Theo như nguồn cơn của phát minh 'để đời' của Ḥa Thân là vào năm 1785, hoàng đế Càn Long quyết định tổ chức bữa tiệc lớn gọi là Thiên tẩu yến. Hóa ra, món đồ quen thuộc là sản phẩm sáng tạo của đại tham quan Ḥa Thân. Đây là bữa tiệc mà hoàng đế Càn Long muốn mời mọi người già trên khắp cả nước đến tham dự.
Ḥa Thân – Đại tham quan khét tiếng
Ḥa Thân c̣n có tên khác là Ḥa Khôn, tự Trí Trai, thuộc tộc Nữu Hỗ Lộc của Măn Châu, sinh năm 1750 (năm Càn Long thứ 15), mất ngày 22/02/1799, là một vị quan đại thần của triều Măn Thanh thời vua Càn Long. Xuất thân là một công tử Măn Châu (Trung Quốc), gia thế nhà Ḥa Thân tuy không hiển hách song cũng là gia tộc quân công.

Ḥa Thân vào cung làm thị vệ nhưng nhờ sự khôn khéo, hiểu ḷng Càn Long mà có thể leo đến chức quan đứng đầu triều đ́nh. (Ảnh: Sohu)
Thi cử không đỗ đạt, Ḥa Thân vào cung làm thị vệ, nhờ sự khôn khéo, hiểu ḷng Càn Long mà có thể leo đến chức quan đứng đầu triều đ́nh, được vua hết mực trọng dụng. Ḥa Thân cũng dựa vào đó để tham ô, nhận hối lộ, vơ vét không biết bao nhiêu là tài sản của dân chúng.
Càn Long tuổi đă già, sức đă yếu nên các việc trọng đại trong triều tự nhiên rơi vào tay Ḥa Thân. Ḥa Thân nắm được quyền to, các đại sự khác không thèm ngó ngàng, chỉ một mực vơ vét của cải. Ông ta không những nhận hối lộ mà c̣n công khai đ̣i tiền, không những tham ô ngấm ngầm mà c̣n tước đoạt trắng trợn. Các cống phẩm dâng lên hoàng đế đều phải qua tay Ḥa Thân. Trước hết Ḥa Thân chọn lấy những thứ cực kỳ quư hiếm, tinh xảo dành cho ḿnh, c̣n thừa lại mới đưa vào cung. Hoàng đế Càn Long chẳng hỏi han ǵ, những người khác chẳng ai dám cáo nên ḷng tham của Ḥa Thân ngày càng lớn.

Ḥa Thân được biết đến là một đại tham quan, tuy nhiên, ít ai biết rằng, ông c̣n là một nhà sáng chế sáng giá. (Ảnh: Sohu)
Sau nhiều năm tham nhũng, của cải của Ḥa Thân nhiều tới mức không đếm xuể. Số kỳ trân dị bảo ông ta thu thập được đa dạng và phong phú tới mức trong dân gian có một lời đồn tương truyền rằng "Cái ǵ Càn Long có th́ Ḥa Thân cũng có, thế nhưng cái Càn Long không có th́ chưa chắc Ḥa Thân đă không có". Theo sử sách ghi chép lại, tài sản trong phủ Ḥa Thân vào khoảng 800 triệu lạng bạc cùng nhiều cửa hàng, ruộng đất với tổng tài sản khoảng 1,1 tỷ lượng bạc, tương đương 15 năm quốc khố đại Thanh.
Hậu thế biết được tai tiếng về Ḥa Thân là một đại tham quan, tuy nhiên, ít ai biết rằng, ông c̣n là một nhà sáng chế sáng giá. Bằng chứng là sáng chế vượt thời đại của Ḥa Thân đến nay vẫn được rất nhiều người sử dụng. Có thể nói, hầu hết ai trong chúng ta cũng từng ít nhất một lần nh́n thấy món đồ do Ḥa Thân sáng tạo ra. Vậy đó là thứ ǵ?
Sáng chế "để đời" của Ḥa Thân
Nguồn cơn của phát minh này là vào năm 1785, hoàng đế Càn Long quyết định tổ chức bữa tiệc lớn gọi là Thiên tẩu yến. Đây là bữa tiệc mà hoàng đế Càn Long muốn mời mọi người già trên khắp cả nước đến tham dự.

Hoàng đế Càn Long tổ chức Thiên tẩu yến mời mọi người già trên khắp cả nước đến tham dự. (Ảnh: Sohu)
Thực tế, đây không phải là bữa tiệc đầu tiên mà hoàng gia tổ chức để mời dân chúng. Trước đó, vua Khang Hy đă 2 lần tổ chức yến tiệc chiêu đăi hàng ngh́n trưởng lăo trong nước với quy mô rất hoành tráng. Điều này đă để lại ấn tượng sâu sắc cho Càn Long. V́ vậy vào năm ông 74 tuổi, Càn Long đă tổ chức Thiên tẩu yến.
Hoàng đế cho người thông báo khắp cả nước mời những người già trên 65 tuổi tới kinh thành dự yến tiệc. Tất nhiên, những người dân thường khi nghe điều này đều rất phấn phởi, ai cũng muốn được một lần trong đời thấy vua là như thế nào, cung điện lộng lẫy ra sao, của ngon vật lạ trong cung có ǵ đặc sắc. Do đó, không ít người dù ở rất xa cũng cố gắng đi quăng đường dài tới kinh thành.

Hoàng đế Càn Long cảm thấy khó chịu khi đồ ăn nguội nên đă lệnh cho Ḥa Thân nghĩ cách xử lư. (Ảnh: Sohu)
Biết được tấm ḷng của người dân, hoàng đế Càn Long cũng sai người sắp xếp pḥng nghỉ cho những người ở phương xa tới. Bữa yến tiệc được tổ chức xa hoa, lộng lẫy với hơn 800 mâm tiệc, khắp trong ngoài cung đều trang trí rực rỡ. Theo thống kê, số lượng người tham gia buổi tiệc lên tới hơn 3.900.
Mặc dù buổi yến tiệc đầu tiên được tổ chức thành công nhưng Càn Long vẫn không vui. Nguyên nhân là v́ yến tiệc tổ chức vào mùa đông, khi các món ăn được bê ra th́ hầu hết chúng đều đă quá nguội. Hoàng đế Càn Long cảm thấy khó chịu khi thấy cảnh những cụ già ngồi ăn trong giá lạnh và không thể ăn do thức ăn quá cứng và nguội.

Ḥa Thân đă sáng chế ra loại nồi lẩu kiểu mới có ống khói ở giữa để than và vành đựng thức ăn xung quanh. (Ảnh: Sohu)
Do đó, hoàng đế Càn Long đă yêu cầu Ḥa Thân khi đó là người đứng đầu Nội vụ phủ giải quyết vấn đề này. Ḥa Thân để làm vui ḷng hoàng đế nên đă bỏ ra rất nhiều công sức t́m các món ăn ngon. Sau nhiều lần t́m kiếm, cuối cùng Ḥa Thân nghĩ ra một cách là món ăn phải thật nóng và có thể ăn nhiều nguyên liệu cùng một lúc. Lúc này, ông ta chợt nhớ tới thịt dê nhúng món phù hợp nhất để ăn trong t́nh cảnh này.
Truyền thuyết được lưu truyền rộng răi nhất là về Nguyên Thế Tổ Hốt Tất Liệt với món thịt dê nhúng. Năm đó khi Hốt Tất Liệt dẫn quân xuống phía Nam, lúc ông đang dựng trại đóng quân và chuẩn bị bữa tối th́ có cấp báo t́nh h́nh chiến sự từ tiền tuyến. Lúc này không kịp hầm thịt dê, nhưng cũng không thể để bụng đói đi đánh trận. Dưới sự thúc giục của Hốt Tất Liệt, người đầu bếp đă thái thịt dê thành từng lát mỏng, cho vào trong nước sôi, sau đó vớt ra rồi rắc thêm muối. Các tướng sĩ nhanh chóng ăn xong, sau đó vội vàng lên ngựa nghênh địch. Hốt Tất Liệt rất tán thưởng phương pháp này, chẳng những nấu nhanh không kéo dài thời gian làm lỡ việc chiến đấu, mà thịt lại vô cùng tươi ngon. Từ đó trong quân thường xuyên nấu món thịt dê nhúng này.



H́nh ảnh của một số kiểu nồi lẩu được sử dụng trong thời đại xưa. (Ảnh: Sohu)
Hốt Tất Liệt định đô ở Bắc Kinh, món thịt dê nhúng lẩu mà ông yêu thích thường có mặt trong các buổi yến tiệc cung đ́nh xa hoa. Nồi đồng nấu món thịt dê nhúng, khi đậy nắp th́ giống như nhà bạt Mông Cổ, mở nắp ra lại giống như nón giáp của kỵ binh Mông Cổ. Tương truyền, Marco Polo đă từng được thưởng thức món lẩu Mông Cổ này ở trong hoàng cung triều Nguyên, cho nên món thịt dê nhúng lẩu được dịch qua Anh ngữ là Mongolian (Hot Pot), c̣n người Nhật Bản và người Hàn Quốc gọi món lẩu là "Hốt Tất Liệt." Đây là những cái tên đầu tiên của món lẩu.
Ḥa Thân đă đưa ra thêm một quyết định táo bạo nữa, đó là thiết kế một nồi nấu lẩu kiểu mới. Loại nồi lẩu này có thêm phần bụng đựng than ở giữa và vành đựng thức ăn xung quanh. Để nấu nồi lẩu độc đáo này, người ta cho than hồng vào cái ống khói giữa nồi, thổi gió từ dưới lên khiến cho than cháy đỏ, tạo ra sức nóng làm chín nồi lẩu. Như vậy thức ăn vừa nóng mà người ngồi ăn không bị khói ám vào người. Đồng thời, Ḥa Thân đă thêm nhiều loại thịt, rau củ và gia vị gia giảm để món lẩu thêm hấp dẫn hơn.


Thiết kế nồi lẩu kiểu mới của Ḥa Thân vẫn được sử dụng trong nhiều gia đ́nh cho tới tận ngày nay. (Ảnh: Sohu)
Vào ngày diễn ra Thiên tẩu yến thứ hai, hoàng đế càn Long đă đăi mọi người bằng hơn 1.550 nồi lẩu lẩu thịt gà, thịt dê và nấm Khẩu Bắc. Như vậy, những người đến tham dự ngồi quây quần bên nồi lẩu vừa ăn vừa uống, đồ ăn được tiếp thêm liên tục. Ai nấy đều không quên chúc thọ hoàng đế và khen ngợi sự thông thái của ngài. Càn Long nh́n khung cảnh các cụ già ăn uống vui vẻ, sôi động nên cảm thấy rất hài ḷng và càng thêm tin tưởng Ḥa Thân.
Sau này, những người tham gia Thiên tẩu yến của Càn Long đă mang cách làm cũng như cách thiết kế nồi lẩu của Ḥa Thân về truyền bá ở nơi họ sinh sống. Từ đó, món lẩu đă nhanh chóng phổ biến cả miền Bắc và Nam của Trung Quốc. Cho đến tận ngày nay, nồi lẩu do Ḥa Thân thiết kế vẫn được sử dụng trong nhiều gia đ́nh.