60 năm làm nghề mài dao kéo, nay lưng còng, mắt mờ đục, có người khuyên bỏ nghề đi ăn xin cho đỡ vất vả, cụ Chanh gắt: "Trời cho sống ngày nào tôi còn làm việc, quyết không xin ai cả. Già càng phải giữ cái nết".
 |
| Cụ Chanh với gánh hành lý lỉnh kỉnh. Ảnh: Lê Hoàng. |
4h sáng, cụ Vũ Văn Chanh ở làng Xa Vệ, xã Hoằng Trung (Hoằng Hóa, Thanh Hóa) thức dậy gói hành lý bắt đầu một ngày mưu sinh. Trời vào đông nhưng cụ chỉ phong phanh manh áo mỏng bạc phếch và cứ thế gánh đồ nghề đi khắp thành phố Thanh Hóa, vừa đi vừa rao "ai mài dao kéo đi". Gặp khách, cụ chậm rãi giở hòn đá mài, cái chậu đựng nước và còng lưng rạp đất miệt mài mài dao.
Kết thúc một ngày làm việc, cụ lại lê bước chân tập tễnh về góc vỉa hè. Đôi bàn tay đầy gân guốc run run dở gói cơm nguội, nắm muối vừng, vài con cá khô. Ăn xong bữa tối, xếp gọn hành lý, cụ chậm rãi kể về cuộc đời nhiều cơ cực.
Sinh ra trong gia đình đông anh em ở vùng quê nghèo xã Hoằng Trung, huyện Hoằng Hóa, gần 30 tuổi cụ Chanh mới lấy được vợ. "Hồi đó nhà tôi nghèo gần như nhất làng Xa Vệ. Bố mẹ dạm hỏi năm bảy mối nhưng không ai nhận lời vì chê cảnh nhà nghèo rớt mồng tơi", cụ kể.
Thương người đàn ông nghèo chịu khó, một phụ nữ quá lứa lỡ thì chấp nhận về làm vợ. Ngày cưới, nhà trai chỉ có rổ khoai lang đào ngoài đồng về luộc mời anh em họ hàng. Nghèo đói nhưng ngày ấy cụ Chanh thấy hạnh phúc vì có vợ có chồng. Hơn chục năm sau ngày cưới, vợ cụ ra đi vì bệnh hiểm nghèo, bỏ lại 4 người con. Ít năm sau, hai người con cũng mất, cụ đành sống cảnh gà trống nuôi con.
 |
| Đồ nghề của cụ Chanh chỉ có chậu nước và viên đá mài. Ảnh: Lê Hoàng. |
Giọng nói chậm rãi song còn khá minh mẫn, cụ kể về cái duyên đến với nghiệp dao kéo. Tình cờ cụ xin được viên đá mài của người bạn về mài dao cho gia đình. Hồi đó, đá mài không sẵn nên hàng xóm đến nhờ cụ mài dao giúp. Thấy cụ mài khéo nên hễ dao cùn dân làng lại mang đến nhờ làm mới. Nhờ mãi cũng ngại nên nhiều người tìm cách trả công. Ở quê không sẵn tiền nên dân làng thường trả cho cụ vài bắp ngô, nải chuối hay bơ gạo.
Những ngày nông nhàn, cụ Chanh tranh thủ cuốc bộ đi mài dao cho bà con quanh vùng. Đi mãi thành quen, cụ mở rộng địa bàn lên thành phố rồi "biên chế" luôn ở đó cho đến bây giờ. Tiền kiếm được cụ dành dụm nuôi con, cháu. Giá mài dao từ 5.000 đến 10.000 đồng tùy theo loại lớn nhỏ, mài kéo rẻ hơn, 3.000-6.000 đồng. Mấy năm nay giá cả tăng nhưng cụ Chanh không tăng giá mài dao để giữ khách.
Trung bình mỗi ngày cụ kiếm được 30.000-50.000 đồng. Có ngày gặp khách, cụ kiếm cả trăm nghìn nhưng không ít hôm đi suốt từ sáng tới khuya mà không ai thuê. Lao động vất vả nhưng cụ Chanh ăn uống rất hà tiện. Mỗi ngày cụ chỉ ăn hai bữa trưa và tối. Mỗi bữa khẩu phần chỉ có vài lát đậu phụ, đĩa rau luộc.
Cụ Chanh kể, thời trai trẻ có ngày cụ đi bộ vài chục cây số. Từ Rừng Thông đến cầu Trầu (huyện Đông Sơn), qua chợ Voi rồi vòng về thành phố, xuống Quảng Xương... chỗ nào cụ cũng đều đặt chân. Mấy năm nay, mắt mờ chân chậm, mỗi ngày cụ chỉ đi được 7-8 km trong nội thành. "Vì đi bộ quanh năm nên gân cốt còn khá chắc chắn, chẳng mấy khi đau ốm", cụ Chanh tự hào khoe.
Cụ bảo ngày xưa nhà nghèo không có tiền tậu xe đạp nên cụ không tập xe. Sau này con cháu sắm được chiếc xe cà tàng nhưng luống tuổi rồi, cụ không tập được nữa nên đành đi bộ miết. Trước chưa có xe buýt, cụ Chanh đi bộ cả mấy chục cây lên thành phố đi làm. Giờ có xe chạy ngang qua quốc lộ gần nhà nên hàng sáng cụ nhờ người đèo ra bến rồi bắt chuyến sớm nhất ngược vào thành phố.
Đi xe buýt nhiều cũng tốn, xin bớt tiền nhưng nhà xe chẳng cho nên cụ Chanh chọn giải pháp ngủ lại thành phố để tiết kiệm. Cứ hai ngày đi làm cụ mới về quê một lần bằng xe buýt, một ngày ngủ lại thành phố. Nhiều hôm mưa gió rét buốt, muốn thuê phòng trọ bình dân nhưng thấy cụ quá già, sợ cụ chết lại mang vạ nên chẳng chủ nhà nào đồng ý.
"Có đêm tôi đi gõ cửa cả chục căn nhà trọ nhưng nhìn bộ dạng lem luốc như người hành khất nên ai cũng lắc đầu rồi đóng sầm cửa lại. Có nhà lịch sự hơn thì hét giá thật cao để mình không thuê được mà bỏ đi. Tôi đành lếch thếch về lại vỉa hè, đêm ấy coi như thức trắng", cụ ông nghẹn ngào.
 |
| 93 tuổi, cụ Chanh vẫn phải mưu sinh, nhiều hôm phải ngủ tại vỉa hè. Ảnh: Lê Hoàng. |
Để tiện cho việc ăn ngủ vỉa hè, trong túi hành lý của cụ Chanh luôn có sẵn chiếc màn và tấm chăn mỏng. Thấy cụ già lọm khọm, nhiều người khuyên bỏ nghề mài dao đi ăn xin cho đỡ vất vả. Nghe ai nói vậy, cụ lại "xẵng giọng giảng cho một bài". "Tôi vốn là nông dân xịn, phải lao động. Còn sức tôi còn đi làm. Trời cho sống ngày nào, tôi còn làm việc, quyết không xin ai cả. Già càng phải giữ cái nết", cụ Chanh khảng khái.
Tính tình thật thà nên cụ Chanh được nhiều người quý mến. Giờ có công nghệ mài dao kéo bằng máy nhưng nhiều thợ may, thợ cắt tóc chỉ chọn "ông Chanh dao kéo" vì cụ mài cẩn thận nên dao kéo giữ được độ bền đẹp. Mỗi ngày cụ chọn một vài tuyến phố để đi, hết một vòng lại quay trở lại. Cứ thế cụ Chanh nhiều lúc làm không hết việc.
Hiện tại hai con cụ đều đã có con, cháu. Người con trai lấy vợ xa quê, gia cảnh khó khăn nên chẳng đỡ đần gì được bố. Cô con gái lấy chồng ở quê cũng không khấm khá hơn. Mơ ước lớn nhất trong đời cụ Chanh là có căn nhà vững chãi để đỡ mưa gió. Mấy chục năm qua, cụ ở tạm gian chuồng lợn cũ cùng con gái và đứa cháu nhỏ. "Cuối đời rồi, chẳng dám mơ ước giàu sang, chỉ mong dành dụm chút tiền sửa lại túp lều cho đỡ mưa dột", cụ Chanh nói.
Ông Đào Minh Tuấn, Chủ tịch UBND xã Hoằng Trung cho biết, hoàn cảnh cụ Chanh rất thương tâm. Con cháu đều rất khó khăn nên đã gần trăm tuổi, lưng còng sát đất mà cụ vẫn phải đi mài dao mưu sinh. Hiện cụ Chanh được nhà nước hỗ trợ 180.000 đồng một tháng theo chính sách dành cho người cao tuổi.
"Cả đời cụ không biết đến căn nhà cố định. Địa phương đã lập danh sách hỗ trợ cụ làm nhà, nhưng năm 2011 chính sách hỗ trợ hộ nghèo làm nhà lại bị tạm dừng nên chưa giải quyết được. Chúng tôi đang lên kế hoạch, sắp tới sẽ dành một phần ngân sách và kêu gọi nhân dân, các nhà hảo tâm chung tay xây nhà cho cụ", ông Tuấn nói.
Cụ ông 93 tuổi mài dao kiếm sống
