Tin đồn từ mạng xă hội đến quán cà phê vỉa hè
Những ngày gần đây các diễn đàn của người Việt trong và ngoài nước xôn xao câu chuyện: cựu Thủ tướng, cựu Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc được con trai là Nguyễn Xuân Hiếu – một công dân Hoa Kỳ – bảo lănh sang Mỹ “đoàn tụ”, nhưng hồ sơ bị phía Mỹ từ chối.
Tất cả mới chỉ dừng lại ở mức độ tin đồn, chưa có xác nhận chính thức từ bất kỳ phía nào. Thế nhưng chỉ cần bấy nhiêu cũng đủ để dấy lên vô số b́nh luận, clip phân tích, livestream kéo dài hàng tiếng. Người th́ châm biếm, kẻ mỉa mai, có người lại b́nh thản: “Đi hay ở là quyền của mỗi người, vấn đề là nước thứ hai có cho nhập cư hay không.”
Ở một góc khác, có tiếng cười ha hả: “Chắc sợ cộng sản cài người qua hoạt động ở Mỹ đó mà!” – câu nói nửa đùa nửa thật, nhưng gói ghém tâm trạng chung của không ít người: cảm giác trớ trêu khi một nhân vật từng đứng trên đỉnh quyền lực của chế độ cộng sản lại bị cho là vướng ngay chính cái mác “đảng viên cộng sản” khi bước tới cửa di trú Hoa Kỳ.
Luật di trú Mỹ và câu hỏi gai góc về ‘đảng viên cộng sản’
Nếu giả sử có một bộ hồ sơ bảo lănh đúng như lời đồn, chuyện bị từ chối cũng không phải điều quá khó hiểu dưới góc nh́n pháp lư. Trong các mẫu đơn xin visa định cư của Mỹ, luôn có một loạt câu hỏi bắt buộc: đương đơn có từng là đảng viên cộng sản hay đảng Quốc Xă (Nazi) hay không, có tham gia các tổ chức toàn trị nào không… Đây không phải câu hỏi để cho có; nhiều người đă bị kẹt lại ở chính ô “Yes/No” ấy.
Về nguyên tắc, thành viên một đảng cộng sản là đối tượng có thể bị từ chối cấp visa định cư. Luật có một số ngoại lệ: người đă rời bỏ đảng từ nhiều năm trước, tham gia một cách h́nh thức khi c̣n nhỏ, hay bị ép buộc trong hoàn cảnh đặc biệt. Nhưng với những nhân vật từng nắm giữ vị trí cao, kư quyết định, đọc diễn văn, giữ chức Thủ tướng, Chủ tịch nước… th́ rất khó để thuyết phục rằng ḿnh chỉ là “đảng viên cho có lệ”.
Ông Nguyễn Xuân Phúc bị buộc thôi chức đầu năm 2023, rồi đến tháng 7/2025 bị cách hết mọi chức vụ trong Đảng. Nhưng bị mất chức không đồng nghĩa với việc không c̣n là đảng viên. Trừ khi trong im lặng, ông đă tự nguyện xin ra khỏi Đảng và có bằng chứng rơ ràng từ nhiều năm trước – điều mà phần đông dư luận đều nghi ngờ. Một bộ hồ sơ di trú khai trung thực, đối chiếu với lư lịch chính trị công khai, rất dễ dẫn tới kết luận bất lợi cho đương đơn.
Những đảng viên ‘nhạt Đảng, khô Đoàn’ t́m đường định cư
Thực tế, cũng đă có không ít người từng là đảng viên CS Việt Nam sang Mỹ định cư hợp pháp. Điểm chung của họ, theo kinh nghiệm của những người am hiểu hồ sơ, là đă “nhạt Đảng, khô Đoàn, xa rời chính trị” từ lâu – mượn lại chính cụm từ từng được ông Nguyễn Phú Trọng dùng để phê phán cán bộ.
Nói cụ thể hơn, họ lặng lẽ ra khỏi Đảng nhiều năm trước khi nộp đơn, không c̣n giữ bất kỳ chức vụ lănh đạo nào, không liên quan đến bộ máy đàn áp hay tuyên truyền. Sau một khoảng thời gian đủ dài, thường ít nhất 5 năm, họ có thể giải tŕnh với phía Mỹ rằng việc tham gia Đảng chỉ là chuyện quá khứ, không c̣n ràng buộc về tư tưởng hay tổ chức.
Những trường hợp đó rất khác với một nhân vật từng đứng ở vị trí “tứ trụ triều đ́nh”, gắn liền với vô số quyết sách, chiến dịch, kư tá. Từ góc nh́n di trú, đây không c̣n là câu chuyện của một cá nhân b́nh thường mà là biểu tượng của cả một hệ thống. Bởi vậy, nếu tin đồn bị từ chối là thật, th́ đó đơn giản là hệ quả tất yếu của những ḍng chữ lạnh lùng trong luật di trú Hoa Kỳ.
Từ Phủ Chủ tịch đến mơ ước ‘thẻ xanh’: nghịch lư của giới cầm quyền
Điều khiến dư luận chú ư không chỉ là câu chuyện một hồ sơ bị “rớt”, mà là h́nh ảnh tượng trưng phía sau nó. Một người từng ở đỉnh cao quyền lực của chế độ, từng tuyên thệ trung thành với “định hướng xă hội chủ nghĩa” và lên án “thế lực thù địch”, nay lại được cho là muốn sang chính “đế quốc Mỹ” – nơi lâu nay bị tuyên truyền như kẻ đối đầu ư thức hệ – để an hưởng tuổi già bên con cháu.
H́nh ảnh ấy, dù chỉ ở dạng tin đồn, vẫn làm nhiều người bật cười chua chát. Nó khớp với cảm giác của không ít người Việt về tầng lớp quan chức: miệng th́ rao “xây dựng CNXH”, nhưng con cái, tài sản, bất động sản lại âm thầm hướng về phương Tây. Từ góc nh́n ấy, câu chuyện ông Phúc chỉ là một mảnh ghép trong bức tranh rộng hơn về sự đứt găy niềm tin: người cầm lái con tàu lại không muốn sống trên chính con tàu đó.
Trong các comment trên mạng, có người mỉa: “Ḅ đỏ, DLV, AK47 đâu, vô nhận hàng đi chứ!” – như một lời gọi tên cả bộ máy tuyên truyền từng hết lời ca tụng lănh đạo, giờ bỗng im bặt khi xuất hiện tin đồn ông cựu Chủ tịch muốn “thoát thân” sang Mỹ. Ở một thái cực khác, có người b́nh luận bâng quơ: “Đi hay ở là quyền của mỗi người, chẳng việc ǵ phải xin ư kiến thiên hạ.” Chỉ khác là với những người từng nắm quyền lực, lựa chọn cá nhân ấy không c̣n là chuyện riêng tư nữa.
Tin đồn và bài học về trách nhiệm chính trị
Dĩ nhiên, cho đến lúc này, tất cả mới chỉ là lời truyền miệng. Có thể rồi đây sẽ xuất hiện những thông tin xác nhận, cũng có thể vụ việc chưa từng tồn tại và tất cả chỉ là sản phẩm của trí tưởng tượng tập thể. Nhưng dù thế nào, phản ứng của dư luận trước tin đồn này vẫn đáng để suy ngẫm.
Nó cho thấy người dân nhạy cảm thế nào với câu chuyện “đi – ở” của giới lănh đạo. Khi người từng đứng trên bục cao nay bị đồn là phải xếp hàng trước lănh sự quán Mỹ như bất kỳ di dân nào khác, nhiều người bỗng nhận ra một sự thật: quyền lực chính trị ở trong nước không giúp được ǵ trước những nguyên tắc lạnh lùng của một nền pháp trị khác. Tấm thẻ đảng từng mở ra mọi cánh cửa trong hệ thống, bỗng trở thành vật cản trước cánh cửa di trú Hoa Kỳ.
Nếu có một điều tích cực rút ra từ câu chuyện này, có lẽ là bài học về trách nhiệm. Những người đang cầm quyền hôm nay, nếu mai sau cũng mơ ước một tấm “thẻ xanh” nơi xứ khác, nên tự hỏi ḿnh: đă để lại di sản ǵ cho đất nước mà ḿnh sắp rời đi? Và những công dân b́nh thường, dù yêu hay ghét chế độ, cũng thấy rơ thêm một điều: tương lai của chính ḿnh rốt cuộc không thể đặt vào tay những người mà ngay cả họ cũng không đủ tin tưởng để ở lại sống cùng.
