Một cuộc chiến pháp lý căng thẳng đang diễn ra tại Mỹ về giới hạn quyền lực của ông Trump trong việc thực thi các chính sách kinh tế?
Một hội đồng phúc thẩm liên bang tỏ ra nghi ngờ lập luận của Tổng thống Donald Trump rằng một đạo luật năm 1977 - vốn được sử dụng để trừng phạt hoặc đóng băng tài sản của kẻ thù - đã trao cho ông quyền áp đặt thuế quan.
Tuy nhiên, bất kể tòa án phúc thẩm phán quyết thế nào, vụ kiện mà Tổng thống Trump gọi là "vụ kiện lớn của nước Mỹ" gần như chắc chắn sẽ được đưa lên Tòa án Tối cao Mỹ.
Vụ kiện này về vấn đề gì?
Vụ kiện nhằm thách thức mức thuế quan mà Tổng thống Trump áp lên một loạt đối tác thương mại của Mỹ vào tháng 4, cũng như mức thuế quan đưa ra vào tháng 2 đối với Trung Quốc, Canada và Mexico.
Vụ kiện xoay quanh việc Tổng thống Trump sử dụng Đạo luật Quyền hạn Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA). Đây là đạo luật trao cho tổng thống quyền giải quyết các mối đe dọa "bất thường và đặc biệt" trong các trường hợp khẩn cấp quốc gia.
Tổng thống Trump đã nói rằng sự mất cân bằng thương mại, sức mạnh sản xuất suy giảm và dòng chảy ma túy xuyên biên giới là lý do chính đáng cho việc áp đặt thuế quan theo IEEPA.
Hàng chục bang dưới sự dẫn dắt của Đảng Dân chủ và 5 doanh nghiệp nhỏ của Mỹ phản đối thuế quan lập luận rằng, IEEPA không bao gồm thuế quan và Hiến pháp Mỹ trao cho Quốc hội chứ không phải Tổng thống quyền quyết định thuế quan và các loại thuế khác.
Trong khi đó, việc Tổng thống Trump thua kiện cũng sẽ làm suy yếu vòng thuế quan toàn diện mới nhất đối với hàng chục quốc gia mà ông đã công bố vào ngày 31/7.
Hôm 31/7, Tòa Phúc thẩm Liên bang đã nghe các lập luận trong vụ kiện. Hội đồng gồm 11 thẩm phán đã chất vấn gay gắt chính phủ về việc Tổng thống Trump sử dụng IEEPA, nhưng không đưa ra phán quyết.
Tòa Phúc thẩm Liên bang chưa cho biết khi nào sẽ đưa ra quyết định, nhưng lịch trình tóm tắt của tòa cho thấy họ dự định sẽ hành động nhanh chóng. Trong khi đó, các mức thuế quan vẫn có hiệu lực sau khi Tòa Phúc thẩm Liên bang tạm dừng phán quyết của tòa án cấp dưới tuyên bố chúng là bất hợp pháp.
Liệu các mức thuế quan của Tổng thống Trump có bị chặn lại nếu thua kiện?
Phán quyết được đưa ra bởi Tòa Phúc thẩm Liên bang gần như chắc chắn sẽ không chấm dứt vụ kiện tụng, vì bên thua kiện dự kiến sẽ kháng cáo lên Tòa án Tối cao.
Nếu Tòa Phúc thẩm Liên bang ra phán quyết chống lại Tổng thống Trump, tòa án có thể tạm dừng phán quyết trong khi chính phủ kháng cáo lên Tòa án Tối cao.
Cách tiếp cận này sẽ duy trì nguyên trạng và cho phép các thẩm phán xem xét vấn đề kỹ lưỡng hơn.
Bản thân các thẩm phán cũng có thể ban hành một "lệnh hoãn hành chính" tạm thời tạm dừng phán quyết của Tòa Phúc thẩm Liên bang trong khi xem xét yêu cầu từ Bộ Tư pháp về một biện pháp khắc phục lâu dài hơn.
Tòa án Tối cao có thể ra phán quyết như thế nào?
Tòa án Tối cao không bắt buộc phải xem xét mọi vụ kiện được kháng cáo lên, nhưng nhiều khả năng Tòa án sẽ cân nhắc về thuế quan của Tổng thống Trump do những vấn đề Hiến pháp quan trọng nằm ở trung tâm của vụ kiện.
Nếu Tòa Phúc thẩm Liên bang ra phán quyết trong những tuần tới, Tòa án Tối cao vẫn còn thời gian để bổ sung vụ kiện này vào lịch xét xử chính thức cho nhiệm kỳ 2025-2026, bắt đầu từ ngày 6/10. Tòa án Tối cao vẫn có thể ra phán quyết trước cuối năm nay, nhưng điều đó đòi hỏi phải hành động nhanh chóng.
Trong khi đó, hiện vẫn chưa có sự đồng thuận giữa những người theo dõi tòa án về việc Tòa án Tối cao sẽ làm gì.
Những người chỉ trích thuế quan của Tổng thống Trump lạc quan rằng phe của họ sẽ thắng. Họ viện dẫn phán quyết của Tòa án Tối cao năm 2023 đã ngăn cản cựu Tổng thống Joe Biden xóa nợ vay sinh viên.
Trong phán quyết đó, các thẩm phán đã hạn chế thẩm quyền của nhánh hành pháp trong việc hành động đối với các vấn đề "có ý nghĩa kinh tế và chính trị to lớn", trừ khi Quốc hội cho phép rõ ràng hành động đó. Tuy nhiên, trong các vụ kiện khác, các thẩm phán đã tán thành quan điểm về quyền lực của tổng thống, đặc biệt là khi nói đến các vấn đề đối ngoại.
Các nhà nhập khẩu có thể yêu cầu hoàn tiền thuế quan đã đã trả không?
Nếu chính quyền Tổng thống Trump thua kiện tại Tòa án Tối cao, các nhà nhập khẩu có thể sẽ yêu cầu hoàn lại số tiền thuế quan đã nộp. Đây sẽ là một quá trình dài hơi do số lượng lớn các khiếu nại.
Theo quy định của liên bang, các yêu cầu như vậy sẽ được Cơ quan Hải quan và Bảo vệ Biên giới Mỹ (CBP) xem xét trước tiên. Nếu CBP từ chối yêu cầu hoàn tiền, nhà nhập khẩu có thể kháng cáo lên Tòa án Thương mại Quốc tế.
Tại Mỹ, đã có tiền lệ cho việc chấp thuận các yêu cầu hoàn thuế quan.
Kể từ tháng 5, CBP đã xử lý việc hoàn thuế cho các nhà nhập khẩu vô tình nộp quá số thuế cần nộp do tình trạng thuế quan bị trùng lặp, do nhiều mức thuế quan chồng chéo được áp dụng cho cùng một mặt hàng nhập khẩu.
Vào những năm 1990, sau khi Tòa án Thương mại Quốc tế bác bỏ một loại thuế đánh vào các nhà xuất khẩu được sử dụng để tài trợ cho việc cải thiện các cảng biển của Mỹ, tòa án đã thiết lập một quy trình hoàn thuế. Quyết định đó đã được cả Tòa Phúc thẩm Liên bang và Tòa án Tối cao duy trì.
Liệu một thất bại tại Tòa án có làm ảnh hưởng các thỏa thuận thương mại của Tổng thống Trump không?
Tổng thống Trump đã sử dụng mối đe dọa về thuế quan khẩn cấp làm đòn bẩy để đảm bảo các nhượng bộ từ các đối tác thương mại. Thất bại tại Tòa án Tối cao sẽ gây khó khăn cho Tổng thống Trump trong các cuộc đàm phán trong tương lai.
Tuy nhiên, Nhà Trắng vẫn có những cách khác để áp đặt thuế quan, chẳng hạn như đạo luật năm 1962 cho phép tổng thống điều tra các mặt hàng nhập khẩu đe dọa an ninh quốc gia.
Tổng thống Trump đã sử dụng luật này để áp thuế đối với thép và nhôm nhập khẩu, và những khoản thuế đó không phải là vấn đề trong vụ kiện trước Tòa Phúc thẩm Liên bang.
Một số chuyên gia pháp lý cho rằng việc Tổng thống Trump thua kiện tại Tòa án Tối cao sẽ không ảnh hưởng đến các hiệp định thương mại song phương mà Mỹ đã ký kết với các quốc gia khác. Trong khi một số chuyên gia khác cho rằng các thỏa thuận thương mại riêng lẻ có thể không cung cấp đủ thẩm quyền pháp lý cho việc đánh thuế nhập khẩu và có thể cần phải được Quốc hội chấp thuận.
