Ngoài việc cho
"nối đũa" (truyền thức ăn trực tiếp từ đôi đũa này sang đôi đũa kia), người Việt c̣n có một số kiêng kỵ khác trong việc sử dùng dụng cụ này trên bàn ăn.
Nối đũa là một trong những điều đại kỵ của người Việt trên bàn ăn.(Minh họa)
Đũa là vật dụng được sử dụng phổ biến trong bữa cơm của người Việt, tuy nhiên, có nhiều điều cấm kỵ khi sử dụng đồ vật này mà không phải ai cũng biết được.
Lư do nào mà người Việt lại kiêng không cho "nối đũa"?
Nối đũa là hành động từ hai người dùng đũa của ḿnh gắp chung một món ăn, truyền thức ăn trực tiếp từ đũa này sang đũa kia. Trong văn hoá Việt, hành vi này bị coi là đại kỵ. Trẻ em hoặc thanh niên vô ư truyền thức ăn cho nhau theo cách này thường bị người lớn trong nhà mắng mỏ, phê b́nh. V́ sao như vậy?
Theo quan niệm trong dân gian, nối đũa gợi liên tưởng đến việc gắp tro cốt của người chết sau khi hỏa táng, thao tác này diễn ra trong bữa ăn sẽ bị coi là mang ư nghĩa xui xẻo, gây sự lo lắng về cái chết và tang sự.
Để tránh phạm phải điều kiêng kỵ này, khi muốn mời người khác, bạn có thể gắp trực tiếp món ăn vào chén bát của họ, nên dùng đũa riêng để giữ vệ sinh và thể hiện sự lịch sự trên bàn ăn.
Ngoài ra, c̣n một số kiêng kỵ khác trên bàn ăn mà mọi người nên lưu ư.
1/ Kiêng không dùng đũa ngắn dài không đều
Tục kiêng kỵ này được cho là ảnh hưởng từ quan niệm dân gian của Trung Hoa với câu
"tam trường lưỡng đoản" (ba dài, hai ngắn), chỉ ra tai hoạ bất ngờ, điềm xấu, đặc biệt là cái chết.
"Tam trường lưỡng đoản" ám chỉ quan tài với những tấm gỗ dài ngắn khác nhau. Quan tài được làm từ sáu mảnh gỗ, 4 tấm dài là phần nắp (tấm Thiên), đáy (tấm Địa), hai bên trái và phải (tấm Nhật và tấm Nguyệt), 2 tấm ngắn ở hai đầu được gọi là
"thải đầu, thải vỹ". Tuy nhiên, nắp quan tài chỉ được đậy vào sau nên mới gọi là
"ba dài, hai ngắn".
Ngoài ra, việc dùng một đôi đũa dài ngắn không đồng đều sẽ khiến cho người khác đánh giá bạn là người bộp chộp, thiếu sự kỹ lưỡng, cẩu thả.
2/ Kiêng không dùng đũa xiên thức ăn hoặc cắm thẳng đứng vào bát cơm
Hành động xiên hoặc cắm đũa thẳng đứng vào bát cơm là điều cấm kỵ v́ gợi liên tưởng đến nghi thức cúng tế, mang ư nghĩa không may mắn. H́nh ảnh đôi đũa lúc này trông giống như thắp hương, cũng giống với bát cơm cúng dành cho người mới qua đời.
Ngoài ra, đũa là dụng cụ để gắp, việc dùng nó để xiên thức ăn có thể làm văng đồ ăn ngoài hoặc gây mất vệ sinh. Xiên thức ăn bằng đũa bị coi là hành động kém văn minh, thể hiện sự vội vàng, thiếu kiên nhẫn và không tôn trọng đồ ăn cũng như người cùng bàn.
3/ Kiêng gơ đũa vào chén bát
Việc gơ đũa vào chén bát bị cho là giống như người đi ăn xin. Theo quan niệm của người xưa, chỉ có người ăn xin mới tạo ra âm thanh như thế để thu hút sự chú ư, xin người qua đường chút của bố thí. V́ vậy, việc gơ đũa vào chén bát không những khiến cho bạn trở nên kém duyên mà c̣n bị cho là mang đến những điều xui xẻo, thất lễ với những người ngồi cùng trên bàn ăn.
Ngoài ra, dân gian c̣n cho rằng gơ đũa vào bát cơm chính là cách gọi các hồn ma đói lang thang đến ăn, khiến cho gia đ́nh có nhiều âm khí, việc làm ăn không được hưng thịnh, sức khoẻ và sự b́nh an của các thành viên trong nhà bị ảnh hưởng.
Việc dùng đũa xiên thức ăn bị coi là đại kỵ. (Ảnh: pexels).
4/ Kiêng ngậm đầu đũa
Trong khi đang dùng bữa, nhiều người có thói quen ngậm đũa vào miệng để rảnh tay làm việc khác. Đây là một trong những điều kiêng kỵ trong cách dùng đũa của người Việt. V́ nó được coi là hành vi vô lễ, thiếu lịch sự, đồng thời cũng tạo cảm giác gây mất vệ sinh, khiến cho người khác thấy khó chịu.
5/ Kiêng làm rơi đũa xuống đất
Người xưa dùng cụm chữ
"lạc địa kinh thần" để chỉ ra việc làm đánh rơi đũa xuống đất. Theo họ, tổ tiên đều đang an nghỉ ở dưới đất, không nên quấy rầy. Đũa rơi xuống đất chẳng khác nào làm kinh động đến tổ tiên, đó là tội đại bất hiếu.
Trong thời nay, tuy ư nghĩa tâm linh đó c̣n ít nhưng hành động làm rơi đũa xuống đất chính là biểu hiện một con người cẩu thả, hậu đậu và cần chú ư lúc ăn uống.
6/ Dùng đũa ngược
Cách cầm đũa ngược là kiêng kỵ v́ dùng đũa có hàm ư là
"đảo lộn càn khôn", rất không hợp lư. Hành động này thể hiện một người không biết ư tứ, phép tắc, không chu đáo. Trên phương diện khoa học th́ hành vi này gây mất vệ sinh, do đó bạn cần lưu ư không cầm đũa ngược, nếu cần thiết th́ nên dùng một đôi đũa khác.
Một số lưu ư khác khi sử dụng đũa của người Việt
Người Việt thường sử dụng đũa đầu tṛn và vuông. Họ tin rằng h́nh tṛn tượng trưng cho trời, h́nh vuông tượng trưng cho đất. Khi cầm đũa, các ngón tay sẽ kẹp giữa tượng trưng cho nhân loại, được trời đất nuôi dưỡng, bao bọc.
Khi cầm đũa, người dùng chỉ nên sử dụng 3 đầu ngón tay: ngón cái, ngón trỏ và ngón giữa. Ngón áp út sẽ được đặt dưới mặt đũa, ngón cái và ngón trỏ dùng để cố định đũa
Người Việt quan niệm đôi đũa tượng trưng cho t́nh cảm lứa đôi, chỉ trọn vẹn khi có đôi, có cặp. V́ vậy, muốn gia đ́nh êm thấm th́ phải cho so đũa bằng nhau trước khi sử dụng.
Trong bữa ăn, người nhỏ tuổi nhất thường có nhiệm vụ so đũa cho các thành viên, từ người già nhất cho đến khách mời. Người lớn tuổi sẽ gắp thức ăn đầu tiên, sau đó mới đến lượt con cháu dùng bữa. Không nên gắp thẳng thức ăn từ đĩa cho vào miệng, mà phải đặt thức ăn vào chén bát trước.
