Trẻ nhỏ thường thay đổi tính nết và có giai đoạn ăn vạ. Chuyên gia Việt ở Anh chỉ cách giúp các bậc phụ huynh giải quyết t́nh huống này. Chuyên gia Anh Nguyễn ở Bệnh viện Hoàng gia Worcester gợi ư phụ huynh cho trẻ khoảng dừng để chúng nhận thức và kiểm soát cảm xúc tốt hơn.
Tantrum là khái niệm mô tả các hành vi ương bướng, la hét, khóc đ̣i bằng được, tức giận, đánh lại cha mẹ, nằm khóc ăn vạ thường xảy ra ở trẻ nhỏ trong độ tuổi từ 1-5.
Trẻ thường dùng tantrum để bạn biết chúng cần giúp đỡ khi gặp rắc rối, chẳng hạn không biết cách chơi một món đồ chơi; để đạt được điều trẻ muốn như đ̣i kẹo khi tính tiền ở siêu thị hoặc để ngăn bạn đưa vào một hoạt động trẻ thấy chán... Trẻ sẽ có những lúc gặp khó khăn về điều khiển cảm xúc, sử dụng ngôn ngữ diễn đạt, dẫn đến kết quả, tantrum có thể h́nh thành như một phần phát triển của trẻ.
Một chu kỳ tantrum có 5 cấp độ (giận dữ, giận dữ và buồn bă, đừng chạm tôi, tôi cần cái ôm, hết giận) và việc để trẻ tự trải qua cấp độ 1, 2, 3 là một phần quan trọng trong sự phát triển này. Tuy nhiên, nhiều cha mẹ không đủ b́nh tĩnh để nó diễn ra tự nhiên. Do đó, một trong những công cụ các chuyên gia nhi khuyên cha mẹ là time-out.
Time-out là công cụ cha mẹ có thể dùng để giúp trẻ có khoảng dừng "có ư nghĩa". Lúc này, năo bộ của trẻ có thể học được nhận thức và cách kiểm soát cảm xúc tốt hơn.
Time-out là một trong những công cụ cha mẹ có thể dùng để giúp trẻ có khoảng dừng "có ư nghĩa". Ảnh minh họa: NYT.
Time-out gồm 3 bước:
1. Cha mẹ b́nh tĩnh yêu cầu trẻ vào khu vực time-out và cho trẻ một lư do ngắn gọn với giọng nghiêm trầm, không tranh luận hay la mắng gay gắt, không chấp nhận xin lỗi khi lệnh "time-out" được ban ra.
2. Trẻ sẽ ở vùng time-out dưới sự kiểm soát của bạn với số phút bằng số tuổi của trẻ. Không đồ chơi, không tranh luận, bỏ qua hết những hành vi của trẻ trong lúc time-out như khóc, la hét, nằm lăn ăn vạ… nhưng bạn vẫn ở sát trẻ để kiểm soát hành vi của con. Chọn khu vực time-out không nên có các yếu tố gây sao nhăng như tivi, đồ chơi, giường, ghế sofa hoặc nơi có nhiều người sinh hoạt. Khu vực time-out là nơi làm cho trẻ có cảm giác "chán nhất", chính sự chán này làm năo bộ trẻ hoạt động suy nghĩ về nhận thức.
3. Kết thúc time-out là lúc bạn và trẻ cần nói chuyện. Câu chuyện nên gồm 3 nội dung: Tại sao con lại vào đây? Làm sao để con không vào đây nữa? Cách mà con cho mẹ biết con gặp khó khăn để mẹ hỗ trợ thay v́ con cư xử tantrum?
Những t́nh huống gặp phải khi cha mẹ áp dụng công cụ time-out:
- Trong lúc time-out, trẻ đ̣i đi vệ sinh
Phụ huynh được khuyên không cần chú ư đến những ǵ trẻ nói v́ thực tế, thời gian time-out rất ngắn, không ảnh hưởng nhiều đến sinh hoạt cá nhân của trẻ. Một điều chắc chắn bạn sẽ gặp nếu cho trẻ đi vệ sinh lúc time-out đó là chúng sẽ biết dùng lư do này để ra khỏi khu vực time-out sớm hơn quy định cho những lần sau. Trong trường hợp trẻ thật sự cần phải đi vệ sinh, bạn có thể cho bé đi nhưng bạn không nói hoặc hành động ǵ, chỉ hỗ trợ con. Sau khi kết thúc, bạn đưa bé vào time-out lại và thời gian được tính tiếp.
- Trẻ đ̣i hoặc tự ư ra khỏi vùng time-out trước khi được bố mẹ cho phép
Bạn phải yêu cầu hoặc bế bé vào lại vùng time-out. Bên cạnh đó, hăy cho trẻ biết điều ǵ sẽ xảy ra nếu phá luật time-out. Ví dụ, trẻ sẽ không được sử dụng chiếc xe đạp ngày hôm nay hoặc cuối tuần này con sẽ không được ra nhà sách để mua đồ... Điều này sẽ cho bé sự tự lựa chọn, một quy tŕnh cần thiết cho phát triển nhận thức. Sau khi bạn bế bé vào lại vùng time-out, bạn có thể nói với giọng nghiêm: "Nếu con ra ngoài một lần nữa, time-out sẽ kết thúc và con sẽ không được sử dụng chiếc xe đạp hôm nay. Nếu con im lặng đợi hết thời gian time-out, con có thể sử dụng chiếc xe đạp".
Khi đưa ra luật này, bạn phải giữ đúng luật hết cả ngày, hoặc đúng giao kèo. Bài học trẻ học được là phải chọn một lựa chọn và chịu trách nhiệm với lựa chọn đó, dù là xấu nhất.
- T́m vùng time-out khi trẻ ương bướng nơi công cộng
Việc trẻ ném cơn lốc tantrum nơi công cộng như siêu thị, nhà hàng, nhà sách hoặc nhà thờ là điều b́nh thường. Đầu tiên, bạn hăy t́m góc nào đó mà cơn lốc tantrum của trẻ không gây quá nhiều phiền phức cho mọi người, như khu vực bên ngoài hoặc khu vực gần nhà vệ sinh. Bạn hăy cho trẻ tự trải qua giai đoạn 1,2,3 của tantrum tại nơi đó để quy ước thời gian nín khóc hoặc ương bướng của trẻ. Nếu trẻ vẫn giữ thái độ không đúng, hăy dùng time-out và nh́n bức tường là vùng time-out.
- Nhà có hai trẻ và chúng thường tranh giành đồ chơi, đánh chọc ghẹo nhau
Đầu tiên bạn nên xác định trẻ nào là nguyên nhân của vấn đề và có thể áp dụng time-out lên trẻ đó. Món đồ chơi tranh chấp sẽ được cất đến cuối ngày và cả hai anh em không ai được chơi. Nếu bạn không xác định được trẻ nào là nguyên nhân hoặc cả hai đều có tương tác chọc ghẹo qua lại, bạn hăy time-out món đồ chơi và cho lư do ngắn gọn tại sao. Điều này cho hai trẻ hiểu được cách kiểm soát bản thân. Số phút time-out món đồ chơi bằng tổng số tuổi hai trẻ chia cho 2.
Khi thời gian time-out kết thúc, hăy kể cho trẻ v́ sao món đồ nằm đó và làm sao nó không nằm đó lần sau, chia sẻ món đồ đó lúc chơi như thế nào. Time-out món đồ, quyển sách hay đồ vật nào đó cũng là cách bạn có thể làm thay v́ time-out trẻ. Nó có thể áp dụng cho bé, thời gian time-out bằng số tuổi của một bé. Hiệu quả time-out đồ vật vẫn giữ nguyên giá trị nếu bạn vẫn làm tốt các bước như time-out trẻ.