Sau nhiều tuần điều hành đất nước bằng sắc lệnh hành pháp, Tổng thống Donald Trump đang chuyển hướng sang sử dụng sức ảnh hưởng ở Quốc hội để củng cố những thay đổi chính sách mà ông theo đuổi.
Một trong những điểm mấu chốt trong chiến lược này là dự luật chi tiêu tạm thời nhằm kéo dài ngân sách liên bang đến cuối tháng 9.
Tuy nhiên, thay vì tìm kiếm sự đồng thuận lưỡng đảng, phe Cộng hòa tại Hạ viện đã quyết định đơn phương thúc đẩy dự luật này, làm gia tăng căng thẳng lưỡng đảng trong Quốc hội.
Nếu dự luật chi tiêu tạm thời được thông qua, chính phủ Mỹ sẽ duy trì hoạt động trong ngắn hạn. Ngược lại, nếu không có sự đồng thuận, nguy cơ đóng cửa chính phủ là rất lớn.
Viễn cảnh nói trên có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến các dịch vụ công, từ an ninh sân bay, kiểm soát biên giới đến hệ thống công viên quốc gia. Đây là bài kiểm tra quan trọng không chỉ đối với Tổng thống Trump mà còn đối với khả năng lãnh đạo của đảng Cộng hòa tại Quốc hội.
Thử thách đối với đảng Cộng hòa
Dự luật chi tiêu tạm thời là phép thử đầu tiên đối với Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson trong việc triển khai đường lối chính sách của ông Trump.
Với thế đa số mong manh ở Hạ viện, ông Johnson phải đối mặt với áp lực từ cả hai phía: Các thành viên ôn hòa lo ngại về nguy cơ đóng cửa chính phủ, trong khi những nghị sĩ bảo thủ cứng rắn yêu cầu cắt giảm ngân sách mạnh mẽ hơn.
Để đảm bảo sự đoàn kết trong nội bộ đảng Cộng hòa, Tổng thống Trump đã kêu gọi các thành viên ủng hộ dự luật chi tiêu tạm thời.
"Tất cả thành viên đảng Cộng hòa nên bỏ phiếu (Làm ơn!) ỦNG HỘ vào tuần tới. ĐỪNG CHIA RẼ", người đứng đầu Nhà Trắng viết trên mạng xã hội Truth Social.
Lời kêu gọi của ông Trump có thể nhất thời kéo các thành viên đảng Cộng hòa lại gần nhau hơn, song hiệu quả lâu dài vẫn còn là dấu hỏi lớn, CNN nhận định.
Một điểm đáng chú ý là dự luật chi tiêu tạm thời bao gồm việc tạo điều kiện cho kế hoạch cắt giảm ngân sách của tỷ phú Elon Musk thông qua Ban Hiệu quả Chính phủ (DOGE).
Từ cuối tháng 1, ông Musk đã thực hiện nhiều điều chỉnh gây tranh cãi trong chính quyền liên bang, bao gồm cắt giảm hàng nghìn nhân sự và thu hẹp quy mô các cơ quan chính phủ.
"Quốc hội cần giúp chính phủ duy trì hoạt động để DOGE có thể tiếp tục cắt giảm, loại trừ gian lận và sự lạm dụng trong bộ máy liên bang", Hạ nghị sĩ Andy Harris thuộc đảng Cộng hòa nói.
Tuy nhiên, nhiều nghị sĩ Cộng hòa lo ngại rằng việc tập trung quá nhiều quyền lực vào tay tỷ phú Musk có thể khiến cử tri bất mãn, đặc biệt là trong bối cảnh các cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ đang đến gần.
Trong khi đó, Tổng thống Trump vẫn tiếp tục thúc đẩy chính sách thương mại cứng rắn, ngay cả khi thị trường chứng khoán có dấu hiệu suy giảm.
Trong một cuộc phỏng vấn với Fox News, người đứng đầu Nhà Trắng đã không loại trừ khả năng về viễn cảnh suy thoái kinh tế xảy ra trong năm 2025, đồng thời cam kết tiếp tục cuộc chiến thương mại. Điều này khiến nhiều nhà lập pháp lo ngại về sự ổn định của nền kinh tế Mỹ trong thời gian tới.
Thế lưỡng nan của đảng Dân chủ
Phần lớn nghị sĩ đảng Dân chủ được cho là đang không ủng hộ dự luật chi tiêu tạm thời.
"Kế hoạch này chỉ làm gia tăng quyền lực của Nhà Trắng và cho phép Elon Musk cùng Tổng thống Trump tiếp tục đánh cắp từ người dân Mỹ", Hạ nghị sĩ Rosa DeLauro thuộc đảng Dân chủ, thành viên hàng đầu của Ủy ban Chuẩn chi Hạ viện, nói.
Tại Thượng viện, đảng Dân chủ có đủ số phiếu để ngăn chặn dự luật nhờ quy tắc cản trở việc thông qua đạo luật chính trị (thuật ngữ tiếng Anh: filibuster).
Tuy nhiên, điều này đồng nghĩa rằng họ có thể bị quy trách nhiệm cho viễn cảnh chính phủ Mỹ phải đóng cửa. Đây là một tình huống tiến thoái lưỡng nan: Nếu chặn dự luật, họ có thể bị chỉ trích là gây ảnh hưởng đến nền kinh tế và đời sống người dân; nếu để dự luật được thông qua, họ có thể bị xem là yếu kém trong việc hạn chế sức ảnh hưởng của ông Trump, CNN nhận định.
Một số nghị sĩ đảng Dân chủ cảnh báo rằng kế hoạch cắt giảm chi tiêu của ông Musk có thể vi phạm Hiến pháp. Thượng nghị sĩ Elissa Slotkin nhận định: "Tổng thống đang tự quyết định cách sử dụng ngân sách mà không cần Quốc hội thông qua. Đây là một vấn đề hiến pháp, vì ai cũng biết rằng Quốc hội nắm quyền kiểm soát tài chính".
Bên cạnh đó, nhiều chuyên gia pháp lý cũng lo ngại rằng ông Trump đang sử dụng các biện pháp hành pháp để thay đổi cách chính phủ vận hành mà không có sự giám sát của Quốc hội. Điều này có thể dẫn đến các lùm xùm pháp lý trong tương lai.
Nếu dự luật chi tiêu tạm thời được Hạ viện thông qua, Thượng viện sẽ phải đưa ra quyết định cuối cùng.
"Dự luật này giống như một quỹ đen nhằm trao thêm quyền lực cho tỷ phú Musk và Tổng thống Trump. Thay vì để Nhà Trắng toàn quyền quyết định ngân sách, Quốc hội nên thông qua một dự luật ngắn hạn để duy trì hoạt động chính phủ và tiếp tục đàm phán", Thượng nghị sĩ Patty Murray, Phó chủ tịch Ủy ban Chuẩn chi Thượng viện, lên tiếng.
Tuy nhiên, Đảng Dân chủ được cho là vẫn chưa có chiến lược rõ ràng để đối phó với tình huống này. Nếu quyết định ngăn chặn dự luật, họ cần chuẩn bị cho những hậu quả chính trị có thể xảy ra.
