Trong những năm gần đây, Trung Quốc bắt đầu công khai tiến hành hiện thực hóa “đường lưỡi bò”- đường yêu sách của Bắc Kinh đối với 80% diện tích biển Đông. Dư luận không thể hiểu được tại sao Trung Quốc luôn cam kết tuân thủ các điều khoản của luật quốc tế và các thỏa thuận đã ký kết với các nước ASEAN, nhưng thực tế lại đang làm cho tình hình Biển Đông phức tạp thêm với hàng loạt hành động gây hấn, vi phạm đến chủ quyền và lợi ích của các nước trong khu vực.
Chính sách biển Đông hình thành như thế nào?
Công hàm ngày 7/5/2009 có lẽ là văn bản đầu tiên trong hơn 60 năm qua, thể hiện quan điểm chính thức của Trung Quốc về ý nghĩa pháp lý quốc tế của đường yêu sách 9 đoạn và cũng là lần đầu tiên Trung Quốc chính thức công bố sơ đồ đường yêu sách này với thế giới.
Trước đó, mặc dù đường yêu sách này đã được thể hiện nhiều lần trên bản đồ Trung Quốc, nhưng CHND Trung Hoa chưa bao giờ có một tuyên bố chính thức nào về ý nghĩa pháp lý quốc tế cũng như quốc gia của đường đứt đoạn này. Thậm chí trong những văn bản pháp lý quan trọng của CHND Trung Hoa về các vùng biển (như: các Tuyên bố về Lãnh hải 1958, về Lãnh hải và vùng tiếp giáp 1992, về Đường cơ sở 1996 và về vùng Đặc quyền kinh tế và thềm lục địa 1998...) thì đường yêu sách này cũng không hề được nhắc đến.
Trước khi Nhà nước Trung Quốc xác định quy chế pháp lý của con đường này, thì tại nhiều hội thảo quốc tế (ví dụ như “Hội thảo về khống chế xung đột tiềm tàng ở biển Đông” diễn ra hằng năm từ 1991 đến nay tại Indonesia) các học giả Trung Quốc lại có những giải thích khác nhau, thậm chí mâu thuẫn với nhau, về giá trị pháp lý quốc tế của đường đứt đoạn.
Nhưng còn có một điều khác cũng rất quan trọng mà tất cả các học giả và kể cả Nhà nước Trung Quốc cho đến nay không thể trả lời được là: vậy thì làm sao xác định được tọa độ cũng như vị trí chính xác của từng đoạn cũng như của toàn bộ 9 đoạn của đường yêu sách này. Chẳng hề có một văn bản nào (dù là chính thức hay không chính thức) quy định hoặc giải thích về việc đó.
Có lẽ không cần bình luận gì thêm vì sao một yêu sách được cho là “đã có lịch sử hơn nửa thế kỷ” mà lại không được các nước trong khu vực tính đến và không ai tôn trọng trên thực tế. Đường đứt đoạn này không thể là yêu sách nghiêm túc của một quốc gia đối với một vùng biển rộng lớn vì nó không có một nội dung pháp lý rõ ràng, thậm chí là mâu thuẫn, và không thể xác định được vị trí của nó trên thực địa.
Mâu thuẫn trong chính sách
Trong một bài viết vừa được mạng YaleGlobal thuộc trường đại học Yale nổi tiếng của Mỹ công bố hôm 07/07/2011, giáo sư Carl Thayer, chuyên gia kỳ cựu về Biển Đông của Học viện Quốc phòng Úc (Đại học New South Wales) đã không ngần ngại tố cáo rằng “Trung Quốc đã bác bỏ hiệp định của Liên Hiệp Quốc khi áp đặt chủ quyền trên Biển Nam Trung Hoa” (Biển Đông).
Theo giáo sư Thayer, mặc dù tham gia ký kết tuân thủ nguyên tắc UNCLOS nhưng Trung Quốc đã vi phạm Hiệp ước này khi khẳng định "chủ quyền không thể chối cãi" trên Biển Đông, bất chấp đòi hỏi của các nước ven biển khác, và khi đệ trình chính thức tấm bản đồ chín đường gián đoạn hình chữ U, và cố tình giữ mập mờ về các tọa độ địa lí chính xác của các đường này hoặc việc các đường này nối với nhau thế nào. Làm như vậy, Trung Quốc đã lấn sâu vào các vùng đặc quyền kinh tế do các nước ven biển trong khu vực thiết lập.
Quan điểm của giáo sư Thayer cũng được ông Mark Valencia, một chuyên gia phân tích chính sách hàng hải và là cựu chuyên viên nghiên cứu cao cấp tại Trung tâm Đông-Tây ở Hawaii nêu bật trên tờ Japan Times số ra ngày 29/06/2011.
Theo chuyên gia này, các hành động quyết đoán của Trung Quốc tại Biển Đông để áp đặt đòi hỏi chủ quyền của họ không chỉ “vi phạm rõ ràng bản Tuyên bố chung về cách ứng xử của các bên trên Biển Đông (DOC), đã được nhất trí một cách chính thức”, mà có thể còn phản ánh một thực tế khác: “Trung Quốc đã quyết định rằng họ không nhất trí với nhiều nội dung trong Công ước của Liên Hiệp Quốc về Luật Biển mà chính họ đã phê chuẩn.”
Trung Quốc luôn rêu rao muốn giải quyết vấn đề biển Đông một cách êm thấm. Nước này tuyên bố muốn có hòa bình, ổn định nhưng lại liên tục quấy rối các nước trong khu vực, đặc biệt là với Việt Nam và Philippines.
Gần đây, căng thẳng khu vực gia tăng mạnh với việc cả Việt Nam và Philippines cùng lên tiếng cáo buộc Trung Quốc tăng cường các hành động gây hấn để khẳng định tuyên bố hàng hải.Vào ngày 26/5 và 9/6, tàu Trung Quốc đã hai lần cắt cáp tàu thăm dò dầu khí Việt Nam khi các tàu thăm dò hoạt động trong phạm vi chủ quyền của Việt Nam. Manila cũng khẳng định, Trung Quốc ít nhất đã 6 lần xâm nhập vào vùng biển mà Philippines tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông.
Chính quyền Trung Quốc tuyên bố những lực lượng tàu tuần tra nói trên nhằm “bảo vệ tàu cá, giải quyết tranh chấp về hoạt động đánh bắt, ngăn cản tàu nước ngoài đánh bắt trái phép và bảo vệ nguồn tài nguyên biển”. Tuy nhiên, vừa qua các tàu ngư chính, hải giám lại thường xuyên có hành động quấy rối tàu nước khác trong các vùng biển Trung Quốc tự tuyên bố là của mình. Thậm chí là xâm phạm vùng đặc quyền kinh tế của nước khác như vụ 3 tàu hải giám xâm nhập trái phép, cắt cáp tàu Bình Minh 02 và Viking 2 của Việt Nam.
“Nói một đằng, làm một nẻo”, ngạn ngữ này hoàn toàn có thể được áp dụng cho Bắc Kinh trong vấn đề tôn trọng Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS) mà Trung Quốc đã ký kết. Theo nhiều nhà quan sát, Bắc Kinh thường viện dẫn Công ước này, thế nhưng trong hành động thực tế, họ đã có nhiều động thái bị đánh giá là không đếm xỉa gì đến văn kiện mà chính họ đã phê chuẩn.
Lý lẽ biện minh cho những hành động này của Trung Quốc là rất khó chấp nhận, cho dù trong bất kỳ hoàn cảnh nào. Ở Biển Đông, điều đó còn khó chấp nhận hơn.
Vân Anh - vietinfo
Trung Quốc - Chính sách biển Đông “Nói một đằng, Làm một nẻo”
