Những đặc điểm của hệ tiêu hóa con người có thể làm bạn bất ngờ đấy. Hệ tiêu hóa từ miệng đến hậu môn dài 9 m và chứa hơn 500 loại vi khuẩn, cơ thể tiết một lít nước bọt mỗi ngày.
Chiều dài hệ tiêu hóa
Cấu tạo hệ tiêu hóa ở người bao gồm như miệng, thực quản, dạ dày, gan, túi mật, ruột non, ruột già... Chiều dài từ miệng đến hậu môn của người trưởng thành khoảng 9 m. Hệ tiêu hóa chịu trách nhiệm phá vỡ các loại thức ăn để cơ thể hấp thụ chất dinh dưỡng. Thức ăn được phân tách một cách cơ học thông qua hoạt động nhai và các enzyme để chuyển thành dạng phân tử có thể được hấp thụ rồi di chuyển qua máu.
Một lít nước bọt mỗi ngày
Sản xuất nước bọt thông qua tuyến nước bọt là bước đầu tiên trong quá trình tiêu hóa. Nước bọt được tạo thành chủ yếu từ nước, nhưng cũng có chứa các chất khác và thường được kích thích tiết ra khi bạn nghĩ đến hoặc ngửi mùi thức ăn.
Nước bọt làm trơn thức ăn để nó dễ dàng đi vào thực quản, đồng thời tạo thành một màng bọc thức ăn nhằm bảo vệ răng và niêm mạc miệng cũng như thực quản. Để quá trình tiêu hóa diễn ra thuận lợi, bạn nên ăn chậm nhai kỹ để nước bọt có đủ thời gian thấm đều thức ăn hơn.
Nuốt là hoạt động phức tạp
Mất 2-5 giây để thức ăn đi xuống thực quản và vào dạ dày. Sau khi nhai, thức ăn sẽ chuyển thành dạng viên thức ăn. Hoạt động nuốt là một quá trình phức tạp, trong đó thức ăn sẽ di chuyển vào cuống họng. Cùng lúc đó thì thanh quản được đậy lại và thực quản lại mở rộng ra để nhận lấy thức ăn. Thức ăn sau đó sẽ di chuyển xuống thực quản thông qua các chuyển động cơ phối hợp gọi là nhu động ruột.
Ở mỗi đầu thực quản có một cơ vòng có nhiệm vụ mở để các viên thức ăn đi qua. Khi cơ thắt dưới thực quản không đóng hoàn toàn, axit dạ dày đi ngược trở lên, làm kích thích các mô trong thực quản và cổ họng, gây ra chứng ợ nóng.
Dạ dày sản xuất axit hydrochloric
Dạ dày được lót bởi một lớp chất nhầy dày để bảo vệ khỏi axit và enzyme pepsin. Sự co bóp của dạ dày kết hợp với axit và sự phân hủy protein của pepsin sẽ biến viên thức ăn thành một chất lỏng gọi là dịch sữa (chyme) từ từ đi vào ruột non. Quá trình này có thể mất khoảng 2-3 giờ.
Chỉ có một vài thứ được hấp thụ vào máu ở cấp độ tiêu hóa ở dạ dày. Đây là những thứ có thể gây kích ứng dạ dày như rượu, aspirin và thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs).
Tuyến tụy và gan cũng rất quan trọng
Vai trò chính của tuyến tụy và gan là sản xuất các chất có công dụng phá vỡ các loại thức ăn. Dịch sữa đi vào ruột non sẽ kết hợp với chất dịch mà tuyến tụy và gan tiết ra.
Gan sản xuất mật, được lưu trữ trong túi mật và sau đó giải phóng vào ruột non để phân hủy chất béo. Tuyến tụy tiết ra các enzyme vào ruột non để phá vỡ protein, carbohydrate và chất béo. Tuyến tụy cũng tiết ra một chất gọi là bicarbonate có tác dụng trung hòa các axit thoát ra khỏi dạ dày.
Nhiều hoat động diễn ra trong ruột non
Ruột non là nơi diễn ra hầu hết sự hấp thụ các chất dinh dưỡng từ thực phẩm. Trong đó, quá trình phá vỡ thức ăn tiếp tục được thực hiện để phân tách thức ăn thành các thành phần phân tử có thể hấp thụ vào máu.
Mật từ túi mật và các enzyme tiêu hóa từ tuyến tụy được trộn vào dịch sữa trong tá tràng. Sự hấp thu các chất dinh dưỡng được thực hiện nhờ vào những hình trụ nhỏ giống như ngón tay gọi là nhung mao. Bệnh celiac (bệnh không dung nạp gluten) là một dạng rối loạn trong đó việc hấp thu gluten dẫn đến tổn thương cho nhung mao.
Chất xơ tốt cho sức khỏe
Bổ sung đa dạng rau xanh, củ quả...vào chế độ ăn hàng ngày. Ảnh: Healthline
Chất xơ là những gì còn sót lại sau khi tất cả các phần khác của thức ăn đã được tiêu hóa. Khi ruột non đã hoàn thành việc phân hủy thức ăn và hấp thụ chất dinh dưỡng, sẽ đẩy các phần chưa tiêu hóa của thức ăn là chất xơ vào ruột già.
Chất xơ được phân thành hai loại: chất xơ hòa tan - có thể tan được trong nước và chất xơ không hòa tan - không tan được trong nước. Chất xơ có công dụng làm mềm phân và là thực phẩm tốt cho hệ tiêu hóa bạn nhất định phải bổ sung trong thực đơn. Thêm vào thực đơn nhiều loại ngũ cốc nguyên hạt, các loại trái cây và rau củ quả để có chế độ ăn uống lành mạnh, khoa học.
Hơn 500 vi khuẩn trong hệ tiêu hóa
Trẻ mới sinh trong hệ tiêu hóa không có bất cứ loại vi khuẩn nào. Vi khuẩn sẽ dần dần hình thành và lớn mạnh trong khoảng một tháng đầu đời.
Đa số lợi khuẩn đường ruột cư trú ở ruột già nhưng có mặt khắp nơi ở đường tiêu hóa với số lượng ít hơn. Khi "hệ sinh thái" vi khuẩn ở trong trạng thái thống nhất và cân bằng, cơ thể bạn sẽ khỏe mạnh và tránh được những bệnh về tiêu hóa.
Nước ảnh hưởng tới đặc điểm của phân
Đại tràng còn gọi là ruột già, một cơ quan dài, rỗng, dài khoảng 1,5 m. Ruột già có chức năng nhận thức ăn đã được tiêu hóa và hấp thu từ ruột non. Ruột già cũng hấp thụ nước và muối khoáng từ thức ăn, kết hợp với sự phân hủy của các vi khuẩn tạo bã thức ăn thành phân.
Khi đủ lượng phân, đại tràng sẽ co bóp tạo nhu động và bài tiết phân qua trực tràng, phần cuối cùng của đại tràng gần hậu môn. Nước sẽ giữ phân mềm và giúp con người đi ngoài dễ dàng hơn. Khi không uống đủ nước, nước sẽ bị rút ra khỏi phân trong ruột, khiến cho phân cứng và khó thoát ra ngoài.
Cơ thể có bộ não thứ hai
Hoạt động của hệ tiêu hóa được điều khiển bởi hệ thần kinh ruột non (ENS). Hệ thống này được tạo thành từ một lượng lớn tế bào thần kinh và điều hòa bởi cùng một chất dẫn truyền thần kinh, trong đó có serotonin được tìm thấy trong não. Sự giống nhau này khiến hệ thần kinh ruột non còn được gọi là "bộ não thứ hai".
Bộ não và hệ thống tiêu hóa có sự phối hợp với nhau rất chặt chẽ. Khi cảm thấy lo lắng hay căng thẳng, bạn sẽ có cảm giác cồn cào ở bụng, đói bụng liên tục hay thậm chí là bị tiêu chảy.
