Chuyên gia Mỹ cho rằng thỏa thuận thương mại đạt được hôm 11/6 với Trung Quốc không có điểm đột phá mà đưa tình hình quay về thời điểm trước khi Nhà Trắng áp chính sách thuế.
Sau hai ngày đàm phán căng thẳng, Mỹ và Trung Quốc dường như thoát khỏi bờ vực xung đột kinh tế nhờ thỏa thuận thương mại đạt được hôm 11/6.
Theo New York Times, ngay cả khi hai bên có thể duy trì thỏa thuận, kết quả tích cực nhất chính là đưa hai nước trở về nguyên trạng thái từ vài tháng trước, trước khi Tổng thống Mỹ Donald Trump tăng thuế với hàng hóa nhập khẩu Trung Quốc hồi đầu tháng 4.
"Có vẻ chúng ta đang đàm phán theo kiểu vòng vo. Leo thang, rồi hạ nhiệt. Sau cùng chúng ta không tiến xa hơn chút nào", Myron Brilliant - cố vấn cấp cao tại DGA-Albright Stonebridge Group - nhận định.
Mỹ không đạt được gì?
Thông tin chi tiết về thỏa thuận vẫn còn ít ỏi, ngoại trừ khả năng hai nước đảo ngược các chính sách gây căng thẳng áp dụng từ tháng 5.
Trung Quốc dự kiến nới lỏng các hạn chế với xuất khẩu khoáng sản. Đổi lại, Mỹ tháo gỡ rào cản với hoạt động xuất khẩu công nghệ, cũng như ngừng đe dọa hủy bỏ thị thực cho sinh viên Trung Quốc tại Mỹ. Hai nước không công bố tiến triển cho các vấn đề thương mại khác. Phía Mỹ cho biết những vấn đề đó sẽ được thảo luận trong tương lai.
Nhiều nhà phân tích cho hay thỏa thuận mới đặt ra câu hỏi về những chiến thuật thương mại "cứng rắn" của Nhà Trắng với Trung Quốc vài tháng qua có ý nghĩa gì, và liệu hành động của ông Trump sau cùng có phản tác dụng không.
“Chính xác chúng ta đã đạt được điều gì mới?”, Veronique de Rugy - nghiên cứu viên cao cấp của Trung tâm Mercatus - nói. "Thỏa thuận này cho thấy (Nhà Trắng) chưa bao giờ có một kế hoạch thực sự nào cả".
Các quan chức trong chính quyền Trump lập luận Mỹ đã giành chiến thắng khi khẳng định các biện pháp trừng phạt đáp trả lệnh hạn chế xuất khẩu đất hiếm của Trung Quốc có sức nặng.
Trong những tuần gần đây, Mỹ hạn chế quyền tiếp cận với loạt phần mềm, sản phẩm, hóa chất và công nghệ - các yếu tố quan trọng phát triển chip tiên tiến và động cơ phản lực với Trung Quốc. Nhà Trắng cũng lập luận mức thuế rất cao với hàng nhập khẩu Trung Quốc ít có tác động tiêu cực.
Song giới dự báo không lạc quan tới vậy. Trong báo cáo gần đây, Ngân hàng Thế giới cho biết thuế quan của Mỹ sẽ tạo tiền đề cho thập kỷ tăng trưởng toàn cầu yếu nhất kể từ những năm 1960.
Bộ trưởng Thương mại Mỹ Howard Lutnick nói mục tiêu cơ bản của tổng thống với Trung Quốc là "giảm thâm hụt và tăng cường thương mại".
Còn Liu Pengyu - phát ngôn viên Đại sứ quán Trung Quốc tại Washington - khẳng định bản chất mối quan hệ giữa hai nước nằm ở lợi ích chung và hợp tác.
"Không có bên nào chiến thắng trong cuộc chiến thương mại. Trung Quốc không tìm kiếm xung đột nhưng sẽ không bị đe dọa bởi xung đột", ông nói thêm.
Bước ngoặt kinh tế Mỹ - Trung
Các nhà phân tích lập luận những diễn biến gần đây cho thấy chính quyền của ông Trump đã "quá đà" trong cuộc đối đầu với Trung Quốc.
Mỹ có nhu cầu gần như tức thì, trên toàn bộ nền kinh tế, với các khoáng sản đất hiếm và nam châm do Trung Quốc sản xuất. Các hạn chế của Trung Quốc đã buộc nhà sản xuất ôtô và các ngành công nghiệp vận động Nhà Trắng. Do đó, Mỹ đáp trả sẽ gây áp lực cho Bắc Kinh, song chính Washington cũng chịu thiệt hại.
Philip Luck - Giám đốc chương trình kinh tế tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế - phân tích các rào cản với xuất khẩu ethane sang Trung Quốc đã phản tác dụng nghiêm trọng, như buộc các công ty năng lượng Mỹ ngừng kế hoạch xuất khẩu trị giá hàng tỷ USD. Nếu nguồn cung ethane bị cắt, các nhà máy Trung Quốc có thể tìm nguồn các loại nhiên liệu khác, dù tốn kém hơn nhưng ngăn chặn gián đoạn.
Trong khi đó, Ilaria Mazzocco - nghiên cứu viên cấp cao tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế - cho biết các mối đe dọa về thuế quan được định hướng bởi niềm tin “Trung Quốc sẽ nhanh chóng khuất phục dưới áp lực”, một phần vì nền kinh tế dựa vào xuất khẩu.
“Trung Quốc đã chứng minh họ đang ở vị thế khá vững chắc và có thể chịu đựng được nhiều đau đớn, thậm chí hơn cả Mỹ”, bà nói thêm, cho biết Trung Quốc đã đáp trả Mỹ bằng những cách chưa từng có trước đây.
Trong bài bình luận, Jin Canrong - giáo sư nghiên cứu quốc tế tại Đại học Nhân dân Trung Quốc - đã viết đất hiếm là “con át chủ bài trong tay Trung Quốc”. “Ông Trump nên hiểu áp lực và đe dọa chắc chắn không phải cách đúng đắn đối phó với Trung Quốc”, ông viết.
Một số nhà phân tích cũng đặt câu hỏi về việc chính quyền Trump đưa các biện pháp kiểm soát xuất khẩu của Mỹ vào cuộc chơi, vốn thường được coi là vấn đề an ninh quốc gia, thay vì đòn bẩy kinh tế.
Wendy Cutler, Phó chủ tịch Hiệp hội châu Á, cho rằng Mỹ “dường như phải trả một cái giá đắt” để giành lại quyền tiếp cận các khoáng sản và nam châm quan trọng của Trung Quốc.
“Những vấn đề này được giữ ngoài bàn đàm phán trong nhiều năm do Mỹ nhấn mạnh các biện pháp liên quan đến an ninh quốc gia không phù hợp để trao đổi lợi ích. Bằng cách đảo ngược lập trường lâu đời, Mỹ đã mở ra cánh cửa cho Trung Quốc và sẽ khó đóng lại”, bà nói.
Bà Cutler nói thêm rằng Trung Quốc có thể sẽ yêu cầu nhượng bộ hai chiều về kiểm soát xuất khẩu trong tương lai. “Thỏa thuận London báo hiệu một bước ngoặt quan trọng trong quan hệ kinh tế Mỹ - Trung”, bà kết luận.
