Vì quá mải miết đối phó với khó khăn trong nước và vũng lầy Trung Đông, Mỹ đang bị bỏ xa trong tiến trình thay đổi tại châu Á và rất có thể, đến năm 2012, Washington sẽ không còn có thể giữ vai trò “cường quốc châu Á – Thái Bình Dương” của mình.
Mỹ từ lâu tự khẳng định là một cường quốc châu Á - Thái Bình Dương. Washington đã hình thành nên mô hình chống nổi loạn tại Phillippines năm 1899 và đánh bại Nhật trong chiến tranh thế giới thứ 2. Mỹ còn kìm chế được Trung Quốc và Triều Tiên để chia cắt bán đảo Triều Tiên vào năm 1950, đồng thời “trang bị tận răng” cho Đài Loan.
Ngày nay, Mỹ vẫn là thế lực quân sự lớn mạnh nhất tại châu Á - Thái Bình Dương nhờ có các mối quan hệ đồng minh khăng khít, cùng hàng loạt căn cứ quân sự và 100.000 quân nhân tại khu vực.
Tuy nhiên, Washington đang đối mặt nguy cơ bị đe dọa vị thế cũng như tầm ảnh hưởng tại khu vực này. Bản đồ địa chính trị có thể được vẽ lại. Khu vực Đông Bắc Á, nơi tập trung các cường quốc kinh tế và quân sự nhiều nhất thế giới đang đứng trước bước ngoặt lớn mà ở đó, Mỹ, quốc gia đang mắc chân tại Trung Đông và kiệt quệ vì suy thoái kinh tế, có thể sẽ bị loại khỏi cuộc chơi.
Tương lai châu Á có thể sẽ không có sự thống trị của Mỹ.
Các cuộc bầu cử trong năm sau sẽ là một phần trong bước ngoặt đó. Năm 2012, Hàn Quốc, Nga và vùng lãnh thổ Đài Loan cùng tiến hành bầu cử. Cũng trong năm sau, đảng Cộng sản Trung Quốc sẽ phê chuẩn lãnh đạo mới thay thế Chủ tịch Hồ Cẩm Đào. Theo giới phân tích, lãnh đạo tương lai của Trung Quốc sẽ đẩy mạnh quá trình trỗi dậy của con rồng này để đưa nền kinh tế lớn thứ 2 thế giới lên vị trí số 1.
Tuy nhiên, tất cả những điều đó chưa đủ để khiến Washington phải lo lắng. Nhân tố có thể tạo nên đổi thay lớn trong vai trò của Mỹ trong ván bài chính trị tại châu Á – Thái Bình Dương lại đến từ quốc gia có nền chính trị ít thay đổi nhất trong nhiều năm qua, đó là Triều Tiên.
Theo tuyên bố của chính quyền Bình Nhưỡng, năm 2012, nhân 100 năm ngày sinh cố Chủ tịch Kim Il-sung, Triều Tiên sẽ trở thành một quốc gia thịnh vượng và hùng mạnh về quân sự. Và để thực hiện giấc mơ đó, giới chức Bình Nhưỡng chắc chắn đẩy mạnh các nỗ lực ngoại giao của mình, theo đó, tạo cơ hội vàng cho các cường quốc mới nổi trong khu vực vươn lên.
Triều Tiên tăng tốc
Triều Tiên lâu nay được biết đến là có cách hành xử khá cứng rắn, điển hình trong số đó là vụ nã súng một du khách Hàn Quốc tại khu nghỉ dưỡng núi Kumgang và vụ khai hỏa về phía hòn đảo Yeonpyeong của Hàn Quốc.
Không chỉ vậy, Triều Tiên còn bất ngờ tiến hành thử hạt nhân hồi năm 2009, khiến cả đồng minh thân cận nhất là Trung Quốc cũng phải “nóng mặt” và đồng thanh cùng Liên Hiệp Quốc lên án hành động của Bình Nhưỡng. Đến năm 2010, Triều Tiên còn tiến xa hơn khi thừa nhận, Bình Nhưỡng thực sự đang sản xuất uranium ở mức độ cao.
Những hành động được cho là quá khích này gây ra hệ lụy khá tiêu cực đối với Triều Tiên. Hàn Quốc tuyên bố cắt đứt mọi quan hệ. Trong khi đó, các dự định hợp tác kinh tế giữa Mỹ và Triều Tiên cũng đổ vỡ.
Duy chỉ có quan hệ với Trung Quốc là không bị ảnh hưởng, đơn giản là bởi Bắc Kinh có những lợi ích chiến lược tại Bình Nhưỡng. Tuy nhiên, các khoản viện trợ của Trung Quốc cũng có thể khỏa lấp những thiếu thốn của Triều Tiên. Do đó, kinh tế Triều Tiên thực sự rơi vào tình trạng khó khăn.
Bài toán đặt ra đối với chính quyền Bình Nhưỡng là làm sao thoát khỏi hoàn cảnh khó khăn này để vươn lên là cường quốc quân sự thịnh vượng. Giới chức Triều Tiên cuối cùng tìm ra được lời giải, đó là thay đổi.
Triều Tiên đang tăng tốc các hoạt động ngoại giao của mình.
Với sức khỏe ngày càng hồi phục, Chủ tịch Triều Tiên Kim Jong-il không ngừng thúc đẩy các hoạt động ngoại giao. Mới đây nhất, ông vượt chặng đường dài bằng xe lửa đến Siberia để gặp nhà lãnh đạo Nga Dmitry Medvedev.
Trong cuộc hội đàm thượng đỉnh tại căn cứ quân sự ở hồ Baika, Chủ tịch Kim còn thẳng thắn đưa ra tuyên bố rằng, nước này sẽ tính đến khả năng ngừng hoạt động thử và sản xuất vũ khí hạt nhân.
Đáng chú ý hơn, ông Kim Jong-il cũng ký kết một thỏa thuận sơ bộ với phía Nga về một dự án xây dựng đường ống dẫn khí tự nhiện từ vùng viễn Đông của Nga đến Hàn Quốc qua trạm trung chuyển Triều Tiên. Thỏa thuận này có thể mang lại cho Bình Nhưỡng khoản thu nhập tới 100 triệu USD một năm.
Hàn Quốc đổi thay
Không chỉ Triều Tiên, những đổi thay dường như cũng đang xuất hiện trong chính sách của Hàn Quốc.
Từ khi lên nắm quyền, Tổng thống Lee Myung-bak, vốn được biết đến là “kẻ hăm dọa”, đã cam kết mang lại luồng gió mới cho quan hệ liên Triều. Tuy nhiên, 10 năm sau khi thực hiện chính sách can dự Bình Nhưỡng, quan hệ giữa hai miền vẫn bị “gài số lùi”.
Ông Lee khẳng định, Hàn Quốc đã đáp ứng toàn bộ những gì Triều Tiên yêu cầu nhưng Bình Nhưỡng lại chẳng làm được gì báo đáp, thậm chí còn gia tăng các động thái quân sự. Do đó, Tổng thống Hàn Quốc thừa nhận, tất cả những gì ông đạt được sau khi thực hiện chính sách này chỉ là một kỷ nguyên thù địch mới mà ở đó, Seoul phải cảnh giác với mọi động thái của Bình Nhưỡng và phải luôn sẵn sàng trong tình trạng chiến đấu bởi xung đột vũ trang có thể xảy ra bất cứ lúc nào.
Sự thất bại này khiến ông Lee phải nghĩ lại, đặc biệt trong bối cảnh Triều Tiên đang có những thái độ rất tích cực. Ông quyết định thay đổi Bộ trưởng Thống nhất vốn có quan điểm cứng rắn với Bình Nhưỡng bằng một nhân vật có tư tưởng hòa giải.
Thêm vào đó, dù nhất quyết không rút lại yêu cầu Triều Tiên nhận trách nhiệm về vụ chìm tàu chiến Cheonan và vụ nã pháo lên hòn đảo Yeonpyeong nhưng giới chức Hàn Quốc cũng đang tìm cách khôi phục các mối quan hệ hợp tác thương mại và nối lại các gói viện trợ nhân đạo cho Bình Nhưỡng.
Kể từ mùa hè năm nay, các đại diện của Hàn Quốc và Triều Tiên đã gặp nhau hai lần để thảo luận về chương trình hạt nhân của Bình Nhưỡng. Dù cả hai chưa đạt được bước tiến quan trọng nào nhưng nhiều dấu hiệu tích cực cho thấy vòng đàm phán 6 bên chuẩn bị được tái khởi động.
Hàn Quốc đang có cách tiếp cận dễ chịu hơn với Triều Tiên.
Theo giới phân tích, đây mới chỉ là những biểu hiện đầu tiên trong sự thay đổi trong chính sách của Hàn Quốc bởi ngay cả khi đảng đối lập Hàn Quốc không thể đánh bại phe bảo thủ trong cuộc bầu cử năm 2012 thì bản thân những người cùng đảng kế nhiệm Tổng thống Lee cũng sẽ “khai tử” chính sách cứng rắn của ông đối với Hàn Quốc.
Hồi tháng 9, Park Geun-hye, ứng viên Tổng thống năm 2012 của đảng cầm quyền Hàn Quốc công khai chỉ trích cách tiếp cận kiểu “diều hâu” của ông Lee. Ông Park còn tiết lộ dự án xây dựng tuyến đường sắt nối liền hai miền Triều Tiên của mình.
Nhiều nhà phân tích đánh giá, việc xây dựng tuyến đường sắt này và nối liền nó với tuyến đường sắt xuyên Siberia của Nga sẽ đưa bán đảo Triều Tiên tiến gần hơn với châu Âu, theo đó, giảm thời gian vận chuyển hàng hóa từ một đầu của khu vực Âu Á sang đầu bên kia đến hai tuần và tiết kiệm cho Hàn Quốc tới 34 đến 50 USD cho một tấn hàng vận chuyển.
Trong khi đó, tuyến đường ống dẫn khí tự nhiên từ Nga sang qua trạm trung chuyển Triều Tiên cũng có thể giảm cho Hàn Quốc đến 30% tiền phí vận chuyển. Đối với nhà nhập khẩu khí tự nhiên lớn thứ 2 khu vực, đây quả là khoản tiết kiệm không nhỏ.
Mỹ tụt hậu
Trong bối cảnh những đổi thay nhanh chóng đang diễn ra trong mối quan hệ liên Triều này, chính quyền Mỹ dường như vẫn “mù tịt”.
Khác với người tiền nhiệm, Tổng thống Obama triển khai chính sách “kiên nhẫn chiến lược” đối với Triều Tiên, sách lược được diễn giải nôm na là phớt lờ Bình Nhưỡng và hy vọng quốc gia này sẽ không kích động quá mạnh.
Tuy nhiên, chính sách này dường như không hiệu quả. Triều Tiên vẫn tăng tốc hết sức có thể trong nỗ lực triển khai chương trình hạt nhân của mình. Thêm vào đó, chiến dịch không kích Libya của Mỹ và NATO nhằm lật đổ chế độ Gaddafi không có trong tay vũ khí hạt nhân càng thôi thúc chính quyền Bình Nhưỡng phát triển thứ vũ khí hủy diệt hàng loạt này để đảm bảo cho sự ổn định của đất nước.
Dù chính quyền Obama có kế hoạch cử đặc phái viên Stephen Bosworth đến Triều Tiên vào cuối năm nay nhưng không ai tin rằng, chuyến đi này sẽ mang lại những thay đổi tích cực trong quan hệ Mỹ-Triều.
Thêm vào đó, trong bối cảnh cuộc bầu cử Tổng thống đang đến gần, chính quyền Obama dường như cũng không còn tâm trí để cải thiện quan hệ với Triều Tiên, để rồi lại bị phe Cộng hòa cáo buộc là “nhượng bộ quốc gia khủng bố”.
Điều đó có nghĩa là phải đợi đến khi cuộc bầu cử kết thúc, chính quyền Mỹ mới có thể tiếp tục chính sách với Triều Tiên. Đến khi đó, mọi chuyện dường như đã quá muộn bởi Washington sẽ không còn có thể bắt kịp với những đổi thay trong khu vực.
Dự án tuyến đường sắt Triều Tiên, Hàn Quốc và Siberia sẽ nối liền hai khu vực kinh tế lớn nhất thế giới thành một thị trường Âu Á rộng lớn. Ngoài ra, hệ thống đường ống dẫn khí cùng với các dự án năng lượng xanh tại Trung Quốc, Hàn Quốc và Nhật Bản sẽ cắt đứt sự phụ thuộc của Đông Á vào nguồn dầu mỏ của Trung Quốc, theo đó, sự hiện diện của quân đội Mỹ nhằm bảo vệ các tuyến đường vận chuyển hàng cũng sẽ trở nên thừa thãi.
Nói cách khác, những dự án này cùng nhiều dự án khác trong tương lai sẽ mở ra một tương lai cho khu vực Âu - Á, mà ở đó không có sự tham gia của Mỹ và điều đó đồng nghĩa với việc “cường quốc châu Á – Thái Bình Dương” sẽ chỉ còn là một đối tác đơn thuần tại khu vực.
Trà My (theo Asia Times)
Năm 2012, Mỹ sẽ bị đánh bật ra khỏi châu Á?
