó có việc gia hạn thuế giá trị gia tăng cho ngành dịch vụ đã và đang được tiến hành. Ngoài ra, tự do hóa các dòng vốn cũng đang dần dần được thực hiện.

Các bước cải cách sẽ giúp duy trì sự phát triển của năng lực sản xuất, cải thiện việc phân bổ vốn và lao động. Giảm thiểu các rào cản pháp lý rắc rối sẽ giúp khối doanh nghiệp tư nhân Trung Quốc tránh bị chi phối bởi các doanh nghiệp nhà nước. Bằng cách tăng cường quyền sử dụng đất và cải cách hệ thống hộ khẩu (đăng ký hộ khẩu), người lao động cũng sẽ dễ dàng hơn để thay đổi nơi cư trú và di chuyển về thành phố. Vì vậy, những cải cách có một ảnh hưởng lớn đến phần cung của nền kinh tế.

Nhưng đó không phải là tất cả. Các cải cách này cũng có thể có tác dụng phụ trong tiêu thụ và đầu tư. Thậm chí cải cách nguồn cung sẽ ảnh hưởng trực tiếp và để lại hậu quả cho phía nhu cầu. Một số doanh nghiệp có xu hướng tăng chi phí, trong khi một số khác đang cố gắng để giảm bớt nó. Một số chuyên gia lo ngại rằng các biện pháp nêu trên sẽ làm giảm nhu cầu tại một thời điểm khi nền kinh tế vốn đã rất yếu.

Ví dụ, khi giá các loại đầu vào cao hơn. Họ có thể sẽ phải cần thiết để tiết kiệm điện, nước và khí đốt, đồng nghĩa là họ cũng phải cắt giảm chi tiêu để tiết kiệm sản xuất. Những nỗ lực để kìm hãm tài chính của chính quyền địa phương ở Trung Quốc hiện đang ngày càng trở nên phức tạp hơn. Chính quyền các tỉnh đã vay gián tiếp ( và vay quá nhiều) thông qua các tổ chức tài chính. Chính quyền trung ương đến nay lại muốn địa phương hóa nguồn vay trực tiếp bằng cách phát hành trái phiếu tại từng địa bàn.

Trung Quốc đang tìm hiểu xem nên điều hành nền kinh tế theo cách đóng cửa sau và mở cửa trước. Hiệu quả tốt hay hậu quả tồi tệ còn phải phụ thuộc vào thời gian. Nếu chính phủ mở ra cánh cửa phía trước trước khi đóng cửa lại, nó sẽ khuyến khích vay thêm, thúc đẩy nhu cầu. Nếu nó đóng cửa sau lại trước khi mở cửa phía trước ra, tác dụng ngược lại sẽ xảy ra.

Một sự mơ hồ tương tự xảy ra với các dòng vốn. Các nguồn vốn của Trung Quốc không hoàn toàn đóng cửa. Đầu tư trực tiếp nước ngoài hiện vẫn đang được chào đón. Đầu tư tài chính ngắn hạn cũng được cho phép trong giới hạn và với các nhà đầu tư “đủ điều kiện”. Thậm chí, nhiều nhà đầu tư không đủ điều kiện vẫn thành công trong việc chuyển tiền trong và ngoài thị trường.

Hơn nữa, ngay cả khi chính phủ thực hiện tự do hóa dòng chảy tiền tệ, thì chưa hẳn dòng vốn hoàn toàn được mở. Điều này có thể sẽ thêm vào danh sách những trở ngại quan liêu tới dòng vốn, chẳng hạn như các loại thuế đánh vào cổ phiếu ngoại. Ảnh hưởng thực trên tỷ giá hối đoái, chi phí vốn và do đó, nhu cầu sẽ càng trở nên khiêm tốn.

Tự do hóa tỷ giá hối đoái và lãi suất đều là những ​​cải cách cần thiết. Nhưng chúng sẽ làm giảm nhu cầu. Hiện nay, Trung Quốc áp đặt một trần lãi suất trả cho người gửi tiền. Loại bỏ trần lãi suất này sẽ làm tăng chi phí huy động của các ngân hàng. Nếu các ngân hàng tăng lãi suất cho vay của họ để đáp ứng với thị trường, nó sẽ không khuyến khích cho vay. Nếu không tăng lãi suất, lợi nhuận của họ sẽ bị tổn thương và ảnh hưởng đến việc khuyến khích cho vay. Dù bằng cách nào, nhu cầu đều bị ảnh hưởng.

Còn về tỷ giá hối đoái? Trung Quốc đã thu hút được một dòng vốn mạnh mẽ trong những tháng gần đây, biểu hiện dưới các chỉ số kim ngạch xuất khẩu. Điều này đã đẩy nhân dân tệ tăng 1,4% so với đồng USD và bằng 20% so với đồng yên trong năm nay. Các nhà đầu nhìn thấy nhân dân tệ như là sự đặt cược một chiều. Nếu tỷ giá hối đoái được tự do hóa, họ sẽ đẩy nó lên cao hơn nữa, làm tổn thương xuất khẩu và làm nhu cầu giảm xuống.

May mắn thay, nhiều cải cách đề ra trong tháng này sẽ cải thiện nguồn cung cấp và thúc đẩy nhu cầu. Thay thế thuế thu nhập ngành dịch vụ dầu bằng thuế giá trị gia tăng, chính phủ đã tìm cách giảm nhẹ gánh nặng tài chính cho các dịch vụ. Người dân nông thôn được phép bán đất của họ và sử dụng các dịch vụ công cộng tại các thành phố sẽ giúp họ chi tiêu tự do hơn như người tiêu dùng đô thị.

Cũng như cải cách cơ cấu có tác động đối với nhu cầu, ngược lại cũng vậy: những nỗ lực để thúc đẩy nhu cầu có thể ảnh hưởng đến quá trình cải cách cơ cấu. Cho vay kích thích kinh tế của Trung Quốc năm 2009 là điển hình thành công trong việc phục hồi nhu cầu. Nhưng nó cũng tạo ra tác dụng phụ gây hại. Nó tiếp tục đẩy nền kinh tế lệch đi có lợi cho đầu tư, đặc biệt là xây dựng bất động sản. Nhưng nó làm xáo trộn nền tài chính địa phương, chính phủ, và nó buộc các ngân hàng của Trung Quốc phải phục vụ cho mục đích của chính phủ, do đó làm chậm quá trình thúc đẩy của họ trở thành các ngân hàng thương mại.

Các nhà kinh tế Trung Quốc lo ngại rằng sự cải cách gần đây sẽ làm ảnh hưởng đến kích thích kinh tế. Trên thực tế, kích thích kinh tế không cần phải có mâu thuẫn với cải cách. Cắt giảm thuế hoặc tăng chi tiêu xã hội sẽ kích thích và giúp cân bằng nền kinh tế theo hướng tiêu dùng và dịch vụ.

Tương tự như vậy, nhiều cải cách cơ cấu, chẳng hạn như loại bỏ rào cản gia nhập ngành công nghiệp bị chi phối bởi các doanh nghiệp nhà nước, đồng thời cũng sẽ giúp thúc đẩy chi tiêu. Nền kinh tế Trung Quốc rõ ràng cần cải cách và có thể sớm cần sự hồi sinh. Không có lý do gì mà các nhà lãnh đạo Trung Quốc không thể làm cả hai.

Theo Phan Sương
Infonet