Khi Richard VanMetter, quét thẻ thanh toán chiếc bánh mì kẹp ở bang Florida hồi tháng 2, ông không nghĩ mình đã “chết”, ít nhất là trong mắt nhà nước.
Ban đầu, nhà vật lý 76 tuổi, đã về hưu, cho rằng thẻ tín dụng bị từ chối vì bị kẻ gian sử dụng. Nhưng sau khi gọi điện cho ngân hàng, ông mới biết mình đã “tử vong” trong mắt nhà nước, bị dừng trợ cấp các khoản tiền an sinh xã hội, lương hưu, và bảo hiểm y tế. Nhiều tháng sau, VanMetter vẫn chưa được khôi phục quyền lợi.
“Đây thực sự là nỗi ám ảnh lớn nhất trong cuộc đời tôi”, ông nói.
VanMetter là một trong những người bị khai tử nhầm trong sổ theo dõi người đã chết của Cơ quan An sinh Xã hội Mỹ (SSA). Theo SSA, mỗi tháng có khoảng 600 trường hợp bị liệt kê sai do lỗi thủ tục hoặc thông tin sai lệch.
Tình hình càng trở nên nghiêm trọng khi DOGE - Cơ quan Hiệu quả Chính phủ do Elon Musk lãnh đạo - muốn tăng tốc đưa hàng triệu số An sinh Xã hội vào dữ liệu.
Richard VanMetter tại nhà riêng ở Washington. Nhà vật lý về hưu đang đi du lịch ở Boca Raton, bang Florida, vào tháng 2 thì phát hiện mình bị "khai tử". Ảnh: Washington Post.
Khai tử theo thủ tục rút gọn
Musk trước đó nhiều lần tuyên bố rằng có tới 20 triệu người Mỹ trên 100 tuổi đang nhận trợ cấp An sinh Xã hội, nhưng đây là điều không thể xảy ra vì toàn nước Mỹ hiện nay chỉ có khoảng 100.000 người thọ trăm tuổi.
Lý do rất đơn giản là trong cơ sở dữ liệu gồm hơn 530 triệu số An sinh Xã hội của SSA, có hàng triệu mục ghi bị lỗi do mã lập trình không tối ưu, công nghệ lỗi thời, bị thiếu thông tin ngày sinh hoặc những sai sót khác, theo cả những người đang công tác và đã nghỉ việc, cũng như báo cáo thanh tra năm 2023.
Và trong số đó, có rất ít số hoặc thậm chí là không có số nào được gắn với tài khoản đang nhận trợ cấp. Theo giới chức SSA, việc dọn sạch kho dữ liệu đòi hỏi phải tìm bằng chứng xác thực từng cá nhân đã qua đời. Việc này sẽ ngốn chi phí khổng lồ, vượt xa lợi ích đạt được, theo báo cáo thanh tra.
Do đó, các cựu quan chức và chuyên gia lo ngại nỗ lực cập nhật của DOGE sẽ làm gia tăng đáng kể số người còn sống bị khai tử nhầm, ảnh hưởng nghiêm trọng đến gia đình, chỗ ở, phương tiện đi lại và chăm sóc y tế của họ.
Theo các tài liệu nội bộ mà Washington Post thu thập được, hơn 10 triệu người đã bị thêm vào danh sách người đã chết chỉ trong tháng 3, phần lớn trong đó không dựa trên bằng chứng cụ thể. Một cựu quan chức cấp cao cho biết, việc bổ sung được thực hiện dựa trên giả định những người sinh trước năm 1905, không có thu nhập 45 năm qua, và không thay đổi địa chỉ trong 50 năm là đã qua đời.
Phía Nhà Trắng lý giải việc cập nhật nhằm ngăn gian lận, nhưng không đưa ra bằng chứng cụ thể. Người phát ngôn Liz Huston cho biết: “Những cập nhật gần đây nhằm nâng cao độ chính xác dữ liệu và phòng ngừa gian lận”.
Nhưng hành động này cũng vấp phải chỉ trích khi vi phạm quy trình kiểm soát nội bộ nghiêm ngặt của SSA để giảm thiểu sai sót. Một nhân viên SSA tiết lộ rằng họ gần đây bỏ qua một số bước xác minh, dẫn đến việc 6.000 người nhập cư sống hợp pháp cũng bị ghi nhận là đã chết. Các cơ quan địa phương sau đó phải vất vả khôi phục lại quyền lợi cho những người bị ảnh hưởng.
Quy trình xác nhận tử vong tại SSA còn phức tạp và dễ xảy ra lỗi. Các kỹ thuật viên phải phân loại nguồn tin tử vong, xác minh các báo cáo bên thứ ba như từ bệnh viện, nhà dưỡng lão hay cơ quan nhà nước. Trong quá trình nhập liệu trên hệ thống khá cũ kỹ, chỉ cần sai sót nhỏ cũng có thể dẫn đến hậu quả lớn.
Mặc dù tỷ lệ sai sót thấp - khoảng 7.500 trường hợp trong tổng số 1,5 triệu báo cáo tử vong mỗi năm, tác động của mỗi sai sót lại rất nghiêm trọng. Những người bị khai tử nhầm thường bị đóng tài khoản ngân hàng, mất bảo hiểm, từ chối hoàn thuế, mất lịch sử tín dụng và bị xóa tên khỏi danh sách cử tri.
DOGE cắt giảm khiến SSA lao đao
Những người bị khai tử nhầm phải trải qua nhiều sự phiền toái, thậm chí tệ hơn.
VanMetter cho rằng ông đã rất may mắn khi tình cờ mang theo hộ chiếu theo người trong chuyến du lịch. Văn phòng An sinh Xã hội ông đến cũng có đủ nhân viên. Ông kể khi đến văn phòng trình bày vấn đề với nhân viên an ninh, ông thấy người này thở dài “Lại thêm một người nữa”.
Nhân viên tại đây đã dành hơn một tiếng để giúp ông Vanmetter “hồi sinh”. “Dường như cô ấy đang xây dựng lại toàn bộ cơ sở dữ liệu của tôi vậy, không đơn giản là bỏ chọn ô 'đã chết'”, VanMetter kể.
Tình trạng hỗn loạn trong SSA khiến công việc sửa sai càng thêm khó khăn. Các cổng thông tin công thường ngày vẫn có thể gặp vấn đề, nhưng sự tình trầm trọng hơn sau khi đội ngũ của ông Musk cắt giảm mạnh dịch vụ và nhân sự.
Sau khi bị khai tử nhầm hồi tháng 2, Ned Johnson, cư dân Seattle, đã phải chờ đợi hàng giờ trong ba lần lên văn phòng SSA. Ông nhận thấy nơi này chỉ có vài nhân viên phục vụ hàng dài người cần hỗ trợ. Johnson cuối cùng phải nhờ đến sự can thiệp của hai nghị sĩ bang Washington để khôi phục tình trạng sống.
Chia sẻ với Seattle Times, Johnson nói: “Nhân viên ở đó rất tận tâm và chuyên nghiệp. Nhưng họ thiếu nhân sự nghiêm trọng”. Ông cũng bày tỏ sự phẫn nộ trước bình luận của Bộ trưởng Thương mại Howard Lutnick rằng chỉ có “kẻ lừa đảo” mới lớn tiếng khiếu nại việc mất trợ cấp.
“Điều đó làm tôi thực sự khó chịu”, Johnson bức xúc.
VietBF@ sưu tập
