Thực hư tầm cỡ của rađa Nga với châu Âu

Trong một hành động đáp trả lại các kế hoạch lá chắn tên lửa của Mỹ tại châu Âu, Nga đã kích hoạt trạm rađa cảnh báo sớm các cuộc tấn công bằng tên lửa hạng Voronezh.

Hình ảnh hệ thống rađa tại Kaliningrad vừa được kích hoạt mới đây

Mặc dù thông tin công bố chính thức là trạm rađa này không nhằm vào việc chống lại phương Tây, nhưng nó lại bao gồm hệ thống các phương tiện có thể đáp trả với việc triển khai đơn phương của các hệ thống phòng thủ tên lửa đạn đạo của Mỹ tại châu Âu.

Khi tham dự buổi kích hoạt hệ thống rađa tại Kaliningrad, Tổng thống Dmitry Medvedev nói rằng "Tôi hy vọng rằng hệ thống sẽ hoạt động hiệu quả và thực hiện đúng mục đích của nó".

Hệ thống rađa này đã chạy thử nghiệm kể từ hồi đầu năm 2011 và được lên kế hoạch hoạt động toàn diện vào đầu tháng 12. Nó hướng về hướng tây và dõi theo "toàn châu Âu", bao gồm cả Anh.

Hệ thống rađa được kích hoạt gần thành phố Kaliningrad được mô tả là một hệ thống Voronezh-DM "có sẵn". Hệ thống rađa có sẵn được xuất xưởng từ nhà máy với 23 mô-đun và có thể được lắp ráp chỉ trong vòng 12-16 tháng tại một khu vực có mặt bằng vững chắc.

Các trạm rađa từ thời Xô Viết đều là các khối đúc liền và cao với hơn 4000 yếu tố kỹ thuật lắp đặt, và đôi khi phải mất hơn 5 năm để hoàn thiện.

Trạm rađa có sẵn có thể được hiện đại hóa dễ dàng và thay đổi tầm ngắm bằng cách thay môđun, hoặc tháo dỡ để triển khai tại các nơi khác. Việc hiện đại hóa các trạm rađa thời kỳ Xô-Viết tốn khá nhiều thời gian, tiền bạc và chỉ có thể khả thi chừng nào khối cấu trúc vẫn còn tương thích.

Việc lắp đặt trao tay và triển khai các hệ thống rađa hạng Voronezh chỉ tốn khoảng 1,5 tỉ rúp (giá của năm 2005, tương đương 48 triệu USD tỉ giá hiện thời). Các đơn vị rađa gần Pechora ở Nga và tại Gabala ở Azerbaijan lại tốn khoảng 19,8 tỉ rúp (tương đương 632 triệu USD).

Tương quan các hệ thống phòng thủ tên lửa của Nga và Mỹ

Lấp khoảng trống

Ngoài trạm rađa ở Kaliningrad, Nga còn có hai trạm hạng Voronezh khác đã được triển khai: một trạm ở làng Lehtusi ở Karelia để bao quát nam Đại Tây Dương, trạm còn lại đặt ở Armavir thuộc miền nam lãnh thổ Nga để bao quát hướng bắc và tây bắc. Một trạm khác đang được chuẩn bị ở gần Irkutsk ở miền đông Siberia và theo dõi hướng đông.

Hệ thống cảnh báo sớm của Nga cũng bao gồm một tập hợp các đơn vị rađa được kế thừa từ thời Xô Viết. Các đơn vị này được xây dựng dọc vành đai của Liên bang Xô Viết do các đặc thù kỹ thuật và các hiệp ước quốc tế của đất nước. Sau khi Liên Xô sụp đổ vào năm 1991, hầu hết các đơn vị này trở thành tài sản của các quốc gia khác.

Trên thực tế, Nga kế thừa du nhất trạm rađa Daryal ở gần Pechora, quan sát hướng Bắc Cực, và trạm Dnepr/Daugava đã được hiện đại hóa đặt ở gần Olenegorsk, bao quát hướng quần đảo Greenland.

Thiết bị rađa tầm cỡ đặt tại khu vực Balkhash-9 ở Kazakhstan chưa bao giờ được hoàn tất và sau đó bị cướp và đốt cháy. Tại Kazakhstan hiện giờ chỉ có các trạm rađa cũ.

Trong khoảng từ những năm 1990 và 2000, Nga đã rất chịu khó "vá lỗ hổng" trong các mạng lưới cảnh báo sớm của mình, nhưng kết quả thì giờ mới được hiện thực hóa.

Việc kích hoạt các trạm rađa cảnh báo sớm tân tiến của Nga cũng "tình cờ" đúng lúc Nga - Mỹ bất đồng về hệ thống lá chắn tên lửa đạn đạo của Mỹ đặt tại châu Âu.

Đáp trả nhưng không nhằm vào châu Âu

Các nhà cầm quyền của Nga từng lên kế hoạch mở trạm ra đa tại Kaliningrad nhằm "nhắc nhở" Mỹ về quan điểm của Nga và các hậu quả có thể xảy ra nếu như họ không để tâm tới ý kiến của Moscow.

Sơ đồ các hệ thống có thể triển khai tại 3 nước Đông Âu cũ là Ba Lan, Romania, Bulgaria

"Tôi hy vọng rằng các đối tác của chúng ta sẽ nhìn vào động thái này như là một dấu hiệu đầu tiên cho thấy đất nước ta có thể sẵn sàng đáp trả lại các mối đe dọa mà các lá chắn tên lửa có thể gây nên đối với các lực lượng hạt nhân chiến lược của ta" - các hãng thông tấn Nga trích lời Tổng thống Medvedev.

Cùng lúc, ông nhấn mạnh rằng đơn vị rađa này không nhằm vào các đối tác phương Tây của Nga, và chỉ có thể được sử dụng để cùng đáp trả một mối đe dọa chung.

Bầu không khí chung tại các cuộc hội đàm song phương về ổn định chiến lược vẫn rất căng thẳng. Nga phản ứng một cách mạnh mẽ đối với tất cả các sáng kiến của Mỹ liên quan tới các phần hệ thống phòng thủ tên lửa đạn đạo toàn cầu (BMD), nhấn mạnh rằng họ có thể phối hợp cùng với Kremlin và bóng gió về các nguy hiểm mà dự án này có thể gây nên cho Nga.

"Như tôi đã nói hôm 23/11, nếu như các ý kiến của chúng ta bị lờ đi, chúng ta sẽ sử dụng các phương tiện phòng thủ khác bao gồm cả việc thông qua các biện pháp đáp trả cứng rắn và triển khai một nhóm tấn công" - Tổng thống Medvedev nói trong một cuộc họp với các lãnh đạo quân đội sau khi kích hoạt đơn vị rađa ở Kaliningrad.

Biện pháp trả đũa này có thể bao gồm việc tăng cường bảo vệ các cơ sở hạt nhân chiến lược, hiện đại hóa các tên lửa đạn đạo cùng với các đầu đạn được nâng cấp, và có thể triển khai các nhóm tấn công tại các khu vực nguy hiểm ở miền nam và tây nước Nga. Các khu vực này có thể sẽ trở thành mục tiêu của các đơn vị BMD tại châu Âu.

Ngoài ra, các biện pháp ngoại giao mà Nga có thể áp dụng là tiếp tục đàm phán về phòng thủ tên lửa và hợp tác thực tế với các thành viên của Khối quân sự Bắc Đại Tây Dương (NATO); Nga có thể từ chối giải trừ quân bị trong trường hợp diễn biến đàm phán theo chiều hướng tiêu cực; Nga cũng có thể rút khỏi Hiệp ước giảm các vũ khí chiến lược (START).

Mỹ từng lên kế hoạch lắp đặt hệ thống chống tên lửa tại Ba Lan và Cộng hòa Séc. Sau đó Washington đã thay đổi kế hoạch này. Chương trình mới có thêm lựa chọn linh hoạt và kinh tế hơn cho châu Âu.

Khả năng triển khai các thành phần của hệ thống chống tên lửa tại các nước Đông Âu cũ:

- Ba Lan: Có một thỏa thuận triển khai tên lửa SM-3 vào năm 2018.

- Romania: Tháng 2/2010, Tổng thống Romania Traian Basescu đã thông báo về việc chấp thuận để cho Mỹ lắp đặt hệ thống chống tên lửa tại đây.

- Bulagaria: Tháng 2/2010, Thủ tướng Bulgaria Boyko Borisov nói rằng sẽ có các thỏa thuận về việc triển khai các thành phần của hệ thống phòng thủ tên lửa của Mỹ tại đất nước này.

* Lê Thu (tổng hợp từ Rian/RT)