Trong khi các đ̣n gió được hai bên thi triển trên đầu dân Ukraine, th́ vẫn c̣n một câu hỏi quan trọng: Ông Putin có thực sự muốn đánh hay không? Tục ngữ Nga có câu: “Khi anh khiêu vũ với một con gấu th́ anh muốn ngưng cũng không được. Con gấu sẽ quyết định.” Tổng thống Nga Vladimir Putin đang dùng Ukraine làm sàn khiêu vũ với Mỹ và các nước NATO. Bao giờ ông Putin quyết định ngưng th́ các nước khác mới được nghỉ.
Điều may mắn là cho tới nay cuộc chiến vẫn chỉ gồm những “đ̣n gió.” Hai bên đấu nhau bằng lời nói, chưa dùng chất nổ. Ông Putin tung ra những tin bịa đặt để gây hấn. Ông cố ư dùng các tín hiệu bất đồng, có khi mâu thuẫn, để chia rẽ bên địch. Không thể đoán ông ta tính đánh thật hay không? Bao giờ th́ đánh? NATO và Mỹ tuy đồng ư phải ngăn không để Nga uy hiếp Ukraine nhưng vẫn xé lẻ.
Chính phủ Mỹ liên tiếp cảnh cáo rằng ông Putin sắp đánh đến nơi. Tổng thống Pháp, thủ tướng Đức lần lượt sang Nga rồi về ghé Ukraine, tuyên bố c̣n hy vọng. Tổng thống Volodymyr Zelensky vẫn khuyên dân Ukraine b́nh tĩnh sinh hoạt b́nh thường. Nhưng tuần trước ông cũng báo động rằng ông nghe nói Nga sẽ đánh vào ngày 16 tháng Hai. Ông kêu gọi dân Ukraine trong tất cả các làng, xóm, hăy treo quốc kỳ, mang màu cờ xanh, vàng, và cất tiếng hát quốc ca vào đúng 10 giờ sáng cùng ngày Thứ Tư. Sau đó, ông minh xác rằng ông chỉ nghe nói như vậy chứ không biết chắc.
Các nước Tây Âu cho rằng ông Vladimir Putin chỉ dọa. Đưa 130,000 quân Nga đến biên giới Ukraine để “tháu cáy.” Không phải v́ họ coi thường tham vọng bành trướng của ông, nhưng v́ họ biết Putin là con người nham hiểm, không đơn giản như người Mỹ tưởng. Biết Mỹ và các nước Âu châu, trừ Anh quốc, không nhất trí, Putin có thể dùng các đ̣n gió để chơi tṛ mèo vờn chuột. Cứ dập d́nh lúc cứng lúc mềm, Vladimir Putin sẽ được lợi hơn.
Năm ngoái Nga đă phao tin rằng Mỹ, NATO và Ukraine đang âm mưu đánh vào vùng Donbas nhằm triệt hạ những người gốc Nga ở Ukraine đang muốn ly khai. Bộ trưởng quốc pḥng Nga Sergei K. Shoigu c̣n nói 120 người Mỹ đă mang “các bộ phận vũ khí hóa học,” không nói rơ là cái ǵ, vào miền Đông Ukraine, nơi nhiều người Nga sống, để khiêu khích. Chính phủ Ukraine phải ngưng hành quân trong vùng này để Putin không lấy cớ tấn công.
Ông Putin lại tố cáo chính Mỹ và NATO gây hấn trước! Ông đem quân đội và hỏa tiễn vào cả nước chư hầu Belarus ở biên giới phía bắc Ukraine, một tháng sau lại báo tin đang rút về. Ông nói đang đưa quân ở biên giới Ukraine về căn cứ cũ nhưng cùng lúc đó, 30 chiến hạm, cả hàng không mẫu hạm Nga bắt đầu tập trận với đạn thật trong Hắc Hải
Ông Putin có khả năng nói những điều dựng đứng mà không đỏ mặt, khiến các người đối diện ngạc nhiên, bỡ ngỡ. Nhà báo Peter Baker, tờ New York Times, kể rằng một lần sau khi Mỹ tăng thuế nhập cảng thép từ Nga, ông Putin gặp cựu Tổng thống George W. Bush; ông đă nói phải cấm nhập cảng đùi gà của Mỹ để trả đũa. Nhưng ông nói thêm, cũng bởi v́ Mỹ cố ư chỉ bán đùi gà loại xấu cho dân Nga ăn. “Tôi biết các ông có những nhà máy làm thịt gà khác nhau, loại bán cho Nga khác với loại dùng trong nước Mỹ!” Ông nói thẳng với ông Bush. Ông Bush kinh ngạc, “Vladimir! Ông nói sai rồi!” Nhưng Putin vẫn quả quyết: “Dân Nga báo cáo với tôi như vậy!”
Trong cuốn hồi kư của ông, Tổng thống Bush kể cuộc nói chuyện giữa hai người năm 2005 ở Bratislava, thủ đô Slovaka. Ông Putin bào chữa cho chính sách kiểm soát báo chí của ḿnh, “Đừng lên lớp dạy tôi về tự do báo chí; sau khi các ông đă trừng phạt nhà báo đó!” Ông Bush hiểu ngay, hỏi, “Vladimir, ông muốn nói đến Dan Rather?” “Đúng vậy.” Ông Bush không thể giải thích cho ông Putin hiểu rằng chính phủ Mỹ không có quyền sa thải một nhà báo, chỉ có đài truyền h́nh chủ nhân của Dan Rather quyết định.
Người ta thường nói “con mắt là cửa sổ tâm hồn.” Khi làm phó tổng thống, một lần gặp Putin, Bush đă nói, “Nh́n vào mắt ông tôi không thấy linh hồn! Ông Putin cười trả lời: “Chúng ḿnh hiểu nhau!” Ông Joe Biden đă từng gọi ông Putin là “Tên sát nhân,” (killer); khi Putin hỏi th́ Biden xác nhận đúng như vậy. Nhiều người đối lập với Putin đă bị ám sát. Nữ kư giả Anna Poitkovskaya tường thuật về cuộc chiến ở Checknya đă bị bắn chết năm 2006 trong thang máy, sau khi đă bị đe dọa nhiều lần v́ tố cáo các hành động tàn bạo của quân Nga.
Với những đ̣n gió của ông Putin, chính phủ Mỹ đă rút kinh nghiệm và đáp lại bằng các đ̣n gió khác! Chính phủ Mỹ mở chiến dịch tiết lộ các tin tức về hoạt động quân sự Nga đang toan tính ở Ukraine. Kế hoạch rất giản dị: Các cơ quan t́nh báo Mỹ được phép thuyết tŕnh cho các đại biểu quốc hội, họ đem chia sẻ với các nhà báo, những người này lại đặt thêm câu hỏi với bộ ngoại giao, bộ quốc pḥng! Các báo, đài tung tin cho công chúng biết.
Tháng 12 năm ngoái, t́nh báo Mỹ báo trước Nga sẽ đưa 175,000 binh sĩ chuẩn bị đánh Ukraine. Sau đó, họ cập nhật tin tức về quân số Nga tăng cường từng ngày, từng tuần lễ. Họ báo tin quân Nga đă đầy đủ hỏa lực để, nếu muốn, tiến quân trong một tháng, trong một tuần. T́nh báo Anh phụ họa, tiết lộ một âm mưu lật đổ tổng thống Ukraine do Nga đạo diễn. Mỹ lại cho biết Nga đă chuẩn bị một đoạn video giả tạo cảnh quân Ukraine tấn công những người gốc Nga để Putin kiếm cớ đem quân vào cứu! Những tin tức đó có thể do các chính phủ Mỹ, Anh bịa đặt ra không? Chúng ta biết rằng dư luận dân chúng các nước đó rất sắc mắc, các chính phủ này nói dối sẽ bị dân nước họ khui ra liền.
Quan chức Mỹ tuần trước nói t́nh báo mới cho thấy quân Nga đă chuẩn bị xong rồi, có thể tấn công trong bốn, năm ngày. Chính phủ Mỹ ra lệnh gia đ́nh các nhân viên sứ quán trở về nước, chính phủ mấy nước Âu châu làm theo. Sứ quán Mỹ được thu gọn, cũng được đưa ra khỏi thủ đô Kyiv đến một thị xă khác.
Những thủ đoạn đánh đ̣n gió này có thể khiến ông Putin thấy bên địch đă biết trước, phải tŕ hoăn không đánh ngay. Nhận xét về tṛ mới này, Beth Sanner, một người từng thuyết tŕnh tin t́nh báo cho cựu Tổng thống Donald J. Trump, nói, “Hay lắm! Tôi nghĩ những tiết lộ này sẽ khiến ông Putin và T́nh báo Nga choáng váng. Hơn nữa, ông ta sẽ mất nhiều tự do hành động và có thể suy nghĩ lại!”
Trong khi các đ̣n gió được hai bên thi triển trên đầu dân Ukraine, th́ vẫn c̣n một câu hỏi quan trọng: Ông Putin có thực sự muốn đánh hay không? Ngay việc đưa hàng trăm ngàn quân tới biên giới Ukraine, ông Putin cũng có thể chỉ đánh một đ̣n gió. Ông muốn dân Nga tin tưởng rằng ông thiết tha tái lập vùng ảnh hưởng của nước Nga như thời Nga hoàng và thời Xô Viết. Dân Nga tin như vậy là đủ rồi.
Một điều chắc chắn là Vladimir Putin luôn tính toán lợi hại, biết mềm nắn, rắn buông. Ông ta không bao giờ dự vào một cuộc chiến, lớn hay nhỏ, nếu không biết chắc ḿnh sẽ thắng. Năm 2018 ở Syria, quân đội Mỹ đă tấn công, giết chết nhiều người lính đánh thuê do Nga gửi qua. Putin có thể trả đũa, nhưng ông lờ đi, làm như không biết chuyện. Năm 2020, khi Azerbaijan được Thổ Nhĩ Kỳ hỗ trợ, đánh Armenia, một đồng minh thân cận của Nga, ông Putin không hề đưa một ngón tay ra để cứu. Lính đánh thuê của Nga ở Lybia và Syria bị các máy bay không người lái TB2 đuổi, giết, Putin cũng không làm ǵ chống lại Thổ Nhĩ Kỳ. Thổ Nhĩ Kỳ đă bán hàng chục chiếc TB2 cho Ukraine. Ngày 3 tháng 2 vừa qua hai vị tổng thống Volodymyr Zelensky và Recep Erdogan đă kư kết hợp đồng cho hai nước hợp tác chế tạo mở nhà máy ở Ukraine. Những máy bay nhỏ này không thể giúp Ukraine đẩy lui được quân Nga nhưng cho biết trước cuộc chiến tranh sẽ rất tốn người hại của, trong lúc dân Ukraine vẫn cương quyết kháng cự, thà chết không chịu nhục. Ông Putin có thể v́ thế mà “nghĩ lại!”
Ngô Nhân Dụng