Khi nghe tiếng rít của đạn pháo Nga trên đầu, trung sĩ Vladislav Goncharenko ép mình xuống chiến hào, mảnh pháo "bay như ruồi" ngay phía trên.
"Khi những tiếng nổ rất lớn vang lên, bạn chỉ muốn chui sâu hơn xuống dưới đất", Goncharenko kể lại khi ngồi trong một chiếc xe cấp cứu chất đầy thương binh ở miền đông Ukraine. "Những người lính như chúng tôi chỉ muốn trận pháo kích dừng lại".
Câu chuyện của trung sĩ Goncharenko cho thấy quân đội Ukraine đang phải đối mặt với rất nhiều khó khăn, khi lực lượng Nga chuyển từ chiến thuật đánh nhanh thắng nhanh trong những tuần đầu, sang một cuộc chiến kéo dài, sử dụng tối đa hỏa lực pháo binh tập trung vào các thị trấn, thành phố nhỏ ở vùng Donbass.
Lực lượng Nga ngày 1/6 tiến vào những con phố đổ nát ở thành phố Severodonetsk, một mục tiêu quan trọng trong chiến dịch của Moskva ở miền đông.
Một binh sĩ Ukraine bị thương trong trận pháo kích ở thành phố Kramatorsk, tỉnh Donetsk, miền đông Ukraine tuần này. Ảnh: NY Times.
Serhiy Gaidai, thống đốc tỉnh Lugansk, cho hay lực lượng Nga đã kiểm soát phần lớn thành phố và binh sĩ Ukraine đang phải rút lui sang thành phố Lysychansk bên kia sông Seversky Donets. "Đây không phải là cuộc rút chạy hèn nhát", Gaidai nói. "Đây là một phần chiến lược nhằm chuyển tới những vị trí phòng thủ thuận lợi hơn, trong khi binh sĩ chờ vũ khí phương Tây được chuyển tới".
Giới chức Ukraine đã chia sẻ thẳng thắn về những khó khăn của quân đội, đồng thời cho rằng tình hình có thể được giải quyết nếu phương Tây cung cấp vũ khí nhanh hơn. Tổng thống Volodymyr Zelensky cho biết mỗi ngày có khoảng 60-100 lính Ukraine thiệt mạng và khoảng 500 binh sĩ bị thương trong các cuộc giao tranh ở Donbass.
Zelensky thừa nhận cuộc chiến ở Donbass rất khó khăn, nhưng nhấn mạnh rằng quân đội của ông đã thành công khi tổ chức phản công ở phía nam, gần Kherson và xung quanh Zaporizhzhia, cũng như thành phố Kharkov ở phía đông bắc.
"Tình hình giao tranh phải được đánh giá toàn diện. Không phải bởi một khu vực, nơi tình hình khó khăn nhất và được chú ý nhiều nhất, mà là toàn bộ tiền tuyến", ông nói.
Để bù đắp tổn thất lực lượng ở tiền tuyến, quân đội Ukraine đã phải huy động những lính tình nguyện chưa được huấn luyện bài bản thuộc Lực lượng Phòng vệ Lãnh thổ.
Lực lượng dân quân này được thành lập ngay sau khi xung đột nổ ra, phần lớn là những giáo viên, lập trình viên máy tính, tài xế taxi... chưa từng cầm vũ khí. Họ cho rằng mình sẽ chỉ được giao nhiệm vụ đảm bảo an ninh ở tuyến sau, nhưng một đạo luật được thông qua ngày 3/5 cho phép quân đội điều động họ tới tiền tuyến.
Đối mặt với thực tế chiến trường khốc liệt, nhiều người lính tình nguyện nhanh chóng mất tinh thần và trở nên tuyệt vọng. Một đơn vị tình nguyện đăng video lên mạng, từ chối chiến đấu "với trang bị không phù hợp".
Nhiều lính tình nguyện chỉ được làm quen với súng máy hạng nặng, súng chống tăng khi được triển khai tới chiến trường, theo Serhiy Sabko, người đứng đầu Lực lượng Phòng vệ Lãnh thổ. "Chúng tôi buộc phải tiến hành huấn luyện bổ sung gần mặt trận", ông nói.
Không ít gia đình lính tình nguyện tỏ ra bất bình với động thái này. Tại Lviv, thành phố ở phía tây Ukraine, mẹ và vợ của những người lính thuộc lữ đoàn Phòng vệ Lãnh thổ 103 đã tổ chức biểu tình do lo sợ chồng con bị điều đến miền đông. Lữ đoàn trưởng Vitaliy Kupriy đã tổ chức cuộc gặp với khoảng 200 phụ nữ để xoa dịu mối lo ngại của họ, nhưng cuộc trao đổi đã biến thành những tiếng la hét và khóc lóc.
Tại tiền tuyến, trên xe cứu thương rời khỏi mặt trận, hơn một chục thương binh cho biết đạn pháo Nga là nguyên nhân gây thương vong nhiều nhất với họ. Họ kêu gọi phương Tây chuyển thêm pháo tầm xa để chiến đấu với lực lượng Nga.
"Pháo là thứ vũ khí mà những lính bộ binh như tôi không thể chống lại", trung sĩ Goncharenko nói. Anh bị thương trong một đợt pháo kích ở rìa phía bắc mặt trận Severodonetsk. Viên đạn pháo đốn gục một cây to, khiến nó đổ xuống chiến hào nơi Goncharenko ẩn nấp. Sóng xung kích từ vụ nổ khiến anh choáng váng, nôn mửa và không thể chiến đấu.
Sau những trắc trở trong giai đoạn đầu của chiến dịch, lực lượng Nga đang áp dụng chiến thuật tấn công thận trọng hơn trên chiến trường. Trận đánh mở màn bằng những loạt đạn pháo dữ dội không ngừng, sau đó đội trinh sát cùng thiết giáp Nga tiến lên, áp sát phòng tuyến của Ukraine và nổ súng thăm dò.
Khi lính Ukraine bắn trả và để lộ vị trí phòng thủ, đội trinh sát Nga rút lui và chỉ thị mục tiêu mới cho pháo binh tiếp tục dập xuống. Chiến thuật này được gọi là "trinh sát đến khi chạm mặt".
Trong quá trình này, lực lượng Nga cũng chịu tổn thất. Giới chức Mỹ hôm 1/6 ước tính sức mạnh chiến đấu tổng thể của quân Nga đã giảm khoảng 20%. Vào cuối tháng 3, NATO cho rằng khoảng 7.000-15.000 lính Nga đã thiệt mạng.
Tuy nhiên, pháo binh Nga đã trút xuống nhiều thị trấn và thành phố, khiến khoảng 80% dân số các khu vực ở Donbass do Ukraine kiểm soát phải sơ tán.
"Cách duy nhất để họ giành được Donbass là biến nó thành đống đổ nát", Maria Zolkina, nhà phân tích chính trị, nói.
Các chuyên gia quân sự cho rằng cuộc chiến sẽ khó chấm dứt trong thời gian ngắn. Nga khó có thể sớm kiểm soát được toàn bộ hai khu vực ly khai ở Donbass, đặc biệt là khi Ukraine nhận được thêm các vũ khí hạng nặng của phương Tây. Trong khi đó, quân đội Ukraine dường như cũng còn lâu mới đủ khả năng tiến hành cuộc phản công xoay chuyển tình thế.
"Đây là cuộc chiến mà vùng kiểm soát sẽ liên tục thay đổi và hai bên không có điểm mốc để ngừng giao tranh", Michael Kofma, giám đốc nghiên cứu Nga tại viện nghiên cứu CNA ở Mỹ, nói. "Đó sẽ là một cuộc chiến lâu dài".
Trung sĩ Bohdan Yermak, người bị tổn thương phổi vì vụ nổ từ một quả đạn pháo xe tăng Nga, nói rằng chỉ huy Ukraine nhiều khi ra lệnh cho các khẩu đội pháo yểm trợ hỏa lực, nhưng họ không thể thực hiện vì thiếu đạn. "Họ nói rằng phải tiết kiệm đạn cho những ngày khó khăn phía trước", Yermak nói.
Vũ khí và đạn dược tầm xa, cũng như các gói viện trợ quân sự từ Mỹ và đồng minh châu Âu sẽ giúp ích, theo Yermak.
Nhưng hiện tại, trung sĩ Mykola Pokotila, người bị thương trong trận chiến ở phía bắc thị trấn Sloviansk, nói binh sĩ Ukraine ở phía đông đang bị bao vây và hứng chịu những trận pháo kích nghiêm trọng.
"Tôi chưa từng thấy nơi nào giống địa ngục trần gian đến vậy", Pokotila nói.
