Ai là kẻ phản bội khiến vua Duy Tân bị giặc Pháp bắt giữ? Trong “Kể chuyện các đời vua Nguyễn”, theo ông Tôn Thất B́nh th́ kẻ phản bội là tên Nguyễn Đ́nh Trứ trong tổ chức VNQPH. Nhưng theo ông Phạm Khắc Ḥe trong sách “Kể chuyện vua quan nhà Nguyễn” th́ sự việc bị lộ là từ Quảng Ngăi, do tên Vơ An bội tín làm lộ bí mật cho quân Pháp...
Theo sách “Kể chuyện các đời vua Nguyễn”, vào lúc 11 giờ đêm ngày 2-5-1916, vua Duy Tân đầu chít khăn, mặc áo cụt đỏ sẫm, quần vải trắng, chân đi đất, bí mật rời hoàng cung đến bến Thương Bạc. Chiếc thuyền của Trần Cao Vân đă chờ sẵn ở bến Thương Bạc, chở nhà vua và đoàn tùy tùng về làng Hà Trung, ghé lên nhà một hội viên của Việt Nam Quang Phục Hội (VNQPH) để chờ giờ phát lệnh của súng thần công ở Huế. Nhưng chờ từ 1 giờ đến 3 giờ sáng mà vẫn bặt vô âm tín...Nguyên do là v́ kế hoạch khởi nghĩa đă bị lộ do có kẻ phản bội tổ chức đă báo cho Ṭa Khâm sứ biết tất cả.
Duy Tân là một vị vua yên nước và có chính kiến. Ảnh tư liệu.
Viên Khâm sứ Charles truyền lệnh chặn ngay cuộc khởi nghĩa bằng giới nghiêm và cho lính Pháp tuần tiễu khắp các ngả đường của thành phố Huế và các tỉnh khác, nhưng triều đ́nh vẫn không biết ǵ.
Khi biết chắc kế hoạch khởi nghĩa đă bị trục trặc, Trần Cao Vân và Thái Phiên quyết định đưa nhà vua ra khỏi làng Hà Trung theo đường ṃn rừng núi đi tắt vào địa điểm đă dự định ở Quảng Nam, Quảng Ngăi để tùy cơ hành động... Nhưng chưa di chuyển được xa, c̣n đang tạm dừng chân tại nhà Vơ Đ́nh Cơ ở xóm Ngũ Tây, thôn An Cựu, xă Thủy An th́ viên Đổng lư Ṭa Khâm sứ là Le Folt, cùng tên chánh mật thám Trung kỳ Sogny, dẫn lính đến bắt vua Duy Tân và các ông Trần Cao Vân, Thái Phiên, Tôn Thất Đề, Nguyễn Quang Siêu...
Ban đầu viên Đổng lư Ṭa Khâm sứ Le Folt năn nỉ, kính mời vua trở lại ngôi báu, nhưng vua Duy Tân kiên quyết chối từ. Lần thứ hai Le Folt tiếp tục, th́ nhà vua trả lời: Nếu các người dùng bạo lực bắt ta th́ cứ bắt, c̣n ta nhất định không về. Thế là Le Folt khoác tay nhà vua buộc ngài lên ôtô về Ṭa Khâm sứ Huế. Ở đây, viên Khâm sứ Charles nở nụ cười đắc thắng, bắt tay vua Duy Tân và hỏi mỉa:
- Bệ hạ bằng ḷng cuộc du ngoạn chứ!
Vua Duy Tân điềm nhiên trả lời bằng tiếng Pháp: Không, bởi v́ nó không thành công!
Khâm sứ Pháp cũng không thuyết phục được vua Duy Tân trở lại ngai vàng nên phải điện ra Hà Nội xin ư kiến của Toàn quyền. Viên Toàn quyền liền bay vào Huế gặp nhà vua và dụ dỗ. Vua Duy Tân trả lời:
- Các ngài bắt buộc tôi phải làm vua nước Nam th́ hăy coi tôi như một ông vua trưởng thành và có quyền tự do hành động, nhất là có quyền tự do trao đổi tin tức và ư kiến với chính phủ Pháp.
Không thể thỏa măn yêu cầu của vua Duy Tân, Toàn quyền ra lệnh Khâm sứ tạm giam giữ nhà vua ở đồn Mang Cá, lệnh cho Nam triều phải thuyết phục nhà vua trong một tuần. Nếu không được th́ phải kết án cuộc khởi nghĩa.
Suốt một tuần, Hoàng mẫu, Hoàng Quư phi và các đ́nh thần luân phiên thuyết phục vua Duy Tân trở lại ngai vàng. Nhưng ngài khuyên ngược lại là các đ́nh thần nên coi câu trả lời của nhà vua với viên Toàn quyền là ư kiến của cả triều đ́nh. Nhưng các quan Nam triều lại theo lệnh của Pháp, làm một bản luận tội nhà vua và lănh tụ VNQPH, trong đó có vài đoạn sau:
- Với vua Duy Tân: Nghe theo lời dua nịnh làm cho nền tảng quốc gia bị lung lay một cách nguy hiểm... Với 4 nhà chí sĩ bị bắt: Ban đầu buông câu ở Hậu hồ, tự viện viết chiếu văn, kế đến đậu thuyền ở Thương Bạc, đón rước nhà vua xuống thết vua cơm tẻ ở làng Hà Trung, cháo gà ở núi Ngự Phong, ḿnh rồng phải dăi dầu gió bụi, tội nghiệt ấy đều bởi bọn kia gây ra...
Lời bàn:
Theo ông Tôn Thất B́nh trong "Kể chuyện các đời vua Nguyễn" th́ kẻ phản bội là tên Nguyễn Đ́nh Trứ trong tổ chức VNQPH. Nhưng theo ông Phạm Khắc Ḥe trong sách "Kể chuyện vua quan nhà Nguyễn" th́ sự việc bị lộ là từ Quảng Ngăi, do tên Vơ An bội tín làm lộ bí mật cho quân Pháp. Một khi kế hoạch khởi nghĩa đă thất bại th́ tên tuổi của kẻ phản bội dù có là ai cũng chẳng đáng là ǵ. Điều quan trọng là sau sự việc ấy càng làm sáng tỏ quyết chí của vua Duy Tân là sẵn sàng bỏ cả ngai vàng, điện ngọc, gia đ́nh... để giành lại đất nước, hạnh phúc cho muôn dân...
Tiếc rằng hậu thế ngày nay vẫn c̣n có những kẻ chỉ v́ miếng cơm, manh áo mà họ sẵn sàng trở thành con rối trong tay bọn phản động. Thậm chí có kẻ c̣n che mắt, bịt tai để cố t́nh xuyên tạc, bóp méo sự thật về công cuộc đổi mới ở đất nước ta. Thật may thay, v́ những kẻ ấy không c̣n ai gọi chúng là người Việt Nam, là con Lạc cháu Hồng.
VietBF@ sưu tập