Nữ công tước Anne nổi tiếng bởi hai cuộc hôn nhân với hai vị vua vốn là anh em họ. Bà là người phụ nữ duy nhất từng hai lần được phong danh hiệu hoàng hậu của Pháp.
Anne sinh năm 1477 tại lâu đài của công tước xứ Brittany ở thành phố Nantes, ngày nay là tỉnh Loire-Atlantique của Pháp. Bà là con cả của công tước Francis II của Brittany và người vợ thứ hai của ông. Bố mẹ của nữ công tước Anne đều qua đời khi Anne còn nhỏ.
Anne được nuôi dưỡng bởi một nữ gia sư và một nữ bá tước họ hàng. Bà học đọc và viết bằng tiếng Pháp và tiếng Latin. Ngoài ra Anne còn được học khiêu vũ, ca hát và âm nhạc.
Tranh vẽ hoàng hậu Anne (Ảnh: The Grandes Heures of Anne of Brittany).
Là người thừa kế của công quốc Brittany, Anne trên hết là công cụ chính trị của người cha quyền lực. Công tước Francis II thực sự đã hứa gả con gái của mình cho rất nhiều hoàng tử Pháp hoặc hoàng tử nước ngoài để có được sự viện trợ quân sự và tài chính, đồng thời củng cố vị thế của mình. Công tước xứ Brittany Francis II từng có một số cuộc đàm phán hôn nhân và thiết lập các liên minh bí mật khác nhau đi kèm với các kế hoạch hôn nhân này.
Năm 1488, Francis II bị đánh bại trong trận Saint-Aubin-du-Cormier, kết thúc cuộc chiến tranh điên cuồng giữa Brittany và Pháp. Trong hiệp ước Sablé, công tước Francis II buộc phải chấp nhận các điều khoản quy định rằng các con gái của ông không được kết hôn nếu không có sự chấp thuận của nhà vua Pháp.
Công tước Francis II qua đời vào ngày 9/9/1488 do ngã ngựa và Brittany rơi vào một cuộc khủng hoảng mới dù trước khi chết, Francis II đã bổ nhiệm thống chế Rieux là người giám hộ cho con gái mình. Sau khi cha qua đời, Anne trở thành nữ công tước của Brittany, nữ bá tước của Nantes và nữ tử tước của Limoges. Khi đó bà mới 11 tuổi nhưng đã là người thừa kế nổi tiếng tại Châu Âu.
Anne được trao vương miện nữ công tước xứ Brittany vào ngày 10/2/1489. Ở tuổi 13, bà kết hôn với Maximilian I, đại vương công Áo và được phong danh hiệu nữ hoàng của người La Mã. Người Pháp coi đây là một hành động khiêu khích nghiêm trọng, nó không chỉ vi phạm hiệp ước Sablé mà còn đưa kẻ thù của người Pháp trở thành người cai trị Brittany, điều mà họ muốn tránh trong thời gian đó.
Diễn viên Marta Belmonte, người thủ vai hoàng hậu Anne trong bộ phim truyền hình "Isabel" (Ảnh: Youtube).
Mùa xuân năm 1491, vua Charles VIII của Pháp đã bao vây Rennes, nơi ở của Anne và yêu cầu bà từ bỏ cuộc hôn nhân của mình. Anne buộc phải đính hôn với vua Charles VIII vào ngày 17/11/1491 và đến Langeais, Pháp để chuẩn bị kết hôn. Áo đã phản đối gay gắt và cho rằng cuộc hôn nhân là bất hợp pháp vì cô dâu không muốn kết hôn với vua Pháp và đã là người vợ hợp pháp của Maximilian I, đại vương công Áo.
Bất chấp sự phản đối, hôn lễ chính thức giữa Anne và vua Charles VIII của Pháp được cử hành tại đại lễ đường của lâu đài xa hoa Château de Langeais (Pháp) vào sáng 6/12/1491. Buổi lễ diễn ra rất nhanh chóng và Anne cùng vua Charles VIII đã ký một bản hợp đồng hôn nhân ghi rõ rằng, trong hai vợ chồng, ai sống lâu hơn người kia thì người đó sẽ giữ quyền sở hữu Brittany và nếu vua Charles VIII chết mà không có con trai thừa kế, Anne sẽ kết hôn với người kế vị của ông, điều đó đảm bảo các vị vua Pháp có cơ hội để thôn tính công quốc Brittany vĩnh viễn.
Ở tuổi 14, Anne trở thành hoàng hậu của Pháp. Hợp đồng hôn nhân của bà ghi rõ, đám cưới này để đảm bảo hòa bình giữa công quốc Brittany và vương quốc Pháp và Anne coi Charles VIII là người đại diện vĩnh viễn của mình. Ngày 8/2/1492, Anne lên ngôi hoàng hậu Pháp tại vương cung thánh đường Thánh Denis. Bà là nữ hoàng đầu tiên được trao vương miện ở đó.
Cuộc hôn nhân của Anne và vua Charles VIII không hạnh phúc và hoàng hậu mang theo hai chiếc giường khi đến để kết hôn với nhà vua. Nhà vua và hoàng hậu cũng thường sống xa nhau.
Anne sinh con trai đầu lòng Charles Orlando khi bà 15 tuổi. Hoàng tử chết vì bệnh sởi khi mới 3 tuổi và được chôn cất tại một nhà thờ. Sau đó, hoàng hậu mang thai thêm 5 lần nhưng tất cả các con của bà đều chết vì sinh non hoặc chết sau khi sinh ít ngày.
Vua Charles VIII đột ngột qua đời do một tai nạn vào năm 1498. Khi đó hoàng hậu Anne mới 21 tuổi và không có con cái. Sau khi chồng chết, bà đích thân phụ trách việc điều hành công quốc Brittany.
Ba ngày sau khi vua Charles VIII qua đời, các điều khoản trong hợp đồng hôn nhân của vua và hoàng hậu có hiệu lực. Quốc vương mới của Pháp là Louis XII, một người anh họ của vua Charles VIII. Trong hợp đồng hôn nhân với người chồng đầu tiên, Anne đồng ý sẽ kết hôn với người kế vị của chồng tuy nhiên khi đó Louis XII đã kết hôn nên ông phải làm thủ tục hủy hôn với người vợ tên là Joan. Trong thời gian chờ đợi, Anne quay trở lại Brittany vào tháng 10/1498.
Năm 1499, Anne, 22 tuổi kết hôn với vua Louis XII. Đây là cuộc hôn nhân thứ ba của bà. Trong bản hợp đồng hôn nhân mới, Anne quyết tâm đảm bảo việc công nhận các quyền của mình với tư cách là nữ công tước có chủ quyền của Brittany.
Mặc dù chồng mới cưới của hoàng hậu Anne thực thi quyền lực của người cai trị ở Brittany nhưng ông chính thức công nhận quyền của bà đối với danh hiệu nữ công tước Brittany và ban hành các quyết định nhân danh bà. Hợp đồng hôn nhân cũng quy định rằng, vì Anne vẫn giữ các quyền đối với công quốc nên đứa con thứ hai của cặp vợ chồng sẽ là người thừa kế riêng của Anne và giữ cho công quốc tách biệt khỏi ngai vàng của Pháp.
Lễ đăng quang ngôi hoàng hậu lần thứ hai của Anne một lần nữa diễn ra vào ngày 18/11/1504 tại vương cung thánh đường Thánh Denis ở Pháp.
Trong thời gian kết hôn với vua Louis XII, Anne mang thai 5 lần nhưng 3 người con trai đều chết yểu, chỉ có 2 người con gái có thể sống sót. Hoàng hậu sinh con gái Claude vào năm 1499, người sau đó kế vị bà làm nữ công tước xứ Brittany và cũng trở thành nữ hoàng Pháp với tư cách là vợ của Francis I. Ngoài ra Anne còn sinh con gái Renée, người sau đó kết hôn với Ercole II d'Este, công tước xứ Ferrara (Italy).
Với tư cách là nữ công tước, Anne quyết liệt bảo vệ nền độc lập của công quốc của mình. Bà đã sắp xếp cuộc hôn nhân của con gái mình, Claude, nữ thừa kế của công quốc, với Charles, đại vương công Áo.
Mang thai, sảy thai và sinh nở quá nhiều lần khiến sức khỏe hoàng hậu Anne suy kiệt. Sau một thời gian dài lâm bệnh, hoàng hậu qua đời vào ngày 9/1/1514 khi mới 37 tuổi.
Chiếc hộp bằng vàng đựng trái tim hoàng hậu Anne (trái) và lăng mộ của vua Louis XII - hoàng hậu Anne (Ảnh: Pinterest).
Theo di nguyện của hoàng hậu, trái tim của bà được đặt trong một món đồ cổ bằng vàng và sau đó được chuyển đến Nantes, Pháp để đưa vào khu mộ của cha mẹ bà trong nhà nguyện.
Thi thể của hoàng hậu Anne được chôn cất tại vương cung thánh đường Thánh Denis, nơi đặt thi hài của rất nhiều thành viên hoàng gia Pháp qua các thế kỉ, trong đó có hầu hết các vị vua và hoàng hậu Pháp. Tang lễ của bà kéo dài tới 40 ngày và nó truyền cảm hứng cho tất cả các đám tang hoàng gia Pháp sau đó. Lăng mộ đôi của vua Louis XII và hoàng hậu Anne được chạm khắc bằng đá cẩm thạch Carrara, được khánh thành tại vương cung thánh đường Thánh Denis vào năm 1531.
