Tesla đang trở thành cái tên đáng chú ý nhất dòng thời sự. Nó gắn liền với sự dè bỉu, chỉ trích và thậm chí ô nhục mà căn nguyên vấn đề xuất phát từ Elon Musk.
Sự sụp đổ của Tesla không phải mới đây. Doanh số Tesla năm 2024 đã giảm lần đầu tiên sau hơn một thập niên. Giới phân tích Wall Street dự báo doanh số Tesla chắc chắn tiếp tục giảm. Động lực quan trọng nhất khiến cổ phiếu Tesla giảm thảm hại chỉ có thể được tóm tắt trong hai từ: Elon Musk!
“Chết trong địa ngục”
Giáo sư tài chính Aswath Damodaran từng viết: “Gần như không thể tách biệt công ty Tesla khỏi Musk.” Giới đầu tư gần như luôn tin vào tầm nhìn của Musk về tương lai. Tuy nhiên, Elon Musk đang làm ô uế thương hiệu Tesla theo một cách nhanh chưa từng có. Chẳng có ông chủ nào phá công ty của mình “tài tình” như Elon Musk.
Cuộc khảo sát mới đây của Morgan Stanley cho thấy có đến 85% số người được hỏi đã khẳng định sự tham gia chính trị của Musk đang có “tác động tiêu cực hoặc cực kỳ tiêu cực đến các nguyên tắc cơ bản trong kinh doanh của Tesla.”
Tesla đang chết. Chẳng ai cứu nổi nó, kể cả Donald Trump. Elon Musk đang vẫy vùng trong cái “đầm lầy” do chính mình tạo ra. Nhà phân tích của JPMorgan, Ryan Brinkman, đã giảm ước tính về lượng xe giao trong quý I-2025 xuống còn 355,000 chiếc, từ mức 444,000 chiếc trước đó. Quý IV-2024, Tesla đạt doanh số 495,000 xe. Sự tẩy chay Tesla của người tiêu dùng toàn cầu dĩ nhiên không nhằm vào bản thân chiếc xe mà vào Elon Musk. Sự phẫn nộ Elon Musk bùng nổ khắp nước Mỹ cũng như thế giới. Sự lộ mặt công khai ủng hộ chính trị cánh hữu của một Elon Musk ngày càng lố bịch và ngổ ngáo là nguyên nhân dẫn đến vòng xoáy đi xuống của Tesla. Sự “cặp kè” Trump của Musk càng đẩy nhanh sự đe dọa phá sản thương hiệu Tesla. Điều mỉa mai nhất là Trump, vào năm 2023, từng nói rằng những người ủng hộ xe điện nên “CHẾT TRONG ĐỊA NGỤC”.
Cổ phiếu Tesla đã giảm một nửa giá trị kể từ giữa Tháng Mười Hai, 2024. Vô hình trung, Tesla đang trở thành biểu tượng chính trị của Trump và Musk. Không chỉ ở Mỹ, doanh số Tesla tại thị trường châu Âu giảm không phanh. Tại Đức, doanh số Tesla đã giảm 70% vào Tháng Hai. Patrick Kunkel, thị trưởng thị trấn nhỏ Eltville (Đức), thuật rằng ông thậm chí bị áp lực từ cử tri yêu cầu ngừng lái chiếc Tesla của ông. “Tesla bây giờ là hiện thân của tư duy độc đoán. Musk trở thành minh chứng cụ thể nhất cho thấy điều tai hại gì có thể xảy ra một khi kẻ cực kỳ phi dân chủ chuyển từ kinh doanh sang chính trị”, Patrick Kunkel nói (dẫn lại từ POLITICO).
Theo Electrek, doanh số Tesla giảm 48% ở Đan Mạch; 45% ở Na Uy và Bồ Đào Nha; và khoảng 44% ở Pháp, Tây Ban Nha và Thụy Điển. Dù Tesla không công bố doanh số bán hàng tại thị trường Mỹ nhưng số lượng đăng ký đã giảm 11% vào Tháng Giêng – theo S&P Global Mobility.
Chỉ 17 ngày sau khi vung cưa máy và nhảy múa vung vít trên sân khấu CPAC (Conservative Political Action Conference) ngày 21 Tháng Hai, Elon Musk trông như sắp khóc khi xuất hiện kênh Fox Business mới đây, thú nhận rằng mình đang gặp “khó khăn lớn.” Đương sự thở dài, mặt mày chảy xệ thảm thiết và nhún vai khi được hỏi liệu có thể quay lại con đường kinh doanh thuần túy sau khi “hoàn thành nhiệm kỳ” trong chính quyền Trump hay không.
Giá như Musk không ham hố chính trị
Chỉ trong vài tuần, Musk đã làm long trời lở đất với tư cách người đứng đầu DOGE (Department of Government Efficiency). Sự tự tung tự tác của Musk thậm chí khiến một số nhà lập pháp Cộng Hòa cũng “ngứa mắt.” Cách tiếp cận DOGE trong việc cắt giảm bộ máy liên bang khiến hàng triệu cử tri tức giận.
Cách đây không lâu, Musk còn là thần tượng của hàng triệu người. Một đoạn clip CNN vào cuối Tháng Mười, 2024 tường thuật buổi vận động tranh cử của Trump ở Pennsylvania đã cho thấy hầu hết cử tri đều khẳng định Musk là “người đàn ông thông minh nhất thế giới.” Một người nói rằng Musk có tư duy khác thường, luôn nhìn thế giới theo một cách rất khác. Vài người khác nói, nhờ Musk mà họ bắt đầu quan tâm chính trị và trở nên yêu thích Trump. Một số người nói Musk là phiên bản Thomas Edison hoặc “người sắt” Tony Stark (nhân vật viễn tưởng trong truyện tranh Marvel Comics), với viễn kiến và tham vọng xô ngã mọi rào cản thời đại để đưa văn minh nhân loại đi đến những tiến bộ không tưởng.
Musk được tin là một thiên tài, thậm chí là thánh nhân. Từ khi Steve Jobs chết năm 2011, chỉ có một người ở Thung lũng Silicon có thể tạo ra hình ảnh “kỳ bí” tương tự, với những viễn kiến thay đổi thế giới: Elon Musk, người thiết kế tương lai, người định dạng tương lai, người định hình thế giới tương lai. Marc Mathieu, giám đốc marketing của Samsung USA, từng nhận xét: Elon Musk là sự giao hòa giữa Steve Jobs và Jules Verne.
Ông Errol Musk kể về con trai: Trong khi nhiều thiếu niên cùng tuổi đi tiệc tùng hoặc tán gái, Elon Musk lại vào thư viện. Năm 3-4 tuổi, Elon thường hỏi bố: “Toàn bộ thế giới là ở đâu?” Năm 10 tuổi, Elon bắt đầu mê tin học. Năm 12 tuổi, Elon tự học lập trình và bán mã (code) một video game cho tạp chí PC and Office Technology với giá $500. Trong khoảng tám năm đầu đời, Elon sống với bố mẹ tại Pretoria (Nam Phi). “Gia đình chúng tôi không có người giữ trẻ. Chỉ có một người giúp việc dòm ngó xem tôi có phá phách làm hỏng thứ gì không. Tuy nhiên, bà ấy chẳng hề để ý cho nên tôi tha hồ chế thuốc nổ, làm hỏa tiễn hoặc những thứ nguy hiểm có thể khiến tôi bị chết. Thật kinh ngạc là tôi vẫn còn nguyên bàn tay mà không bị đứt ngón nào…” – Elon Musk kể.
Một trong những quyển sách tạo ảnh hưởng Musk là bộ Foundation của Isaac Asimov, trong đó nói về Hari Seldon, người tạo ra một phương pháp khoa học có thể dự báo tương lai dựa vào hành vi đám đông. Hari Seldon nhìn thấy trước một kỷ nguyên 30,000 năm đen tối đang chờ nhân loại và ông lập kế hoạch đưa khoa học gia đến những hành tinh xa xôi để giúp giảm nhẹ tổn thất đối với văn minh loài người bởi cơn đại họa không thể tránh. “Bài học tôi rút ra là bạn nên nỗ lực thực hiện những điều có khả năng kéo dài nền văn minh, giới hạn tối đa sự xuất hiện một kỷ nguyên tăm tối và rút ngắn kỷ nguyên tăm tối nếu nó xảy ra” – Elon Musk nói.
Tháng Sáu, 1989, Elon sang Canada, học tại Queen’s University ở Kingston (Ontario). Những ngày đầu ở Canada, Musk làm đủ nghề và sống dựa vào sự giúp đỡ một số người thân. Năm 1992, sau hai năm ở Queen’s University, Elon Musk qua Mỹ, vào Đại học Pennsylvania, lấy bằng cử nhân vật lý rồi cử nhân kinh tế. Năm 1995, lúc 24 tuổi, Elon đến California để bắt đầu chương trình tiến sĩ vật lý ứng dụng và khoa học vật thể tại Đại học Stanford nhưng sau đó bỏ ngang “để theo đuổi những giấc mơ điên rồ.”
Năm 1995, Elon cùng em trai thành lập công ty phần mềm Zip2 (sau đó bán lại cho hãng Compaq; phần Elon được $22 triệu). Năm 1999, Elon đồng sáng lập dịch vụ thanh toán trực tuyến X.com (sau đó sáp nhập vào Confinity và đổi thành PayPal; năm 2002, eBay mua PayPal; Elon được $165 triệu).
Năm 2001, Elon bắt đầu dồn sức cho tham vọng khoa học không gian. Với $100 triệu – số tiền rất nhỏ để thành lập một công ty không gian, Musk vẫn cho ra đời Space Exploration Technologies, tức SpaceX, vào Tháng Năm, 2002. Sáu năm sau, Tháng Chín, 2008, Falcon-1 trở thành hỏa tiễn tư nhân đầu tiên đưa vệ tinh lên quỹ đạo Trái đất. Ngày 25 Tháng Năm, 2012, SpaceX Dragon trở thành phi thuyền tư nhân đầu tiên “cặp cảng” Trạm không gian quốc tế (ISS). Ngày 22 Tháng Mười Hai, 2015, SpaceX thực hiện thành công ngoạn mục thử nghiệm “hạ cánh” trở về mặt đất của một hỏa tiễn Falcon. Đây là lần đầu tiên trong lịch sử mà một kỳ tích như vậy được thực hiện…
Giá như Elon Musk vẫn tiếp tục ôm mộng thay đổi văn minh nhân loại. Đằng này, Musk đang phá hủy nhân loại. Tham vọng quyền lực chính trị đã làm “phân hủy” bộ não thiên tài của Musk. Chỉ trong thời gian cực ngắn, Musk trở thành ác quỷ của nước Mỹ cũng như thế giới. Sức mạnh của sự ham hố chính trị đã làm thoái hóa nhân cách Musk. Từ một doanh nhân đóng góp cho xã hội, Musk biến thành tội đồ đáng phỉ nhổ. Từ một thần tượng, Musk biến thành kẻ xấu bị hàng triệu người giẫm đạp. Có lẽ không có cuộc đầu tư chính trị nào ở thời hiện đại mà lỗ thảm bằng màn “làm ăn” của Musk với Trump. Musk đang “làm nên lịch sử,” không phải với tư cách là nhà tương lai học, mà với hình ảnh nhố nhăng tay cầm cưa máy cắt đứt đi chính tương lai mình.
