Những tờ giấy màu trắng thường được gọi chung Fabric Softener dùng bỏ vào máy sấy để cho quần áo thơm tho, mềm mại hơn và không bị dính nhau lại, còn có nhiều công dụng khác nữa. Sau đây là những kinh nghiệm mà nhiều phụ nữ đã chia sẻ để chúng ta biết sử dụng Fabric Softener cho nhiều mục đích khác nhau :
1. Khi bạn đặt một miếng Fabric Softener ở gần nơi có kiến, chúng sẽ chạy đi hết.
2. Tránh được mùi hôi mốc bằng cách kẹp một miếng giấy Fabric Softener vào sách hay cuốn album lâu ngày không mở ra.
3. Vào mùa có nhiều muỗi, khi ra ngoài vườn sinh hoạt, bạn có thể đeo nơi thắt lưng một miếng Fabric Softener thì mấy chàng muỗi sẽ không thèm lại gần.
4. Dùng miếng Fabric Softener để lau những vết xà bông đóng ở cửa kính của bồn tắm.
5. Làm cho đồ ṿật hay áo quần thơm tho và tươi mát bằng cách đặt một tấm Fabric Softener trong mỗi hộc tủ hay treo trong closet.
6. Ðể tránh chỉ bị rối hãy dùng miếng Fabric Softener vuốt sợi chỉ đã xâu vào kim trước khi may.
7. Nếu không muốn vali đựng quần áo bị ẩm, hãy đặt một miếng Fabric Softener dưới đáy trước khi xếp hành lý mang theo.
8. Làm cho không khí trong xe hơi trong lành bằng cách đặt một miếng Fabric Softener dưới ghế ngồi.
9. Muốn rửa sạch những thức ăn dính chặt bên trong xoong nồi thì hãy đặt một miếng Fabric Softener vào trong xoong rồi ngâm nước qua đêm.
Hôm sau mới dùng miếng sponge để chùi rửa. Chất dùng để chống lại sự dính nhau (static) có trong Fabric Softener sẽ làm cho đồ ăn rớt ra khỏi xoong nồi dễ dàng hơn.
10. Ðặt một miếng giấy Fabric Softener dưới đáy của mỗi thùng rác để tránh mùi hôi.
11. Dùng miếng Fabric Softener để lau những nơi có dính lông chó hay mèo, nó sẽ lấy đi những lông rụng đó một cách sạch sẽ.
12. Dưới mỗi giỏ đựng quần áo dơ, bao giờ cũng đặt một miếng Fabric Softener để khỏi có mùa hôi.
13. Làm cho giày không có mùi hôi bằng cách đặt miếng Fabric Softener trong đó qua đêm. Ngày mai, đôi giày sẽ thơm tho để mang đi làm hay đi học.
14. Dùng Fabric Softener để lau mặt kính máy TV sẽ làm cho bụi bặm bớt đóng lớp trên đó.
Nhìn khái quát, người Việt ít ai bị béo mập, nhưng hơi trên cân tí tị thì có. Vấn đề tí tí là chừng nào? Đâu là ranh giới giữa “phát tài, phát tướng” và “phát… tai biến”?
Tôi có nghe ai đó từng nói rằng, mỗi người có một “tạng” nhất định, có ăn cử ăn kiêng gì cũng trở lại tạng cũ. Có thể đúng, theo một số nghiên cứu, cơ thể thường có duy trì một trọng lượng quân bình. Vấn đề là, không ít người, tiếp tục tăng cân không ngừng nghỉ.
Ở Mỹ, vấn đề là thức ăn thừa bứa, và dễ kiếm, dễ thấy. Chỗ nào cũng thấy… ăn và uống. Ăn khi lái xe, ăn khi xem ti vi, ăn khi đi xem phim hay xem thể thao ăn chỗ nầy, nhậu chỗ kia. Thức ăn nhanh và tiệm ăn đầy đường. Phần ăn ngày càng to, và ly chai đựng thức uống ngày càng bự.
Trong vòng 3 thập niên vừa qua, thành phần dân Mỹ, mà trong đó có cả thế hệ người Việt sanh ra hay lớn lên ở Mỹ, bị nạn béo mập tăng lên khoảng 38%, và chiếm khoảng 60% dân số. Không tin, bạn thử đi ra đường và nhìn quanh sẽ ước lượng được số phần trăm người đi qua, đi lại, thuộc diện trên cân hay béo mập. Lý do được nhiều người chấp nhận, là, ăn nhiều.
Ăn nhiều và kém vận động. Thế nhưng, nhiều nghiên cứu khác nhau đã tìm cách đào sâu và căn nguyên của bệnh… ăn nhiều. Vấn nạn tăng cân có thể vì tiêu thụ nhiều đường, vì vi khuẩn đường ruột, vì bị nhiễm virus, hay vì lý do di truyền?
Một nghiên cứu đăng trên tờ báo y khoa Obesity Facts, tổng hợp dữ kiện của trên 30 nghiên cứu khác cho thấy 93% bệnh béo phì có liên hệ đến thức uống soda có đường. Lý do được đưa ra, là thức ăn ngọt có đường làm cho hormone insulin tích lũy mỡ cho dù tế bào lại cần đường để hoạt động. Có nghĩa là, tế bào lúc nào cũng thèm khát đường, nhưng nguồn tiếp liệu lại chạy thẳng vào mỡ, và khiến cho cơ thể lại tiếp tục tiêu thụ thêm đường.
Vì lý thuyết nầy mà nhiều phong trào ăn kiêng cử cổ xúy việc tránh tiêu thụ thức ăn ngọt, và nghĩ ra đủ kiểu ăn kiêng cử. Trên thực tế thì ở nhiều xứ phát triển, thí dụ như ở Việt Nam, người ta ăn cơm là chính, quanh năm suốt tháng, có ai bị tăng cân đâu?
Như vậy, cách ăn kiêng tốt nhất có lẽ là ăn ít calories lại. Nói thì dễ, nhưng thực hành được thì không dễ.
Có thể đổ thừa là tại trong gia đình có gene… mập?
Nghiên cứu tìm ra khoảng 100 tập hợp gene liên hệ đến bệnh tăng cân. Nhưng những gene nầy tác động như thế nào, và có truyền qua nhiều thế hệ hay không thì vẫn chưa được minh bạch cho lắm. Phần đông, các gene nầy ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương làm cho người ta thèm ăn nhiều hơn, nhưng không tác động trực tiếp đến cơ chế tiêu thụ và chuyển biến năng lượng. Hơn nữa trong vòng 100 năm vừa qua, tập hợp gene… thèm ăn này không thay đổi nhiều. Điều đó có nghĩa là, mập không phải vì sanh ra sẽ mập.
Gần đây, một số nghiên cứu mới cho biết có thể có mối liên quan giữa môi trường vi khuẩn đường ruột và bệnh mập. Tuy nhiên theo một nghiên cứu vào năm 2016 từ trường đại học University of Michigan, thì tập hợp vi khuẩn đường ruột của người mập và người ốm không có sự khác biệt gì rõ rệt cho lắm. Cho dù có đi chăng nữa thì cũng chỉ là yếu tố phụ.
Vì lý thuyết nầy mà nhiều phong trào ăn kiêng cử cổ xúy việc tránh tiêu thụ thức ăn ngọt, và nghĩ ra đủ kiểu ăn kiêng cử. Trên thực tế thì ở nhiều xứ phát triển, thí dụ như ở Việt Nam, người ta ăn cơm là chính, quanh năm suốt tháng, có ai bị tăng cân đâu?
Như vậy, cách ăn kiêng tốt nhất có lẽ là ăn ít calories lại. Nói thì dễ, nhưng thực hành được thì không dễ.
Có thể đổ thừa là tại trong gia đình có gene… mập?
Nghiên cứu tìm ra khoảng 100 tập hợp gene liên hệ đến bệnh tăng cân. Nhưng những gene nầy tác động như thế nào, và có truyền qua nhiều thế hệ hay không thì vẫn chưa được minh bạch cho lắm. Phần đông, các gene nầy ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương làm cho người ta thèm ăn nhiều hơn, nhưng không tác động trực tiếp đến cơ chế tiêu thụ và chuyển biến năng lượng. Hơn nữa trong vòng 100 năm vừa qua, tập hợp gene… thèm ăn này không thay đổi nhiều. Điều đó có nghĩa là, mập không phải vì sanh ra sẽ mập.
Gần đây, một số nghiên cứu mới cho biết có thể có mối liên quan giữa môi trường vi khuẩn đường ruột và bệnh mập. Tuy nhiên theo một nghiên cứu vào năm 2016 từ trường đại học University of Michigan, thì tập hợp vi khuẩn đường ruột của người mập và người ốm không có sự khác biệt gì rõ rệt cho lắm. Cho dù có đi chăng nữa thì cũng chỉ là yếu tố phụ.
Kết cuộc, mọi nghiên cứu lại quay về mệnh đề khởi điểm, mập là vì ăn nhiều calories mà tiêu ra thì ít. Và, tất cả các nguyên nhân kể trên đều đóng góp vào mỗi thứ một ít. Người ta có thể mập vì cơ thể tiêu thụ đường khác nhau tùy theo cá nhân. Người ta mập cũng có thể vì vi khuẩn đường ruột ảnh hưởng đến sự hấp thụ calories. Một số khác, có vấn đề khó khăn trong việc giảm cân vì yếu tố gene di truyền. Tất cả đều ảnh hưởng đến bài toán trừ calories vào và ra.
Thông điệp cuối cùng, vấn đề chính ở đây là chúng ta chấp nhận việc ăn nhiều, ăn tùy tiện, ăn đủ thứ là chuyện đương nhiên và bình thường. Để giải quyết vấn nạn trên cân, trên hết là phải gạt bỏ ý tưởng “đương nhiên và bình thường,” thay vì tốn công suy nghĩ về chuyện bớt ăn ngọt, tránh ăn đồ béo, ăn cử, ăn kiêng này nọ. Đơn giản và tránh phiền hà!
Có một điều khá ngược đời là khi người ta không còn lo không có cái ăn nữa thì họ lại sợ chính thức ăn.
Cứ thử nhìn lại cách đây sáu bảy chục năm, khi thực phẩm cho thế giới còn là vấn đề cả với các nước tiền tiến, chẳng có ai sợ ăn cả. Ở những xứ như Việt nam, hình ảnh được thèm muốn là những món được mô tả là “mỡ màng”, “béo ngậy”, “giòn rụm”… Rồi sau đó, đến thời mất nước, ngoài xã hội người ta giành nhau những ký lô mì gói thứ phẩm, bao bì không có nhãn, trong tù, bất cứ con gì nhúc nhích đều trở thành thực phẩm dinh dưỡng và một cọng rau xanh là thuốc bổ cho người bị giam cầm. Với “bên thắng cuộc”, những người được gọi là “quần chúng”, không ghế, không chức, cũng đói rách, có khi còn đói hơn bên thua cuộc.
Nhưng ngày nay, ở hải ngoại thì dặn nhau tránh ăn cái này, bớt cái kia. Mời nhau ăn bữa cơm mà ngại ngùng không hiểu khách mời có kiêng cái gì thêm ngoài số mình đã kiêng rồi không. Trong nước, hô hoán lên hàng độc hại, dặn nhau không dùng hàng “Trung quốc”, hoặc đua nhau trồng “rau sạch”.
Dĩ nhiên môi trường bẩn cũng là một yếu tố, nhưng phải nói là sợ quá, quá sợ.
Gần đây hơn là vấn đề GM foods, “thực phẩm biến đổi gien”, và gần hơn nữa là báo cáo về “thịt đỏ và ung thư” của tổ chức Y tế Thế giới.
Cứ coi như chúng ta – ở Bắc Mỹ, có thể ráng “né” được thực phẩm độc hại từ Trung quốc và rau bẩn từ trong nước, nhưng còn chuyện GM foods và thịt đỏ chế biến thì sao?
Hồi nào giờ, chúng ta đã quen với chuyện trái cây hư hỏng. Mấy đứa cháu trong nhà – hay con nếu bạn còn trẻ, mỗi khi được đưa cho một quả táo có dấu giập, hay bị bắt phải ăn cho hết một quả táo chính chúng đã ăn dở dang, sẽ nhảy nhổm lên, xua tay lắc đầu quầy quậy, la “yucky!”
Bạn sẽ vui hay sợ khi biết rằng hồi đầu năm nay, Bộ Y tế Canada và Cơ quan Kiểm tra Thực phẩm Canada (CFIA) đã cho phép bán một giống táo, được gọi là Arctic Apple. Cùng một lúc, tại Hoa kỳ, Bộ Nông nghiệp (USDA) và Cơ quan Kiểm tra Thực phẩm và Thuốc Men (FDA) cũng chấp thuận cho phép bán trên thị trường Mỹ.
Táo Arctic có đặc điểm là khi cắt ra, hay khi bị giập, chỗ cắt và chỗ giập sẽ không ngả sang màu xỉn khi bị gió vào.
Giống táo hấp dẫn đó được Công ty Okanagan Specialty Fruits (OSF) ở tỉnh bang British Columbia “tạo ra”, và sẽ có cả hai loại: Granny Smith và Golden Delicious.
Nếu bạn đã hoảng hồn khi đọc chuyện, hay chính mình gặp một thứ trái cây, để hoài không thấy hư hỏng, “Product of China” – hay mới hơn, “Product of PRC” thì xin yên tâm. Ông Neal Carter, chủ tịch công ty trái cây này, nói thứ táo Arctic của ông …vẫn hư thối như thường theo thời gian.
Táo Arctic được “biến đổi” để cho những chất chống oxy hóa – antioxidant. Antioxidant là các phân tử có nhiệm vụ cản trở hay làm chậm lại sự tổn hại của tế bào khi tiếp xúc với oxy, một số còn được cho là có khả năng chống ung thư. Đọc tới đây chắc có lắm vị chẳng những sẽ không sợ mà lại còn thích ăn táo Artic để mong, một là sẽ trẻ mãi không già (ăn gì bổ nấy mà) và hai là tránh được cancer, thứ bệnh mới nghe tên đã sợ.
Nhưng chuyện không phải đơn giản như vậy. Vì cách để tạo ra giống táo này sử dụng hai kỹ thuật, sửa chữa lại mã di truyền của cây táo và nhân giống theo cách gọi là precision breeding, hay smart breeding, dùng xét nghiệm DNA để chỉ giữ lại những cây có loại gien nhất định làm giống.
Kỹ thuật này cũng là một dạng genetic modification, thay đổi/biến đổi gien di truyền, viết tắt là GM, và sản phẩm sẽ được gọi là GMO – genetic modified organism – sinh vật đã được biến đổi gien, một từ đang gây sóng gió trong xã hội. Thực phẩm được tạo ra bằng cách này được gọi là genetic modified food – thực phẩm biến đổi gien, GM food.
Đúng là có thể đặt ra câu hỏi trên, bởi vì trong Anh ngữ đã xuất hiện một từ chỉ thực phẩm có nghĩa như thế: “Frankenfood”. Từ này ghép bởi hai chữ Franken và food. Franken là phần đầu của chữ Frankenstein, một “nhân vật”, đúng ra là quái vật, trong cuốn tiểu thuyết Frankenstein; or, The Modern Prometheus của nhà văn nữ Mary Wollstonecraft Shelley Anh quốc. Trong quyển sách của bà, xuất bản năm 1818 ở London, một sinh viên y khoa trẻ tên Victor Frankenstein đã tạo ra một quái vật mang hình thù giống con người bằng cách đưa sự sống vào các vật chất không có sự sống. Quái vật của Frankenstein thông minh, ăn nói trôi chảy, cao tới 8 feet, mắt vàng, da mỏng trông thấy cả các mạch máu.
Từ Frankenfood có lẽ bắt nguồn từ một thí nghiệm của công ty DNAP (DNA Plant Technology) ở Oakland, California. Hồi cách đây ít năm công ty này đã thí nghiệm đưa gien của cá flounder (cá bơn) sống ở vùng biển lạnh vào trong cà chua để mong tạo ra một loại cà chua có khả năng chống lại giá lạnh. Một nhân vật quan trọng của công ty DNAP, ông Scott Thenell, đã xác nhận rằng thí nghiệm này có thật, nhưng kết quả quá tệ nên đã bị dẹp bỏ. Vậy nhưng người ta không tin, và có người ngày nay đi chợ vẫn ớn ớn trong xương sống mỗi khi chọn mua cà chua!
Chuyện “cà chua lai cá” phổ biến tới mức mà câu chuyện cười “Anh bồi ơi, trong tô súp của tôi có con ruồi” đã bị cải biên thành ra câu chuyện cười “Anh bồi ơi, trong cà chua của tôi có cá!”
Sự ra đời của GMO
Thực phẩm là một trong những vấn đề hàng đầu của nhân loại. Dân số loài người ngày càng tăng, diện tích canh tác ngược lại, càng ngày càng giảm. Thêm vào đó, những thiệt hại do thiên tai, sâu bệnh, virus… còn góp phần làm cho sự thiếu thốn thực phẩm trở nên nghiêm trọng hơn.
Những tiến bộ khoa học và kỹ thuật trong canh tác của thế kỷ 20 đã giải quyết một phần vấn đề đó. Năng suất, sản lượng tăng và giá thành giảm xuống nhờ máy móc, nông cụ, phân bón, thuốc trừ sâu… nhưng vẫn chưa bảo đảm đủ nuôi cả nhân loại.
Trong khi đó, lại xuất hiện những khó khăn, nguy hại cho mùa màng, và cho môi trường, sức khỏe con người… từ chính phân bón, thuốc trừ sâu.
Sự phát triển của khoa di truyền học đã được áp dụng vào nông nghiệp và chăn nuôi và cho ra đời những GMO.
Từ thời biết trồng tỉa, loài người vẫn luôn cố gắng để tạo giống, nhân giống và lai giống để có được giống tốt nhất – nhưng tất cả đều là những phương pháp tự nhiên như lai, ghép, tháp v.v… Nay, người ta vận dụng đến khoa di truyền học để có được những thứ hạt, quả giàu chất dinh dưỡng hơn, ngọt hơn, thơm hơn, để được lâu hơn, với giá thành rẻ hơn. Cùng một lúc, việc sản xuất các thứ hạt, quả đó lại dùng ít phân bón và thuốc trừ sâu hơn hay tự thân nó có khả năng kháng khuẩn và sâu bệnh.
Thậm chí, người ta đã có thể tạo được một giống lúa mới gọi là Golden Rice cho những hạt gạo có chứa sẵn tiền tố betacarotene, nhắm cung cấp cho vùng mà thực phẩm của dân ở đó thiếu sinh tố A. Trên thế giới hằng năm có khoảng 650 ngàn trẻ em dưới 5 tuổi chết vì thiếu Vitamin A.
Năm 2015, Golden Rice được Phòng Sáng chế và Thương hiệu Hoa Kỳ (United States Patent and Trademark Office trao giải Bằng Sáng chế cho Nhân loại (Patents for Humanity Awards).
Tại sao lại chống?
Chống vì sợ và vì theo phong trào.
Người ngày xưa sợ những cái họ không biết rõ, thí dụ như sợ sấm sét, ma quỷ. Người ngày nay sợ những cái gì mình biết rõ, được chứng minh rõ ràng là đáng sợ, không sợ không được thí dụ như vi trùng, bệnh không có thuốc chữa. Nhưng cũng có những người ngày nay sợ những gì họ không biết rõ, chỉ vì có quá nhiều người khác bảo họ là cái đó đáng sợ lắm. Sợ theo …phong trào, thời trang.
Còn nữa, người ta sợ những thứ gì không tự nhiên, (mặc dù hầu như tất cả những gì loài người đang có hiện nay là nhân tạo, hoặc có sự can thiệp của bàn tay con người, kể cả chuyện …thụ thai nhân tạo!).
Nỗi sợ GMO ngày nay nằm trong loại sợ thứ hai và thứ ba. Nếu tìm trên báo chí, và mạng, người ta sẽ thấy số bài viết, và số trang mạng, báo động, tẩy chay GMO nhiều hơn số bài viết, số trang mạng bênh vực hay giải thích về GMO gấp nhiều lần.
Thêm vào đó, phía bênh – hay cổ động GMO, lại bị gán cho nhãn là tay sai, ăn tiền của các tài phiệt, các đại công ty sinh học, công ty sản xuất giống, và đôi khi cả chính phủ nữa. Mà chống lại những âm mưu – conspiracy, của giới đại tài phiệt và chính phủ ngày nay là mốt, là thời thượng. Chắc hẳn bạn biết có những người Mỹ tin rằng vụ khủng bố 911 là âm mưu của chính phủ Huê kỳ…
Có rất nhiều, quá nhiều, nhân vật và tổ chức tăm tiếng đã lên tiếng chống hay ít ra, cảnh cáo về những nguy hại của GMO, trong số đó dĩ nhiên có Greenpeace quốc tế và cả ông David Suzuki của Canada. Hàng chục tổ chức khác được lập ra chỉ đế chống GMO. Và đương nhiên, tất cả các tổ chức của phong trào organic, cùng với tất cả các công ty, doanh nghiệp sống nhờ sản xuất và bán sản phẩm organic là thành viên tích cực của phong trào chống GMO.
Người ta bảo nhau rằng dùng các sản phẩm GMO sẽ gây ra bệnh ung thư, bệnh tự kỷ, các bệnh do chất gluten và nhiều vấn đề khác ở người và súc vật. Họ dẫn ra một số thí nghiệm ở loài vật. Họ cũng bảo rằng GMO tạo thêm ô nhiễm cho môi trường.
Thế nhưng phe bênh vực, gồm các nhà nông, và cũng tự nhiên, các công ty sản xuất giống cãi cũng hăng lắm.
Họ dẫn ra sự ủng hộ họ – gián tiếp, của các tổ chức y tế thế giới: tất cả các tổ chức sức khỏe hàng đầu trên thế giới, trong đó có World Health Organization (WHO), nói rằng GMO là an toàn. Họ cũng khẳng định là rất nhiều cuộc nghiên cứu đã đang được thực hiện để bảo đảm an toàn cho việc sử dụng các sản phẩm GMO.
Theo bà Nina Fedoroff, một cố vấn về khoa học và công nghệ của Ngoại trưởng Hoa kỳ, cho đến năm 2010, Liên đoàn Âu châu đã chi ra $425 triệu để nghiên cứu về sự an toàn của các giống GMO trong 25 năm vừa qua. Bà nói cuộc nghiên cứu này, “kết luận rằng sự biến đổi bằng các kỹ thuật cao thì không có nguy hiểm gì hơn bằng các kỹ thuật truyền thống.”
Phe bênh GMO chống lại cáo buộc của các tổ chức môi trường bằng dẫn chứng cho rằng nhờ dùng giống GMO, họ đã giảm được 28,000kg khí thải CO2 mỗi năm và tiết kiệm được một nửa số nước tưới vì không cần cày lật đất (tiling the soil), khỏi phải dùng hàng triệu ký lô thuốc diệt cỏ, trừ sâu mỗi năm.
Quyền tự do chọn lựa của mọi người
Thế giới ngày nay là thế giới tự do, nên họ, và cả những nước độc tài đảng trị cũng rất nhanh nhảu nhảy vào bênh vực cho những quyền tự do không ảnh hưởng đến quyền lực và quyền lợi của họ, để lý luận rằng trong lúc lợi hại chưa ngã ngũ, người dân có quyền tự do để lựa chọn. Để bảo vệ quyền tự do chọn dùng hay không dùng các sản phẩm làm bằng hay có chứa GMO và hiện đã có đến 64 nước – trong đó có cả Việt Nam, quy định việc phải in trên nhãn sản phẩm chi tiết này, như kiểu trên nhãn phải in hàm lượng cholesterol, đường, muối …
Ở Canada, cơ quan CFIA và Bộ Y tế Canada chỉ bắt buộc trên nhãn thực phẩm phải có lời dặn rõ ràng nếu có thể tạo ra vấn đề về sức khỏe hay an toàn, như có chất gây dị ứng hoặc có sự thay đổi đáng kể về thành phần hoặc chất dinh dưỡng.
Ở Hoa Kỳ, Quốc hội Mỹ hồi tháng 7 vừa qua đã thông qua một đạo luật chống bắt buộc phải ghi rõ trên nhãn rằng sản phẩm này được làm từ hoa màu đã được biến đổi gien. Người ta đồng ý với nhau rằng đây là thắng lợi của các công ty sản xuất thực phẩm và, chắc chắn, là của các công ty sản xuất các loại hạt giống.
Không tránh khỏi
Nói gì thì nói, chuyện rõ ràng không tránh khỏi là trong tương lai, chúng ta sẽ có những thực phẩm và những món ăn sản xuất bằng những kỹ thuật không tự nhiên.
Có nhiều lý do để phải làm như thế. Một là dân số địa cầu tăng. Đến năm 2050, sẽ có hơn 9 tỷ người hiện diện trên mặt đất trong lúc khí hậu tiếp tục thay đổi (theo hướng tệ hại), các tài nguyên như nước và đất sẽ giảm bớt, và giá thực phẩm sẽ là khủng khiếp (ngay từ bây giờ đã thấy chóng mặt rồi).
Và, khá mâu thuẫn, việc sản xuất ra các sản phẩm không tự nhiên đó lại nhằm mục đích để tốt cho sức khỏe. Thí dụ như đang có những nghiên cứu để tạo ra loại đậu phọng (lạc) không gây dị ứng. Thí dụ như Canada đang tìm cách phát triển những phân tử cực nhỏ – nanoparticle, để đưa thêm chất bổ vào sữa.
Ở bên Hòa lan, Dr. Mark Post đang tìm cách “trồng thịt” bằng cách dùng tế bào mầm (stem cell) của bò. Ông Post tin rằng phương pháp của ông có thể dùng với bất cứ loại thịt nào.
Sau thịt là cá, trong khi người ta dần chuộng cá hơn vì lý do sức khỏe, cá trong môi trường thiên nhiên – sông và biển, dần cạn kiệt, nguồn cá lớn nhất sẽ phải là cá nuôi, như kiểu gà nuôi bây giờ.
Tới lúc đó, chuyện cãi nhau giữa hai phe bênh và chống GMO vẫn sẽ còn, nhưng những thực phẩm “không tự nhiên” sẽ chiếm thế thượng phong trên các quầy, sạp ở chợ và chỉ có những người giàu, thật là giàu, mới đủ sức ăn những thứ “tự nhiên” với hương vị và hình thù chắc cũng tương tự như các sản phẩm organic đèo đuột trong các chợ hiện nay.
Cổ nhân có câu: "sinh, bệnh, lão, tử". Bốn giai đoạn này không ai có thể tránh khỏi. Chuẩn bị ứng phó với bệnh tật và tuổi già của mình và của thân nhân mình là điều ai cũng có dịp nghĩ tới, kể cả chính kẻ viết bài này là tôi cũng đang sắp sửa bước vào tuổi “thất thập cổ lai hi”.
Anh bạn thân của tôi, Bs. TNT từ lâu có đề nghị tôi viết một bài về "Viện Dưỡng Lão" (VDL) để giúp bà con mình có thêm một chút khái niệm về VDL vì anh biết trong suốt 27 năm qua tôi đã liên tục săn sóc cho các cụ già tại các viện dưỡng lão, và cũng đã là "Giám Đốc Y Tế" (Medical Director) của nhiều VDL trong vùng. Nay tôi muốn chia sẻ cùng qúy bạn một số kinh nghiệm và hiểu biết về VDL.
Trong Việt ngữ chúng ta thường dùng từ Viện Dưỡng Lão, nhưng trong Anh ngữ thì có nhiều từ khác nhau như Nursing home, Convalescent home, Rehabilitation and Nursing center, Skilled nursing facility (SNF), Rest home... Nói chung, VDL là một nơi cho những người bị yếu kém về thể xác không thể tự săn sóc cho mình được trong cuộc sống hàng ngày. Thí dụ như không thể nấu nướng, giặt giũ, đi chợ... nặng hơn nữa như không đủ sức để làm những việc tối cần thiết cho cuộc sống như ăn uống, đi tiêu, đi tiểu... hoặc cần phải có thuốc men đúng lúc mà không thể tự làm được.
Khi nói tới VDL người ta thường chỉ nghĩ tới những người già mà thôi. Thật ra có nhiều người "trẻ" nhưng vì tật bệnh không thể tự lo cho mình được cần phải có sự giúp đỡ của SNF (skilled nursing facility). Vậy thế nào là VDL?
VDL là nơi cung cấp những dịch vụ cần thiết cho cuộc sống hàng ngày cho những người không đủ khả năng lo cho chính mình. Tùy theo mức độ trầm trọng của bệnh tật mà có những VDL khác nhau:
1- Skilled Nursing Facility (SKF): là nơi cung cấp những dịch vụ cho những người bị khuyết tật nặng như tai biến mạch máu não gây nên bán thân bất toại, hôn mê lâu dài, hoàn toàn không còn khả năng ngay cả trong việc ăn, nuốt, tiêu, tiểu... Thường thường tại SNF có hai phần: phục hồi (rehabilitation) và săn sóc sức khỏe (nursing care). Có những người sau khi được giải phẫu thay xương khớp háng (hip replacement), thay đầu gối (knee replacement), hay mổ tim (bypass, thay valve tim) … cần thời gian tập dượt để phục hồi (rehabilitation). Sau đó họ có thể về nhà sinh hoạt bình thường cùng gia đình.
2- Intermediate care facility (ICF): cung cấp dịch vụ cho những người bệnh như tật nguyền, già cả nhưng không cần săn sóc cao cấp (intensive care). Thường thường những người này không có thân nhân để lo cho mình nên phải vào đây ở cho đến ngày cuối cùng (custody care).
3- Assisted living facility (ALF): Thường thường những người vào ALF vẫn còn khả năng tự lo những nhu cầu căn bản như tắm rửa, thay quần áo, đi tiêu, đi tiểu một mình được. Họ chỉ cần giúp đỡ trong việc bếp núc, theo dõi thuốc men và chuyên chở đi thăm bác sĩ, nhà thờ, chùa chiền hay mua sắm lặt vặt. Họ vẫn còn phần nào "độc lập".
4- VDL cho những người quá lú lẫn (Alzheimer facility):có những bệnh nhân bị lú lẫn nặng, đến nỗi không nhận ra người thân như vợ, chồng, con cháu nữa. Không biết tự đi vào buồng tắm, phòng vệ sinh để làm những công việc tối thiểu. Họ không biết họ ở đâu, dễ đi lang thang và lạc đường. Nếu ở nhà thì phải có người lo cho 24/24. Những VDL dành riêng cho những bệnh nhân này, thường là "locked facilty", cửa ra vào được khóa lại để bệnh nhân không thể đi lạc ra ngoài. Cách đây khá lâu đã có trường hợp một bệnh nhân đi ra khỏi viện, lạc đường, bị xe lửa cán chết! Từ đó có locked facilty. Đôi khi cũng có những viện bệnh nhân được gắn alarm vào cổ chân. Nếu bệnh nhân đi qua cửa thì alarm sẽ báo động và nhân viên sẽ kịp thời mang về lại.
1- Lo lắng (anxiety): Trong tháng 9/2011 những nhà nghiên cứu hỏi ý kiến của 378 bệnh nhân trên 60 tuổi nằm VDL tại thành phố Rochester, New York. Kết qủa là có trên 27.3% trả lời là họ bị bệnh lo lắng, từ vừa đến nặng. Nếu không được chữa trị sẽ đưa đến bệnh trầm cảm (depression). Nên nhớ là 378 bệnh nhân này là người Mỹ chính cống, sinh ra và lớn lên tại Mỹ. Chúng ta hãy tưởng tượng người Việt mình không biết rành tiếng Anh, không hợp phong tục, tập quán thì sự khó khăn sẽ nhiều như thế nào! Còn một vấn đề nữa là thức ăn, chúng ta quen "nước mắm, thịt kho"..., làm sao mà có thể nuốt hamburger, sandwich… ngày này qua ngày khác! Các vấn đề này càng làm bệnh lo lắng, trầm cảm nặng thêm!
2- Phản ứng của thuốc (adverse drug reactions): Trong tháng 1/2012 ngưòi ta theo dõi các bệnh nhân tại VDL, kết qủa là ít nhất 40% các bệnh nhân dùng trên 9 loại thuốc khác nhau. Uống càng nhiều thuốc thì phản ứng càng nhiều. Có ba loại phản ứng khác nhau:
a- Phản ứng phụ (side effects): thí dụ như uống aspirin làm bao tử khó chịu, thuốc cao máu làm táo bón... Loại này thường xảy ra, không cần phải ngưng thuốc.
b- Drug interference: (tạm dịch là thuốc đối tác với nhau): có nhiều loại thuốc uống chung với nhau sẽ làm tăng hoặc giảm sức tác dụng. Thí dụ thuốc loãng máu coumadin mà uống chung với thuốc tim như amiodarone sẽ làm dễ chảy máu. Có những thức ăn hay nước uống dùng chung với thuốc cũng ảnh hưởng đến thuốc. Thí dụ uống nước bưởi hay nho với một vài loại thuốc cũng sẽ tăng sức tác dụng của thuốc, dễ gây ngộ độc.
c- Dị ứng với thuốc (allergic reaction): Loại này nguy hiểm hơn, thường làm da nổi mề đay, đỏ, ngứa. Nếu nặng thì có thể chết được như phản ứng với penicillin chẳng hạn. Nếu bị dị ứng thì phải ngưng thuốc ngay.
3- Ngã té (fall): Người già rất dễ bị té ngã gây nên nhiều biến chứng quan trọng như chảy máu trong đầu (intracranial bleeding), gãy xương (như gãy cổ xương đùi, tay...). Khi già quá hoặc có những bệnh ảnh hưởng đến sự di chuyển, không còn đi lại vững vàng, nhanh nhẹn như lúc trẻ nên dễ vấp, té ngã.
4- Da bị lở loét (decubitus ulcers): Những người bị liệt giường, không đủ sức để tự mình xoay trở trên giường, rất dễ bị lở loét da gây nên nhiều biến chứng tai hại.
5- Nhiễm trùng (infection): như sưng phổi, nhiễm trùng đường tiểu...nhất là những người cần phải dùng máy móc như máy thở (respirator), ống thông tiểu (Folley catheter)…
6- Thiếu dinh dưỡng, thiếu nước (malnutrition, dehydration): Ở các cụ già thì trung tâm khát (thirst center) trong não không còn nhạy cảm nữa, nên nhiều khi cơ thể cần nước mà không thấy khát không uống nên bị thiếu nước. Cái cảm giác "ngon miệng (appetite) cũng giảm đi nên không muốn ăn nhiều gây nên tình trạng thiếu dinh dưỡng.
VẬY CÓ NÊN VÀO VDL KHÔNG? Việc này thì tùy trường hợp. Theo tôi:
1- Nếu còn có thể ở nhà được mà vẫn an toàn thì ở nhà tốt hơn. Nếu tài chánh cho phép, thì dù mình không đủ khả năng lo cho mình, mình vẫn có thể mướn người "bán thời gian" (part time) đến lo cho mình vài giờ mỗi ngày, giúp ăn uống, tắm rửa, dọn dẹp trong nhà, thuốc men, chở đi bác sĩ...
2- Nếu không thể ở nhà được, mà tài chánh cho phép thì có thể ở những assisted living facilities. Ở đây thường họ chỉ nhận tiền (personal funds) chứ không nhận medicare & medicaid. Tại đây thì sự săn sóc sẽ tốt hơn.
3- Group homes (nhà tư): Có những người nhận săn sóc cho chừng 4-6 người mỗi nhà. Họ cũng lo việc ăn uống, chỗ ở, thuốc men, chở đi bác sĩ...Thường thì rẻ hơn tùy từng group.
4- Nếu "chẳng đặng đừng" phải vào VDL thì phải làm sao để có được sự săn sóc "tốt nhất"?
a- Làm sao để lựa chọn VDL:
* Vào internet để xem ranking của VDL (tương tự như các tiệm ăn có xếp loại A, B, C...)
* Mỗi VDL đều phải có cuốn sổ phúc trình về các cuộc kiểm tra (survey) do bộ y tế làm hàng năm. Trong đó bộ y tế sẽ nêu lên những khuyết điểm mà họ đã tìm thấy. Cuốn sổ này được để ở khu công cộng (public area) trong khuôn viên của VDL. Hỏi receptionist thì họ sẽ chỉ cho.
* Hỏi ý kiến thân nhân những người có thân nhân đang nằm tại đó.
* Quan sát bên trong và ngoài của VDL: xem có sạch sẽ, không mùi hôi, nước tiểu. Theo dõi cách đối xử, săn sóc của nhân viên với bệnh nhân.
* Nếu có thể thì tìm một VDL có nhiều người Việt đang ở để có nhân viên nói tiếng Việt, có thức ăn Việt, có chương trình giải trí theo kiểu Việt.
b- Nếu đã quyết định chọn VDL cho người thân rồi thì phải làm gì sau đó?
* Chuẩn bị tư tưởng không những cho bệnh nhân mà con cho cả chính mình và mọi người trong gia đình để có được sự chấp nhận (acceptance) càng nhiều càng tốt.
* Thăm viếng thường xuyên: Nếu nhà đông con cháu thì không nên đến thật đông một lần rồi sau đó nhiều ngày không có ai đến. Nếu được, nhất là trong vài tháng đầu, luân phiên nhau tới, mỗi ngày một lần một vài người. Làm lịch trình ai đi thăm ngày nào, giờ nào...
* Nên làm một cuốn sổ "thông tin" (communication book) để cạnh giường. Trong cuốn sổ này mỗi khi ai đến thăm thì viết ngày giờ, tên người đến thăm, và nhận xét xem bệnh nhân có vấn đề gì cần lưu ý, giải quyết. Nếu không có vấn đề gì thì cũng nên viết vào là không có hoặc cho nhận xét về vui, buồn, than thở của bệnh nhân...
* Cuối tuần hay ngày lễ: nên có người vào hoặc mang bệnh nhân về nhà nửa buổi để được sống với không khí gia đình dù ngắn ngủi, hay đưa ra khỏi VDL để làm đầu, tóc hoặc tới tiệm ăn cho khuây khỏa...
* Nên sắp xếp để bệnh nhân có sách báo, băng nhạc bằng tiếng Việt cho bệnh nhân giải trí.
* Cho dù có những bệnh nhân bị hôn mê bất tỉnh lâu dài, nhưng khi đến thăm hãy cứ thì thầm bên tai họ những lời yêu thương, những kỷ niệm cũ. Nắm tay, xoa dầu để tỏ tình thương yêu. Tuy họ không có thể cảm thấy được 100% nhưng chắc chắn họ vẫn còn một chút nhận thức, làm họ hạnh phúc hơn, mặc dù mình không nhận thấy. Để bên đầu giường những băng nhạc, câu kinh mà khi còn khỏe họ đã thích nghe.
* Một điều chót mà theo kinh nghiệm của tôi, rất có hiệu quả: đối xử tốt nhưng nghiêm túc với nhân viên của VDL:
- Đối xử tốt: lịch sự, nhẹ nhàng, không thiếu những lời cám ơn cho những nhân viên phục vụ tốt. Thỉnh thoảng mua một vài món quà nhỏ cho họ (tôi xin nhấn mạnh “nhỏ thôi”– đừng nên coi đây là hối lộ) như đồ ăn, thức uống ... để bày tỏ lòng biết ơn của mình. Mình tốt với họ thì họ sẽ quan tâm đến mình nhiều hơn. Người mình vẫn nói: "Có qua có lại mới toại lòng nhau").
- Tuy nhiên đối xử tốt không có nghĩa là mình chấp nhận những sai trái của họ. Thí dụ mình đã báo cáo những thay đổi về sức khỏe của bệnh nhân cho họ mà không ai quan tâm giải quyết thì mình phải lịch sự nêu ra liền. Nếu cần thì gặp ngay những người có trách nhiệm như charge nurse, nursing director và ngay cả giám đốc của VDL để được giải quyết. Nên nhớ là phải lịch sự, nhã nhặn nhưng cương quyết thì họ sẽ nể phục mình. Tôi đã thấy nhiều trường hợp đạt yêu cầu một cách rất khả quan.
Trên đây là những kinh nghiệm của tôi xin chia sẻ với quý bạn. Dĩ nhiên là không hoàn toàn đầy đủ tất cả những gì quý bạn mong muốn, nhưng hy vọng cũng đáp ứng được phần nào những ưu tư, lo lắng cho người thân của quý bạn.
3 bí quyết ngăn ngừa stress cuối năm để phòng tránh đột quỵ
Kiểm soát stress luôn là mục tiêu hàng đầu trong việc phòng tránh đột quỵ, đặc biệt là trong khoảng thời gian cuối năm. Thời điểm này là một trong những giai đoạn căng thẳng nhất khi bạn phải đối diện với áp lực công việc, tài chính và việc nhà để chuẩn bị Tết.
Đột quỵ là tình trạng tổn thương não xảy ra khi dòng máu cung cấp cho não bị gián đoạn hoặc suy giảm, gây thiếu oxy, chất dinh dưỡng và các tế bào não sẽ chết dần trong vòng vài phút. Đây là một tình trạng cấp cứu y tế và cần điều trị kịp thời. Stress cuối năm có thể là nguyên nhân tiềm ẩn làm tăng nguy cơ đột quỵ.
Vì thế, bạn nên trao đổi với bác sĩ về cách kiểm soát stress nhằm giúp ngăn ngừa tình trạng nguy hiểm này. Đừng ngại hỏi bác sĩ, vì ngại hỏi là ngại khỏe và làm cho sức khỏe giảm sút do tình trạng stress của bạn ngày càng nặng hơn. Dưới đây, bạn hãy cùng tìm hiểu 3 bí quyết ngăn ngừa stress cuối năm để phòng tránh đột quỵ nhé!
1. Giảm tải công việc cuối năm
Khối lượng công việc vào thời điểm cuối năm thường khá dày đặc, không phải ai cũng có thể kiểm soát được tốt. Vì lẽ đó, bạn thường dễ bị stress khi áp lực công việc gây kích thích sản sinh các gốc tự do có hại cho não và cơ thể.
Để có thể giảm tải công việc cuối năm, bạn cần lưu ý một số điều sau:
• Thực hiện công việc theo thứ tự: Thay vì nóng vội đụng đâu làm đó, bạn hãy tự hệ thống lại công việc theo thứ tự về tính quan trọng và cấp bách. Bạn nên cân nhắc phân loại những công việc nào có thể để qua Tết để giảm tải áp lực cuối năm.
• Kiểm soát thời gian cho công việc: Trong một ngày, bạn nên tự định trước thời gian dành cho công việc cụ thể đó là bao nhiêu và cố gắng hoàn thành đúng giờ để tránh phá vỡ kế hoạch đặt ra. Sự sai lệch thời gian sẽ khiến bạn bị dồn công việc nặng nề hơn vào thời điểm cuối.
• Không quá cầu toàn: Nếu bạn là người luôn đề cao chất lượng công việc, thì thời điểm cuối năm sẽ là lúc bạn nên giảm bớt điều này. Sự cầu toàn sẽ khiến bạn mất nhiều thời gian, công sức và dễ bị hụt hơi khi thời điểm gần về đích.
Căng thẳng công việc là một trong những yếu tố nguy cơ lớn có thể gây đột quỵ. Thế nhưng, nếu bạn biết cách sắp xếp hợp lý thì sẽ giảm tải được stress và đạt được những bước thăng tiến cao hơn trong sự nghiệp.
2. Quản lý chi tiêu khoa học
Bài toán chi tiêu luôn là chủ đề gây đau đầu cho hầu hết bất cứ ai, đặc biệt là những người đã có gia đình. Một trong những hệ lụy của điều này chính là tình trạng stress gây ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần, thể chất và các mối quan hệ trong gia đình.
Một vài bí quyết nho nhỏ dưới đây có thể giúp bạn quản lý chi tiêu tốt hơn bao gồm:
• Dùng sổ quản lý chi tiêu: Bạn có thể tự hệ thống lại ngân sách chi tiêu trong một tháng, sau đó tính trung bình một ngày được sử dụng khoảng bao nhiêu, chi phí cố định và không cố định. Điều này sẽ giúp bạn không phải căng thẳng trong giai đoạn cuối tháng chờ lương.
• Cân nhắc trước khi tiêu tiền: Chúng ta đang sống trong một thời đại marketing phát triển mạnh mẽ, do đó đôi lúc sẽ không thoát khỏi những cám dỗ từ những lời chào hấp dẫn trên mạng xã hội. Trước khi mua một món đồ, bạn hãy suy nghĩ về mức độ cần thiết và tính hữu dụng lâu dài.
• Thay đổi tư duy tài chính: Điều này cần sự kết hợp của 2 yếu tố bao gồm sự tiết kiệm và sự đầu tư. Tiết kiệm để giúp bạn giải quyết vấn đề đột xuất về mặt tài chính, tránh gây mất cân bằng ngân sách đã định. Đồng thời, bạn hãy bỏ thời gian nghiên cứu học hỏi để đầu tư một lĩnh vực tiềm năng nhằm mang lại nguồn thu nhập cao hơn.
Áp lực tiền bạc luôn là kẻ thù tiềm ẩn trong công cuộc phòng tránh đột quỵ. Tình trạng stress kéo dài này có thể gây ảnh hưởng mạch máu não, tạo mảng xơ vữa, về sau sẽ làm tắc mạch, đột quỵ.
Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh (CDC), đột quỵ có khả năng đe dọa tính mạng gấp đôi so với ung thư vú ở phụ nữ. Nguy cơ này khiến đột quỵ trở thành nguyên nhân gây tử vong thứ tư cho phụ nữ.
Tại Việt Nam, công việc nhà thường được gán cho là việc của phụ nữ. Phụ nữ ngày xưa khi lấy chồng, thường chỉ ở nhà làm việc và không đi làm. Thế nhưng, phụ nữ hiện đại ngày nay đa phần đều phải lo hết từ công việc nhà đến công việc trên công ty. Điều này sẽ khiến họ dễ bị stress, gây nguy hiểm đến sức khỏe, đặc biệt là nguy cơ gây đột quỵ trong thời điểm bận rộn cuối năm.
Do đó, bạn nên chia sẻ công việc nhà với người thân trong gia đình để khi về đến nhà tâm lý sẽ thoải mái hơn sau một ngày làm việc căng thẳng. Khi sống chung một mái nhà, mọi người lại càng nên thu xếp thời gian để san sẻ công việc nhà với nhau để bảo vệ sức khỏe tốt hơn.
Bạn có thể phân chia công việc, ví dụ như vợ đi chợ và nấu nướng thì chồng đưa đón, tắm rửa và dạy học cho con cái. Bên cạnh đó, bạn cũng có thể tập cho con làm những công việc nhà nhẹ nhàng. Nhờ đó, bạn sẽ giảm đi gánh nặng mỗi ngày đáng kể, có thêm thời gian cho bản thân và tăng sự gắn kết trong gia đình.
Đột quỵ là tình trạng sức khỏe diễn tiến đột ngột, nhưng đây đồng thời là kết quả của quá trình không kiểm soát tốt các yếu tố nguy cơ. Do vậy, việc kiểm soát stress cuối năm là một phần quan trọng giúp bạn tránh khỏi tình trạng này.
Ai cũng đều bận rộn trong những ngày cuối năm, tuy nhiên bạn cũng đừng nên quên tìm đến bác sĩ nếu cảm thấy sức khỏe có vấn đề không ổn. Khi đến thăm khám, bạn hãy chủ động hỏi bác sĩ nhiều hơn về tình trạng của mình và yêu cầu loại thuốc tốt phù hợp với điều kiện tài chính. Tinh thần không ngại hỏi này sẽ giúp bạn duy trì sức khỏe và tận hưởng một năm mới an lành!
Nhấn vào chia sẻ trên Facebook (Opens in new window)
Chia sẻ trên Skype (Opens in new window)
Bấm để chia sẻ lên LinkedIn (Opens in new window)
[Infographic] 7 cách ngăn ngừa nguy cơ đột quỵ
Đột quỵ hay còn gọi là tai biến mạch máu não là một tình trạng sức khỏe nghiêm trọng có thể gây ra nhiều hậu quả nặng nề như liệt hoặc tử vong. Các chuyên gia cho rằng 80% trường hợp đột quỵ có thể phòng ngừa được. Chúng ta có thể làm gì để chủ động ngăn ngừa nguy cơ đột quỵ?
Trong infographic này, chúng tôi sẽ giới thiệu cho bạn 7 cách có thể giúp ngăn ngừa đáng kể nguy cơ đột quỵ.
cách ngăn ngừa đột quỵ
Đột quỵ là một tình trạng nghiêm trọng có thể gây nên nhiều biến chứng nguy hiểm. Vì vậy, nếu có các yếu tố nguy cơ, bạn nên thay đổi lối sống và thực hiện theo các phương pháp đơn giản mà Hello Bacsi đã giới thiệu để ngăn ngừa bị đột quỵ.
Aspirin có tác dụng ngăn ngừa đột quỵ ở người không quá 70kg?
Tác giả: An Yên
Tham vấn y khoa: BS. Nguyễn Thường Hanh
Nhấn vào chia sẻ trên Facebook (Opens in new window)
Chia sẻ trên Skype (Opens in new window)
Bấm để chia sẻ lên LinkedIn (Opens in new window)
Aspirin có tác dụng ngăn ngừa đột quỵ ở người không quá 70kg?
Aspirin có tác dụng hạ sốt, giảm đau và ngăn ngừa cục máu đông từ đó giúp giảm nguy cơ bị đột quỵ. Tuy nhiên, các nghiên cứu mới đây lại cho biết tác dụng ngăn ngừa đột quỵ của Aspirin có thể không hiệu quả đối với những người nặng trên 70kg.
Aspirin là một salicylate và là thuốc kháng viêm không steroid (NSAIDs). Aspirin hoạt động bằng cách ngăn chặn một loại vật chất tự nhiên trong cơ thể của bạn để giảm đau và sưng.
Loại thuốc phổ biến này có tác dụng hạ sốt và giảm đau, từ cơn đau nhẹ đến đau vừa như đau cơ, đau răng, cảm lạnh thông thường và nhức đầu. Thuốc cũng có thể được sử dụng để giảm đau và sưng do viêm khớp.
Để hiểu rõ hơn về tác dụng của Aspirin, các nhà khoa học đã tiến hành nhiều nghiên cứu và đưa ra các kết luận hữu ích về tác dụng ngăn ngừa đột quỵ, nhồi máu cơ tim và một số loại ung thư.
Nghiên cứu về tác dụng của Aspirin
Aspirin có tác dụng ngăn ngừa đột quỵ
Một nghiên cứu mới trong tạp chí The Lancet cho biết rằng tác dụng của Aspirin trong việc ngăn ngừa các biến cố tim mạch và ung thư sẽ thay đổi đáng kể dựa trên cân nặng.
Một nghiên cứu từng được công bố trong tạp chí Circulation cho thấy rằng việc ngừng điều trị Aspirin liều thấp có thể làm tăng nguy cơ bị đột quỵ hoặc nhồi máu cơ tim. Ngoài ra, một nghiên cứu gần đây cho thấy việc sử dụng Aspirin lâu dài có thể làm giảm đáng kể tỷ lệ mắc bệnh ung thư tiêu hóa.
Từ những nghiên cứu trên, Lực lượng Đặc nhiệm Dự phòng Hoa Kỳ (The U.S. Preventive Services Task Force) khuyến cáo nên dùng Aspirin liều thấp thường xuyên nếu bạn ở độ tuổi từ 50 đến 69 để ngăn ngừa nhồi máu cơ tim, đột quỵ và một số loại ung thư.
Trong nghiên cứu mới nhất, những người có cân nặng từ 50 đến 70 kg dùng 81 miligram (mg) Aspirin có nguy cơ bị nhồi máu cơ tim, đột quỵ hoặc một biến cố tim mạch lớn khác khoảng 23%. Kết quả nghiên cứu cho thấy những người trên 70 kg đã không nhận được những lợi ích từ việc có nguy cơ mắc các bệnh tim mạch thấp khi sử dụng Aspirin.
Khi các nhà nghiên cứu xem xét tăng liều cho những người có cân nặng lớn hơn, họ lưu ý rằng liều cao nhất tiếp theo là một liều tải Aspirin 325 mg. Tuy nhiên, việc uống 325 mg mỗi ngày là một vấn đề liên quan đến việc chảy máu quá mức ở một số người.
Trong bản báo cáo của nghiên cứu phát hiện cân nặng đóng vai trò đối với Aspirin trong phòng chống ung thư và phòng ngừa bệnh tim mạch, các tác giả nói rằng cung cấp cùng một liều lượng Aspirin có thể không tối ưu.
Vậy những ai nên sử dụng Aspirin để đạt hiệu quả sức khỏe cao?
Aspirin nên được xem xét dùng ở nam giới và phụ nữ trung niên có nguy cơ mắc bệnh tim mạch cao hơn dựa trên các yếu tố nguy cơ tim mạch.
Tiến sĩ Michael Miller, giáo sư khoa tim mạch tại Đại học Y khoa Maryland (Hoa Kỳ) cho biết rằng Aspirin nên được cân nhắc cho những người đã bị nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ không do xuất huyết.
Các yếu tố nguy cơ tim mạch bao gồm tiền sử gia đình mắc bệnh tim sớm, tăng huyết áp, tiểu đường, cholesterol cao và hút thuốc lá. Tuy nhiên, việc xác định liều Aspirin nào sẽ có tác dụng ở những người có cân nặng hơn 70 kg vẫn chưa được rõ.
Theo như nhiều nghiên cứu của các nhà khoa học, tỷ lệ người dưới 70 kg sử dụng Aspirin có nguy cơ mắc các vấn đề về tim mạch thấp, nhưng vẫn chưa có kết luận rõ ràng nào chứng tỏ những người có cân nặng hơn 70 kg có thể hưởng những lợi ích tương tự.
Vì vậy, bạn nên cẩn trọng và tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng Aspirin như một cách ngăn ngừa các bệnh tim mạch nhé!
Trẻ vị thành niên ngủ không đủ giấc có nguy cơ bị đột quỵ?
Tác giả: Phương Mai
Tham vấn y khoa: BS. Nguyễn Thường Hanh
Nhấn vào chia sẻ trên Facebook (Opens in new window)
Chia sẻ trên Skype (Opens in new window)
Bấm để chia sẻ lên LinkedIn (Opens in new window)
Trẻ vị thành niên ngủ không đủ giấc có nguy cơ bị đột quỵ?
Đừng nghĩ rằng chỉ những người lớn tuổi mới có nguy cơ bị đột quỵ, trẻ vị thành niên không ngủ đủ giấc cũng có nguy cơ tử vong sớm vì căn bệnh này. Không những thế, thói quen thức khuya còn khiến trẻ dễ mắc các bệnh như tim mạch, tiểu đường…
Theo nghiên cứu của Bệnh viện Đa khoa Massachusetts (Hoa Kỳ), hầu hết trẻ vị thành niên thường tranh thủ ngủ đủ giấc vào ban đêm nhưng lại có xu hướng thức khuya hơn ý định ban đầu. Lối sống này có thể dẫn đến thói quen ngủ bù có thể gây suy giảm trí nhớ cùng nhiều hậu quả nghiêm trọng về sức khỏe sau này nhưng không phải phụ huynh nào cũng lưu tâm.
Bác sĩ Elsie Taveras của Bệnh viện Đa khoa Massachusetts cho biết: “Các vấn đề về giấc ngủ có ý nghĩa rất quan trọng. Số lượng và chất lượng giấc ngủ cùng với chế độ ăn uống và hoạt động thể chất là những yếu tố then chốt giúp cho cơ thể khỏe mạnh”.
Trẻ vị thành niên ngủ không đủ giấc
Elsie Taveras và các đồng nghiệp đã tiến hành nghiên cứu trên 829 trẻ vị thành niên ở Mỹ để khảo sát những yếu tố nguy cơ mắc bệnh. Những trẻ này được yêu cầu mang dụng cụ theo dõi trên cổ tay để đo lường thời gian ngủ vào ban đêm và các hoạt động vào ban ngày trong khoảng 7–10 ngày.
Bác sĩ Taveras cũng kiểm tra các yếu tố nguy cơ đối với bệnh tim, tiểu đường và đột quỵ bằng cách đo chu vi vòng eo của trẻ vị thành niên, huyết áp, cholesterol và dấu hiệu của bệnh tiểu đường được gọi là kháng insulin.
Nhìn chung, một nửa số trẻ vị thành niên tham gia khảo sát ngủ ít nhất 7,4 giờ một đêm. Chỉ có khoảng 2% trong số họ ngủ tối thiểu 8 giờ một đêm.
Vậy trẻ vị thành niên ngủ không đủ giấc sẽ có nguy cơ mắc bệnh gì?
Những tác hại khôn lường do thiếu ngủ
trẻ vị thành niên ngủ không đủ giấc
Trẻ vị thành niên ngủ không đủ giấc sẽ có nguy cơ bị thừa cân, béo phì và mắc nhiều chứng bệnh nguy hiểm.
Thừa cân & Béo phì
Việc ngủ không đủ làm tăng cơn đói bằng cách kích thích các yếu tố thèm ăn leptin và ghrelin, có thể dẫn đến ăn quá nhiều và tăng cân.
Không ngủ đủ giấc cũng có thể khiến trẻ cảm thấy mệt mỏi và căng thẳng, khiến việc tập thể dục thường xuyên trở nên khó khăn hơn.
Các bệnh nguy hiểm
Lứa tuổi vị thành niên hiện nay có xu hướng tụ tập ăn uống, vui chơi giải trí nên thường thức khuya dẫn đến nhiều hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe
Ngủ không đủ giấc có thể làm tăng gấp đôi nguy cơ tử vong do bệnh tim hoặc đột quỵ, nhất là ở những trẻ vị thành niên bị thừa cân, béo phì, tiểu đường, huyết áp và cholesterol cao.
Do vậy, Tổ chức nghiên cứu giấc ngủ khuyến cáo trẻ trong độ tuổi 14–17 ngủ tối thiểu 8 giờ một đêm và trẻ trong độ tuổi 11–13 nên ngủ tối thiểu 9 giờ một đêm.
Lời khuyên dành cho các phụ huynh
trẻ vị thành niên ngủ không đủ giấc
Các nghiên cứu về Nhi khoa cho biết rằng ngủ đủ giấc và chất lượng sẽ có nhiều lợi ích như huyết áp thấp hơn, chu vi vòng eo nhỏ hơn, khối lượng chất béo ít hơn và mức cholesterol thấp hơn. Vì vậy, các phụ huynh nên chú ý theo dõi lịch sinh hoạt của con để tránh nguy cơ mắc các bệnh nguy hiểm sau này:
1. Quy định giờ giấc rõ ràng: Trẻ vị thành niên thường có nhiều thay đổi về thói quen sinh hoạt với rất nhiều thú vui đêm khuya như chơi game, chat chit, xem phim… Bạn nên thỏa thuận với con “giờ giới nghiêm” để có thể ngủ đủ giấc.
Bên cạnh việc đảm bảo ngủ đủ 8 – 9 tiếng/ngày, bạn cũng nên tập cho trẻ vị thành niên thói quen ngủ sớm tầm 10 – 11 giờ tối và dậy sớm tầm 6 – 7 giờ sáng. Để giúp con thực hiện được điều này, bạn nên tránh bật nhạc to hay bật đèn sáng ảnh hưởng đến giấc ngủ của trẻ.
2. Kết hợp tập thể dục: Nhằm ngăn chặn các nguy cơ thừa cân, béo phì cùng các bệnh khác (tim mạch, tiểu đường, đột quỵ…), bạn cần nhắc trẻ rèn luyện thể chất thường xuyên. Hãy để con chọn một bộ môn thể dục yêu thích và duy trì lịch tập 30 phút/ngày nhé
3. Đừng quá áp đặt con cái: Các bậc phụ huynh thường có xu hướng bắt ép con em học thật nhiều để đạt được kết quả tốt nhất. Do vậy, cha mẹ cũng nên hạn chế tạo áp lực cho con để bọn trẻ không rơi vào căng thẳng dẫn đến mất ngủ hoặc học bài đến tận khuya. Điều đó cực kỳ nguy hiểm cho sức khỏe của con bạn đấy.
Độ tuổi vị thành niên đánh dấu rất nhiều thay đổi về tâm sinh lý có thể dẫn đến những ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe sau này. Vì thế, bạn nên lưu tâm đến thời gian biểu của con hơn để trẻ có thể hình thành những thói quen sống lành mạnh nhé!
Nhấn vào chia sẻ trên Facebook (Opens in new window)
Chia sẻ trên Skype (Opens in new window)
Bấm để chia sẻ lên LinkedIn (Opens in new window)
Chăm sóc giấc ngủ của trẻ vị thành niên
Giấc ngủ và thói quen ngủ của trẻ sẽ bắt đầu thay đổi khi trẻ bước vào tuổi thanh thiếu niên. Một vài hoạt động ban ngày và một số thói quen đi ngủ tốt là cách hữu ích để giúp bạn chăm sóc giấc ngủ của trẻ vị thành niên.
Những đứa trẻ tuổi vị thành niên thường có thói quen đi ngủ muộn và không muốn dậy sớm. Hãy cùng Hello Bacsi tìm hiểu về giấc ngủ của trẻ vị thành niên và cách hỗ trợ để trẻ có giấc ngủ tốt, phù hợp với lứa tuổi và giúp trẻ khỏe mạnh hơn.
Tại sao giấc ngủ lại quan trọng đối với trẻ vị thành niên?
Giấc ngủ của trẻ vị thành niên rất quan trọng vì nó:
•Giúp cơ thể khỏe mạnh
•Hệ miễn dịch của trẻ hoạt động tốt
•Giúp tăng năng lượng, nâng cao khả năng tập trung
•Giúp trẻ nhớ mọi thứ lâu hơn.
Thiếu ngủ có thể khiến trẻ gặp khó khăn về việc cư xử, điều hòa cảm xúc, giao tiếp với mọi người, khả năng chú ý và khả năng học tập ở trường.
Trẻ vị thành niên cần ngủ bao nhiêu giờ mỗi đêm?
Trẻ vị thành niên cần ngủ từ 8 – 10 giờ mỗi đêm. Điều này có nghĩa là trẻ vẫn cần ngủ nhiều hơn người lớn để có thể học tập và vui chơi tốt nhất trong ngày.
Ngoài ra, không phải trẻ ngủ đủ số giờ là được. Điều quan trọng mà bạn cần chú ý là chất lượng giấc ngủ của trẻ. Thông thường, khi bước vào độ tuổi thanh thiếu niên, trẻ sẽ bắt đầu hình thành thói quen đi ngủ muộn và thức dậy trễ vào sáng hôm sau. Điều này là do ở giai đoạn này cơ thể trẻ bắt đầu tiết ra hormone melatonin nhiều hơn vào ban đêm, nên ảnh hưởng đến đồng hồ sinh học của trẻ. Ngoài ra, bộ não của trẻ cũng sẽ trưởng thành trong giai đoạn này. Do đó, nó có thể khiến trẻ tỉnh táo hơn.
Cách hỗ trợ giấc ngủ của trẻ vị thành niên
Bạn có thể hỗ trợ chăm sóc giấc ngủ cho trẻ tuổi teen bằng cách quan sát những gì mà trẻ làm trong ngày. Trẻ cần phải có một chế độ ăn giàu dinh dưỡng, có các mối quan hệ xã hội tích cực và thường xuyên tập thể dục.
Các thói quen tốt vào ban ngày có thể giúp trẻ tránh được các vấn đề về giấc ngủ. Những thói quen này cũng có thể giúp trẻ giải quyết các vấn đề phát sinh liên quan đến giấc ngủ.
1. Những thói quen tốt mà bạn nên tập cho trẻ
•Khuyến khích trẻ đi ngủ và thức dậy đúng giờ. Giữ thói quen này ngay cả vào những ngày cuối tuần để giúp đồng hồ sinh học của cơ thể quen với điều này.
•Khuyến khích trẻ rời khỏi giường sau khi thức dậy thay vì cố gắng nằm lại.
•Dành thời gian để thực hiện các hoạt động thư giãn trước khi đi ngủ. Các hoạt động này có thể là tắm nước nóng, uống 1 ly sữa ấm, đọc sách, nghe nhạc nhẹ…
•Khuyến khích trẻ ngủ trưa không quá 20 phút và phải ngủ vào đầu giờ trưa. Ngủ quá lâu và quá trễ có thể khiến trẻ cảm thấy khó ngủ vào ban đêm.
2. Môi trường ngủ của trẻ
•Tắt nhạc, điện thoại di động, màn hình máy tính và tivi ít nhất một giờ trước khi đi ngủ. Các cuộc gọi, tin nhắn và mạng xã hội có thể làm gián đoạn giấc ngủ. Vì vậy, hãy khuyến khích trẻ trò chuyện với bạn bè vào ban ngày thay vì ban đêm.
•Kiểm tra phòng ngủ của trẻ. Một không gian yên tĩnh, ít ánh sáng là điều quan trọng để trẻ có một giấc ngủ ngon.
•Đảm bảo trẻ cảm thấy an toàn vào ban đêm. Khen thưởng cho sự dũng cảm của trẻ nếu trẻ sợ điều gì đó. Tránh xem các chương trình tivi, phim ảnh, trò chơi điện tử, sách có các yếu tố khiến trẻ sợ hãi. Một số trẻ có nỗi sợ hãi bóng đêm. Do đó, khi đi ngủ, bạn để đèn ngủ vào ban đêm.
•Nếu trẻ cứ liên tục quan tâm đến thời gian, hãy khuyến khích trẻ di chuyển đồng hồ đến vị trí mà con không thể nhìn thấy.
•Nếu trẻ khó ngủ, hãy để con ngồi dậy và làm một vài hoạt động thư giãn như đọc sách… Khi nào cảm thấy mệt mỏi, trẻ có thể trở lại giường.
3. Sức khỏe và dinh dưỡng tốt
•Đảm bảo rằng trẻ có một bữa ăn tối vừa phải vào một thời điểm hợp lý. Cảm thấy quá đói hoặc quá no trước khi đi ngủ có thể khiến trẻ khó chịu và khó ngủ.
•Khuyến khích trẻ tiếp xúc nhiều với ánh sáng mặt trời, đặc biệt là vào buổi sáng. Điều này sẽ giúp cơ thể sản xuất ra hormone melatonin vào đúng thời điểm trong chu kỳ ngủ.
•Đảm bảo rằng trẻ có một bữa ăn sáng lành mạnh. Trẻ có thể biếng ăn nhưng một bữa ăn sáng nhẹ có thể giúp khởi động đồng hồ sinh học của cơ thể.
•Khuyến khích trẻ hạn chế dùng caffeine, thường có trong các loại thức uống như coca, trà, cà phê…, đặc biệt là vào buổi chiều và buổi tối.
•Khuyến khích trẻ tập thể dục vào ban ngày chứ không phải ban đêm. Hoạt động quá mức vào ban đêm có thể khiến trẻ khó ngủ.
4. Lo lắng
•Nếu có những nỗi lo lắng khiến trẻ phải thức dậy vào ban đêm, hãy thử nói với trẻ về điều đó vào ban ngày. Bạn và trẻ có thể cùng nhau tìm cách để giải quyết những vấn đề mà trẻ đang gặp phải.
•Khuyến khích trẻ ghi những nỗi sợ hãi của mình vào một quyển sổ, giúp trẻ lọc lại suy nghĩ của mình.
chăm sóc giấc ngủ cho trẻ vị thành niên
Dấu hiệu cho thấy trẻ đang gặp các vấn đề giấc ngủ
Trẻ vị thành niên có thể đang gặp phải các vấn đề về giấc ngủ nếu trẻ:
•Tốn nhiều thời gian để đi vào giấc ngủ
•Nhiều lần tỉnh dậy vào ban đêm và không ngủ lại được
•Rất khó thức dậy đúng giờ vào buổi sáng
•Có các thói quen ngủ bất thường từ ngày này qua ngày khác
•Mộng du hoặc thường xuyên thức dậy để ăn vào ban đêm
•Thường xuyên gặp ác mộng.
Nếu trẻ có vấn đề về giấc ngủ, bạn cũng có thể bắt gặp một số dấu hiệu vào ban ngày như:
•Mỗi sáng rất khó đánh thức trẻ dậy đi học
•Luôn thấy trẻ thiếu năng lượng hoặc mệt mỏi
•Ngủ trưa quá lâu hoặc ngủ gật ở trường
•Rất khó tập trung hoặc ghi nhớ.
Sự thay đổi thói quen ngủ của trẻ vị thành niên, chẳng hạn như ngủ muộn hơn bình thường chưa chắc là do trẻ gặp phải các vấn đề về giấc ngủ. Dấu hiệu này có thể là do trẻ đang gặp phải một vấn đề gì đó chứ không phải là trẻ bị rối loạn giấc ngủ.
Một số vấn đề về giấc ngủ của trẻ vị thành niên tạm thời có thể được cải thiện thông qua các thói quen tốt vào ban ngày và chế độ ăn để giúp trẻ có giấc ngủ ngon hơn.
Giải quyết các vấn đề về giấc ngủ của trẻ vị thành niên
Nếu trẻ có các vấn đề về giấc ngủ, có lẽ trẻ sẽ cần thay đổi lối sống và tập thói quen ngủ mới trong nhiều tuần. Ngoài ra, bạn cũng nên để trẻ tham gia vào việc giải quyết các vấn đề liên quan đến giấc ngủ của mình. Bạn có thể đặt cho trẻ một số câu hỏi như điều gì khiến trẻ khó ngủ. Sau đó, để trẻ chọn một thói quen vào ban ngày mà trẻ cần thay đổi để trẻ có giấc ngủ tốt hơn. Ví dụ, trẻ có thể tập thể dục vào mỗi buổi chiều.
Nếu những cách trên không có tác dụng, bạn nên đưa trẻ đến bác sĩ hoặc chuyên viên tâm lý. Các chuyên gia có thể đề nghị cho bạn một giải pháp phù hợp. Tốt nhất, bạn nên hỏi ý kiến bác sĩ về vấn đề ngủ của trẻ và không nên tự ý dùng thuốc ngủ được bán tự do nhé.
Diễn Đàn Người Việt Hải Ngoại. Tự do ngôn luận, an toàn và uy tín. Vì một tương lai tươi đẹp cho các thế hệ Việt Nam hãy ghé thăm chúng tôi, hãy tâm sự với chúng tôi mỗi ngày, mỗi giờ và mỗi giây phút có thể. VietBF.Com Xin cám ơn các bạn, chúc tất cả các bạn vui vẻ và gặp nhiều may mắn.
Welcome to Vietnamese American Community, Vietnamese European, Canadian, Australian Forum, Vietnamese Overseas Forum. Freedom of speech, safety and prestige. For a beautiful future for Vietnamese generations, please visit us, talk to us every day, every hour and every moment possible. VietBF.Com Thank you all and good luck.
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
