Làng truyền đời 'vớt xác' trên sông Đà

Ở làng Cổ Đô (Hà Nội), gần như ai cũng có cho mình một vài kỷ niệm về việc đi vớt xác người chết trôi. Công việc của họ vất vả và đầy hiểm nguy, trăn trở nhưng rất ít khi họ chia sẻ cùng ai.
Mỗi nhà… một lưới vớt xác người

Một người phụ nữ ở làng Cổ Đô và tấm lưới vớt xác của gia đình.

Trong làng chài Cổ Đô gần như gia đình nào cũng tự trang bị cho mình một lưới câu dài chừng hơn chục sải tay. Đây là loại lưới chuyên dụng không phải dùng để đánh bắt cá mà để người dân làng sử dụng mỗi khi đi… câu xác chết. Tấm lưới được dệt rất chắc chắn, trên phía đầu có gắn rất nhiều lưỡi câu. Đây là phần quan trọng nhất của tấm lưới vì chính nó sẽ phát hiện và "câu" được những xác chết trôi nổi. Khi thả tấm lưới xuống nước hàng trăm chiếc lưỡi câu sẽ tua tủa khắp các hướng, chỉ cần một vật thể đi qua lập tức sẽ mắc lại và trong số đó có cả những xác người.
Loại lưỡi câu dùng cho tấm lưới phải loại thép đặc biệt chống rỉ sét mới có tuổi thọ cao. Tuy nhiên, những lưỡi câu nào mắc vào người chết chỉ có thể sử dụng được một lần là phải bỏ vì sau đó sẽ rỉ rất nhanh. Ông Đức, một lão niên ở làng Cổ Đô khẳng định, những tấm lưới dùng để vớt xác người chết là một vật không thể thiếu trong mỗi gia đình ở xóm chài này. Có gia đình cả năm không dùng đến tấm lưới nhưng hàng tháng vẫn mang ra lau chùi và bôi dầu lên lưỡi câu để chống hỏng.
Sinh ra và lớn lên tại làng Cổ Đô, trong tâm trí của ông Đức, kỷ niệm về những lần đi vớt xác người trôi nổi luôn hiển hiển mỗi lúc. Đã tận tay vớt cả trăm xác chết trong suốt cuộc đời, nhưng đối với ông Đức, kỷ niệm về lần vớt xác năm 1989 là sâu đậm nhất đối với ông.
Khi đó, xã Phú Cường (Ba Vì) xảy ra một vụ đắm thuyền rất thương tâm làm hơn 20 người thiệt mạng. Đa số người chết đuối đều bị dòng nước hung dữ của sông Đà cuốn trôi. Chính quyền xã cũng như người dân trong vùng đã huy động toàn lực để tìm kiếm xác nạn nhân mất tích. Lúc đó, người dân làng Cổ Đô cũng được huy động một cách tối đa.
Lúc đó, nghe thấy sự kêu gọi của mọi người, dân chài xóm Cổ Đô đã tự động mang lưới ra sông giăng tìm. Do bề rộng đoạn sông quá rộng nên các hộ gia đình đã phải nối những tấm lưới của mình lại với nhau. Sau khi tấm lưới của dân làng Cổ Đô được giăng ra, những xác chết mất tích dần được tìm thấy. Chỉ mất hơn một ngày sau khi triển khai công việc tìm kiếm, xác tất cả các nạn nhân xấu số đã được tìm thấy.
Nhớ về câu chuyện cách đây đã hơn 10 năm, ông Đức kể, một tay ông đã tìm thấy xác 4 người chết đuối tại thị trấn huyện Ba Vì. Khi đó, đúng vào mùa nước lên, dòng nước ở sông Hồng chảy rất xiết, phía dưới đều là những dòng xoáy ngầm nên việc tìm kiếm gặp vô vàn khó khăn.
Với kinh nghiệm nhiều năm của mình, ông Đức đã ghép các mảnh lưới lại, giăng ngang khúc sông. Tính toán thời gian các nạn nhân bị lũ cuốn, ông đặt lưới ở điểm cách vị trí tử nạn khoảng vài trăm mét và nhận định, nước mạnh thế này sẽ cuốn nạn nhân đi rất nhanh. Chỉ sau khoảng vài giờ, ông Đức cùng với những người dân chài đi cùng đã tìm thấy xác của 3 nạn nhân. Tuy nhiên, do vẫn còn xác một nạn nhân chưa tìm thấy nên công việc dò tìm vẫn tiếp tục. Suốt cả đêm hôm đó, ông Đức cùng với những người đi cùng mình túc trực trên sông và cho đến rạng sáng ngày hôm sau cho đến khi tìm thấy xác nạn nhân cuối cùng.

Chàng thanh niên làng Cổ Đô nào cũng được truyền đời nghề "vớt xác".

Truyền đời vớt xác chết trên sông
Gia đình ông Núi vốn là một trong những hộ dân sống lâu năm nhất ở làng chài Cổ Đô. Sáu, bảy đời sống ở làng chài, sống với nghề chài lưới cũng là chừng đó năm gia đình ông làm công việc vớt xác trên sông.
Ông bảo, chính nghiệp chài lưới đã đưa đẩy gia đình ông đến với công việc đó dù nhiều người sống trên sông nước việc coi việc làm đó đi ngược với quy luật và là cướp cơm của hà bá.
Ông kể, mỗi năm làng chài Cổ Đô vớt được hơn trăm xác chết trôi nổi trên sông. Mỗi khi người dân trong làng phát hiện ra có xác chết đang trôi nổi là mọi người lại gọi nhau, mỗi người một tay, lo giăng lưới, thả móc câu xuống sông để vớt xác lên bờ. Cứ như vậy, người làng chài Cổ Đô cùng tồn tại với nhau, cùng nhau làm ăn sinh sống và cùng nhau làm công việc này.

Bao nhiêu năm trong "nghề" ông Núi đã tích lũy được khá nhiều kinh nghiệm. Vì thế, trong những lần lên đò giăng lưới, 6/10 lần ông dự cảm dưới sông có xác chết là chuẩn xác. Nhưng để vớt được một xác trôi ở lưng chừng dòng nước không phải làm một chuyện đơn giản. Dù có nhiều lưới thả một lúc nhưng cũng chưa chắc đã tìm thấy được ngay. Có những trường hợp phải giăng lưới đến hai ba ngày mới tìm thấy. Tuy nhiên, ông Núi cho rằng, nếu như dưới dòng sông có xác chết thì kiểu gì người làng chài Cổ Đô cũng vớt đượ. "Linh hồn của những người chết run rủi chúng tôi. Họ sẽ run rủi những người dân ở đây tìm thấy xác để đưa lên bờ an táng cho đỡ lạnh lẽo", ông Núi nói.
Nhớ lại lần vớt xác lâu và vất vả nhất trong cuộc đời, ông Núi khẳng định rằng, để tìm được xác người này, phải huy động gần như tất cả đàn ông trong làng tham gia vào việc giăng lưới thả móc câu. Khi đó, được một người dân ở xã trên báo rằng có một thiếu nữ chết đuổi ở phía thượng nguồn cách làng Cổ Đô chừng hơn một cây số, nay xác chết đã trôi mất. Nhận được báo vậy, ông Núi đã cùng một số người trong gia đình ngay lập tức mang "đồ nghề" ra sông để lùng tìm.
Do khoảng cách của nơi người tử nạn với làng quá gần, nếu không tìm ngay, xác chết sẽ trôi xuống hạ lưu, lúc đó việc tìm kiếm sẽ gặp rất nhiều khó khăn. Trước tình hình đó, ông Núi đã huy động những người hàng xóm của mình cùng tìm kiếm. Thấy việc tìm kiếm gấp gáp, người dân trong xóm chài cứ thế tự mình mang lưới ra sông thả. Mỗi người một khúc giăng lưới, thả câu. Công việc diễn ra một cách khẩn trương, mọi người đều cố hết sức tìm kiếm bằng được xác của người chết.
Ròng rã suốt từ sáng, cho đến tối rồi cả một đêm, người làng Cổ Đô dò tìm gần như từng mét sông nhưng cũng không thể thấy được xác người chết. Một số người đã đưa ra phán đoán rằng, rất có thể xác đã trôi qua làng Cổ Đô xuống hạ lưu. Tuy nhiên, bằng kinh nghiêm của mình, ông Núi khẳng định, xác chết không thể trôi nhanh như vậy. Công cuộc tìm kiếm lại được triển khai kỹ càng hơn. Dò đi dò lại đến vài chục lần. Đến khoảng trưa ngày hôm sau, chính ông Núi là người đã phát hiện ra xác chết đang lơ lửng ở khu vực giữa sông…