Chiến lược "không Covid" giúp Đài Loan duy trì cuộc sống bình thường. Trong suốt 18 tháng trời. Nhưng khi hầu hết thế giới đã mở cửa, hòn đảo vẫn cố thủ.
Tại một quán bar bên bờ biển cực nam đảo Đài Loan, vài du khách mặc đồ bơi, đi chân trần và uống bia, tận hưởng buổi tối giữa tuần ấm áp trong không gian vắng vẻ.
Chủ quán cho biết khách du lịch nội địa đang kéo tới ngôi làng ven biển này. Tuy nhiên, họ chỉ tập trung vào cuối tuần. Không có khách quốc tế để lấp đầy những chỗ trống trong tuần, chưa kể đến cần bù đắp cho ba tháng khó khăn phải đóng cửa vì đợt bùng phát Covid-19 hồi mùa hè.
Chủ quán còn phàn nàn về tình trạng kinh doanh bị ảnh hưởng do các vấn đề với chuỗi cung ứng, khiến cô không thể mua những nguyên liệu cơ bản như sốt mayonnaise và bánh tortilla. "Thật điên rồ. Tôi không thể tìm thấy chúng suốt ba tháng qua", cô nói.
Trong 18 tháng đầu tiên kể từ khi Covid-19 bùng phát, cuộc sống tại Đài Loan vẫn an toàn, sôi động và gần như bình thường, giữa lúc những thành phố khác trên khắp thế giới ghi nhận số ca nhiễm và tử vong không ngừng gia tăng.
Bí quyết của Đài Loan là chiến lược "không Covid", bao gồm các biện pháp cấm nhập cảnh, kiểm dịch nghiêm ngặt, tích cực truy vết và bắt buộc đeo khẩu trang. Nhờ vậy, hòn đảo ghi nhận các con số tương đối thấp, với tổng số ca nhiễm và tử vong hiện nay lần lượt là hơn 16.000 và hơn 800.
Nhưng giờ đây, khi phần còn lại của thế giới đang bắt đầu mở cửa, chấp nhận sống chung với virus và giảm thiểu tổn hại bằng tỷ lệ tiêm chủng cao, có rất ít dấu hiệu cho thấy Đài Loan sẽ chấm dứt chiến lược từng giúp họ thành công. Tâm lý cố thủ này được cho là sẽ để lại hậu quả nặng nề với nền kinh tế và công chúng.
Các biện pháp hạn chế nhập cảnh gây ảnh hưởng đến ngành du lịch quốc tế, cản trở thương mại và làm trầm trọng thêm những vấn đề với chuỗi cung ứng. Dịch vụ vận chuyển bưu phẩm bằng đường hàng không đến và đi từ một số nơi bị đình chỉ. Nhiều gia đình chịu cảnh chia ly, sinh kế bị tổn hại.
"Không được ở bên người mình yêu thực sự rất khổ sở", Clement Potier, công dân Pháp sống tại Đài Loan có bạn đời đang bị mắc kẹt ở nước ngoài, cho biết.
Năm 2019, Đài Loan ghi nhận hơn 29 triệu lượt khách quốc tế đến hòn đảo. Một năm sau, trong thời kỳ cao điểm của đại dịch và trước khi có vaccine, con số này giảm xuống còn 3,9 triệu. Tới nay, mới chỉ 335.000 lượt khách quốc tế đến Đài Loan trong năm 2021.
"Liệu họ có thể duy trì chiến lược này trong bao lâu? Sẽ có cái giá phải trả. Đài Loan đã hy sinh hợp tác quốc tế về thương mại và trao đổi", giáo sư Chunhuei Chi, giám đốc trung tâm y tế toàn cầu thuộc Đại học bang Oregon của Mỹ, nhận định.
Hồi tháng 7, Cơ quan Tình báo Kinh tế đánh giá chiến lược "không Covid" được sử dụng tại châu Á "mang lại lợi ích cả về sức khỏe và kinh tế". "Nếu cả thế giới có cách tiếp cận tương tự, đây có thể được chứng minh là chiến lược bền vững, nhưng thực tế không như vậy. Chiến lược này sẽ trở nên không khả thi khi nền kinh tế toàn cầu tái mở cửa", báo cáo của tổ chức có đoạn.
Một số doanh nghiệp quốc tế đặt tại Đài Loan đã bắt đầu xem xét khả năng dịch chuyển cơ sở sản xuất, do không biết khi nào các biện pháp hạn chế được nới lỏng, không có lộ trình rõ ràng nào được trình bày với người dân.
Yếu tố chính khiến giới chức Đài Loan tiếp tục đóng cửa là chiến dịch tiêm chủng Covid-19 gặp nhiều khó khăn, đặc biệt là mũi thứ hai. Nhiều người tiêm vaccine Moderna đã bị trì hoãn liều thứ hai ít nhất 12 tuần, trong khi Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo khoảng cách giữa hai mũi là 28 ngày.
Đơn đặt hàng vaccine chưa được giao đủ, cùng tình trạng thiếu hụt vaccine trên toàn cầu khiến chương trình tiêm chủng của Đài Loan phần lớn phải phụ thuộc vào vaccine quyên góp từ các nơi khác trên thế giới, nhưng nguồn cung này không ổn định. Gần đây hòn đảo còn sử dụng vaccine tự phát triển.
Khoảng 73% cư dân Đài Loan đã được tiêm ít nhất một liều vaccine Covid-19, với tỷ lệ cao nhất ở người cao tuổi, nhưng mới hơn 1/3 dân số tiêm liều thứ hai. Chính quyền Đài Loan cho biết họ vẫn trên đà đạt được mục tiêu nâng tỷ lệ tiêm đầy đủ lên 60% vào cuối năm. Khi đạt được mốc đó, họ sẽ xem xét thay đổi chính sách.
Giáo sư Chi đánh giá chính trị cũng là yếu tố khiến Đài Loan tiếp tục "bế quan tỏa cảng". Do các cuộc bầu cử địa phương sắp diễn ra, ông cho rằng đảng Dân tiến cầm quyền không muốn vội vàng mở cửa, bởi nếu dịch bệnh tái bùng phát, đảng đối lập Quốc dân đảng sẽ có cớ chỉ trích chính quyền.
Hồi tháng 9, Trung tâm Chỉ huy Dịch tễ Đài Loan (CECC) cho biết chiến lược "không Covid" không phải mục tiêu của họ, nhưng thực tế cho thấy hòn đảo đang đi theo hướng này. Tháng trước, khi được hỏi kế hoạch của Đài Loan là "không Covid" hay sống chung với đại dịch, lãnh đạo cơ quan y tế Trần Thời Trung trả lời nước đôi.
"Mục tiêu hiện nay là đạt được trạng thái không Covid, nhưng Đài Loan cũng phải chuẩn bị chung sống với Covid-19", ông cho hay, nói thêm rằng chính quyền đang hy vọng dịch bệnh sẽ dần bớt nghiêm trọng hơn.
"Chúng ta phải chờ đến khi dịch bệnh suy yếu và hệ miễn dịch của con người có thể điều chỉnh trước khi bắt đầu sống chung với virus", giáo sư Lee Ping-ing, cố vấn đặc biệt của CECC, nêu quan điểm.
Giới quan sát nhận định mức độ sẵn sàng của công chúng là vấn đề then chốt trong ngắn hạn nếu Đài Loan tái mở cửa. Nhiệm vụ được đặt ra là đẩy lùi tâm lý quá sợ hãi Covid-19 và sự kỳ thị nghiêm trọng đối với những người nhiễm virus.
"Ngay cả khi 70% dân số Đài Loan được tiêm chủng đầy đủ, mọi người vẫn sẽ lo lắng khi nghĩ đến tái mở cửa", một cư dân Đài Loan bình luận trên mạng xã hội.
Giáo sư Steve Tsang, giám đốc Viện nghiên cứu SOAS tại Anh, cho biết ông hiểu lý do chính quyền Đài Loan phản ứng chậm, nhưng đánh giá họ "sẽ phải chấp nhận rằng bây giờ chúng ta phải sống chung với Covid-19 và chiến lược 'không Covid' không bền vững".
"Đài Loan có lẽ cần thêm thời gian để tăng tỷ lệ tiêm chủng trước khi nới lỏng đáng kể những hạn chế đi lại, nhưng giới chức nên cung cấp các tiêu chí rõ ràng cho lộ trình này", Tsang cho hay.
