HƯỚNG DẪN SƠ CỨU (FIRST AID)
KHI BỊ CÔN TRÙNG, ĐỘNG VẬT VÀ NGƯỜI CẮN TRONG LÚC SINH HOẠT NGOÀI TRỜI Lynn Ly phỏng dịch theo "The Everything First Aid"
Những hoạt động ngoài trời như làm việc, vui chơi, giải trí, du ngoạn ở trong một số hoàn cảnh , khí hậu , và thời tiết . Khí hậu nóng và lạnh đều có thể gây ra những hệ quả đối lập (adverse consequences), và những sinh vật (critters) sống bên ngoài thỉnh thoảng gây dị ứng (ngứa ngáy khó chịu) hoặc tổn thương . Cơ thể bị thiếu nước hoặc ở cao độ (thí dụ lên đỉnh núi) và ở trong một số điều kiện ngoài trời khác cũng có thể làm bạn cảm thấy suy yếu đi .
Cho dù không có vấn đề ǵ khi bạn hoạt động ngoài trời, nhưng thật quan trọng bạn biết làm ǵ để chăm sóc hoặc trợ giúp những người bị chấn thương, bị bệnh tật bất ngờ .
I) BỊ CÔN TRÙNG, LOÀI VẬT VÀ NGƯỜI CẮN
Nhiều loại côn trùng và các sinh vật khác, bao gồm cả con người, gây ra các vết cắn và vết châm chích có thể cho cảm giác không thoải mái hoặc đe dọa tính mạng từ nhẹ nhẹ đến trung b́nh. Điều quan trọng là biết làm ǵ, làm thế nào để trị liệu, và khi nào th́ cần t́m kiếm đến trợ giúp từ chuyên gia y tế để trị liệu bất kỳ thương tổn tàng ẩn bên trong.
1) B̉ CẠP CẮN (SCORPION BITES)
Ḅ cạp là loại côn trùng nhiều chân có h́nh dạng giống tôm hùm (lobster-like arthoropods) nằm trong xếp loại côn trùng có nọc độc (arcahnid class, cùng loài nhền nhện = spider class), có một ng̣i / kim xoăn ở phần cuối nơi đuôi, và chúng thường được t́m thấy ở vùng sa mạc phía Tây Nam của Mexico (nước Mễ Tây Cơ). Những vết chích / đốt của bọ cạp dường như không có khả năng gây tử vong và dễ dàng điều trị, nhưng lại nguy hiểm cho trẻ nhỏ và người già hơn . Những triệu chứng bao gồm đau nhức ngay lập tức (immediate pain), nóng rát (burning), sưng tấy chút chút (minor swelling) và cảm giác tê (numb) hoặc ngứa ran (tingling sensation).
Những buớc sau đây cần nên thực hiện để trị liệu vết ḅ cạp cắn:
1. Rửa vùng bị ḅ cạp cắn bằng xà pḥng / xà bông và nước
2. Dùng túi trườm lạnh đặt lên vùng bị ḅ cạp cắn trong ṿng 10 phút , nếu cần thiết th́ lập đi lập lại việc trườm lạnh vùng bị cắn với khoảng cách giữa các lần trườm lạnh là 10 phút .
3. Gọi điện thoại đến trung tâm kiểm soát chất độc (the Poison Control Center), hay đi bệnh viện khi có bất kỳ triệu chứng nghiêm trọng ǵ
2) BỌ VE CẮN (TICK BITES)
Những người sống vùng rừng cây hay đồng cỏ, hay những người dành thời gian vui chơi giải trí ở những khu vực này th́ dễ bị bọ ve cắn . Loài côn trùng nho nhỏ này sống bằng cách hút máu các loài động vật có vú (mammals) thí dụ như hươu nai (deer), loài gậm nhấm (rodents), thỏ (rabbits) và có thể truyền bệnh từ động vật sang người .
Việc sơ cứu (first aid) những vết bọ ve cắn bao gồm loại bỏ con bọ ve đang bu bám ngay lập tức để tránh những phản ứng từ vết cắn và giảm thiểu tối đa các loại bệnh nhiễm trùng do bọ ve gây ra thí dụ bệnh Lyme, bệnh nóng sốt Colorado bọ ve (Colorado tick fever), bệnh nóng sốt được phát hiện ở núi đá (Rocky Mountain Spotted fever)
Để tháo bỏ con bọ ve bu bám trên người , hăy làm như sau:
1. Dùng cây nhíp (tweezers) hay cây kẹp nhỏ nhỏ cong cong hay thẳng thẳng (small curl or flat forcepts) kẹp lấy đầu con bọ ve và càng cận sát nơi da đang bị con bọ ve cắn càng tốt, rồi nhẹ nhàng kéo ra, đừng bóp nát hay xoay vặn con bọ ve
2. Rửa vùng bị bọ ve cắn bằng xà pḥng / xà bông và nước.
3. Bôi thuốc Antihistamine hoặc loại 1% hydrocortisone cream (loại kem chứa 1% chất hydrocortisone)
Cần phải có sự chăm sóc y tế chuyên nghiệp , nếu con bọ ve cắn quá sâu và bạn không thể tháo gỡ nó ra được, hoặc bạn đang ở trong khu vực được thông báo là có nhiều nguy cơ bị bệnh lyme, hoặc bạn có triệu chứng nóng sốt hay triệu chứng cảm cúm , hoặc bạn có trải nghiệm bắp thịt trở lên suy nhược, tê liệt (paralysis) , hoặc nổi vết tṛn đỏ trên da gọi là "phát ban mắt ḅ" (the bull's eye rash) là đặc chưng của bệnh Lyme .
CẢNH BÁO !!!
Đừng bao giờ bôi petroleum jelly (vaseline), rượu cồn ( alcohol ) ahy ammonia lên con bọ ve - chúng sẽ cắn chặt sâu vào da hơn. Nếu bạn đang ở trong vùng cảnh báo có nhiều nguy cơ bệnh Lyme mà bị bọ ve cắn, bạn nhất định phải phone báo bác sĩ để được tư vấn và ngay lập tức được chăm sóc và điều tri bao gồm việc sử dụng thuốc kháng sinh
Việc phơi trần dưới ánh nắng làm tăng khả năng tạo ra hormone serotonin; phần lớn được tạo ra do ánh mặt trời đi xuyên qua vơng mạc mắt; giúp gia tăng khí sắc và làm cho chúng ta tập trung cũng như cảm thấy b́nh tĩnh. Ánh sáng ban đêm kích thích năo tạo ra hormone khác được gọi là melatonin giúp con người cảm thấy buồn ngủ và cần đi ngủ.
Không ra ngoài nắng đủ sẽ làm lượng serotonin thấp và thường dẫn đến nguy cơ rối loạn xúc động theo mùa (seasonal affective disorder-SAD), một dạng của bệnh trầm uất gây ra khi đổi mùa. Do đó, bạn sẽ cảm thấy bị SAD vào mùa đông nhiều hơn khi ngày ngắn hơn đêm. Một trong những cách điều trị SAD là phương thức ánh sáng (phototherapy). Bác sĩ có thể yêu cầu bạn dùng hộp ánh sáng đặc biệt được thiết kế để kích thích năo tạo ra chất serotin và giảm việc sinh ra quá nhiều chất melatonin.
Phơi nắng cũng có lợi cho những ai phải chịu ảnh hưởng của chứng phiền năo không theo mùa, rối loạn tiền kinh nguyệt và những phụ nữ bị chứng trầm cảm khi mang thai. Những rối loạn liên quan đến lo lắng (anxiety) và hoảng sợ (panic attack) cũng do đổi mùa và giảm hấp thụ ánh nắng gây ra.
Những ích lợi khác từ ánh mặt trời
•Xương cứng cáp – Phơi nắng dưới bức xạ tia cực tím B làm làn da chúng ta tạo ra vitamin D. Theo một nghiên cứu cho thấy nếu mặc đồ bơi phơi nắng trong 30 phút, con người sẽ tạo ra lượng vitamin D. Vitamin D thấp làm xương mềm, yếu nơi trẻ em, và dẫn đến những bệnh về xương như loăng xương.
•Ngăn ngừa ung thư – Mặc dù quá nhiều nắng có thể gây ung thư da nhưng lượng vừa phải lại có thể ngăn ngừa ung thư. Những người sống ở khu vực ít ánh nắng ban ngày th́ nguy cơ bị ung thư cao hơn so với sống ở nơi nhiều nắng. Những bệnh ung thư có thể xảy ra bao gồm: ruột, bạch cầu Hodgkin, buồng trứng, tụy, tiền liệt.
•Làm lành da bị thương– Theo Tổ chức sức khỏe thế giới (WHO), phơi nắng có thể trị một số bệnh ngoài da cho một số người. Các bác sĩ da khuyến cáo rằng tia tử ngoại trong ánh nắng có thể chữa bệnh vàng da, mụn, vảy nến và chàm (eczema).
Độ an toàn của nắng
Việc xác định thời gian phơi nắng tùy thuộc vào loại da của mỗi người và hướng của tia nắng. Tránh phơi nắng trong khoảng 10 giờ sáng đến 4 giờ chiều.
Theo WHO, phơi trần tay, cánh tay và mặt từ 5-15 phút, 2-3 lần trong tuần là đủ để tăng lượng vitamin D. Nắng mặt trời phải xuyên qua da, do đó nếu thoa kem chống nắng và mặc quần áo che phủ sẽ không thể tạo vitamin D. Nếu bạn phải đi ra ngoài lâu hơn 15 phút th́ bạn phải bảo vệ làn da bằng cách bôi kem với độ chống nắng ít nhất là 15 SPF và có thể đội nón hoặc mặc thêm áo.
Người Nhật Sống Lâu Nhất Thế Giới Chỉ Nhờ… Ngón Tay!!!
Không phải bỗng nhiên người Nhật sống thọ đến vậy…
Bí kíp giúp người Nhật sống khỏe, sống thọ nhất thế giới!
Tất cả bạn cần chỉ là 1 bàn tay!!!
Nếu bạn bị căng thẳng, chỉ cần giữ ngón tay cái thật chặt và đếm 20 giây; muốn ngăn chặn sỏi và suy thận, giữ ngón tay trỏ một thời gian ngắn để cân bằng nước trong cơ thể.
Tại Nhật Bản tồn tại một nghệ thuật chữa bệnh đă 5.000 năm tuổi. Đó là cách chữa lành cơ thể bên trong hoàn toàn bằng cách nắm giữ các ngón tay trên bàn tay. Khi nắm chặt ngón tay cái, cơ thể giải phóng những căng thẳng trong năo bộ, giúp bạn thoát khỏi căng thẳng về thần kinh. Tương tự như vậy, các ngón tay c̣n lại cũng có khả năng chữa bệnh khác nhau.*
Dưới đây là cách giữ ngón tay để thoát khỏi bệnh tật của người Nhật, theo*Boldsky.
Ngón tay cái
Nếu bị căng thẳng, bạn chỉ cần giữ ngón tay cái thật chặt và đếm đến 20 giây. Việc đơn giản này lại có tác dụng giúp giảm căng thẳng cũng như làm dịu hệ thống thần kinh của bạn. Bạn đang bị rối loạn tiêu hóa cũng nên thực hiện theo bài tập này bởi ngón tay cái được kết nối với lá lách và dạ dày.
Ngón tay trỏ
Ngón tay trỏ được kết nối đến thận. Có thể ngăn chặn sỏi thận và suy thận bằng cách giữ ngón tay trỏ trong một thời gian ngắn để cân bằng nước trong cơ thể, ngăn ngừa sỏi h́nh thành.
Ngón tay giữa
Tức giận, thất vọng và mệt mỏi đều được kết nối với ngón tay giữa. Nếu bạn đang trải qua một cơn đau đầu nhẹ, hăy nắm chặt ngón tay giữa, nỗi đau của bạn sẽ biến mất. Mặt khác, các ngón tay giữa được kết nối với gan, túi mật và bàng quang, v́ vậy bạn có thể điều trị bệnh liên quan đến các bộ phận kia một cách tự nhiên bằng cách giữ ngón tay ba lần trong ngày.
Ngón tay đeo nhẫn
Ngón tay này được kết nối với trung tâm, đến phổi. Khi nắm chặt, massage ngón tay đeo nhẫn giúp bạn thở tốt hơn. Bài tập này có lợi cho những người đang bị khó thở hay các vấn đề về hô hấp.
Ngón tay út
Nắm chặt và ấn nhẹ ngón tay út giúp làm dịu dây thần kinh trong cơ thể. Đồng thời, những ngón tay nhỏ được kết nối với trung tâm c̣n giúp ngăn ngừa cơn đau tim và bệnh về tim mạch.*
Ḷng bàn tay
Ḷng bàn tay được kết nối với cơ hoành và rốn. Áp sát hai ḷng bàn tay của bạn với nhau có lợi cho chăm sóc sức khỏe tổng thể.*
(GDVN) - Nếu bạn gặp vấn đề về tim mạch hay tiểu đường do hàm lượng cholesterol tăng cao trong máu, hăy hạn chế tiêu thụ nhóm thực phẩm dưới đây để thực sự khỏe mạnh!
Nguồn thực phẩm được bổ sung vào cơ thể sẽ quyết định mức cholesterol cũng như huyết áp cao hay thấp.
Để giữ cho chỉ số cholesterol luôn được ổn định, lựa chọn thực phẩm lành mạnh và an toàn là một trong những phương pháp được khoa học chứng minh.
Có thể bạn đă biết không nên lạm dụng bơ hoặc chất béo. Nhưng một số loại thực phẩm cần hạn chế dưới đây có thể gây ngạc nhiên cho chúng ta.
Đường
Việc thường xuyên bổ sung đường vào cơ thể, như đường mía hay đường Glucose chiết xuất từ hạt ngô sẽ làm giảm số lượng hạt HDL (có vai tṛ lấy đi Cholesterol trong động mạch).
Hiệp hội Tim mạch Mỹ cũng khuyến cáo: hàng ngày chỉ nên sử dụng đường ở mức dưới 100 calo ( tương đương khoảng 6 muỗng cà phê) đối với nữ giới và dưới 150 calo (9 muỗng cà phê) đối với nam giới.
Khoai tây nghiền
Khoai tây không phải là nguyên nhân trực tiếp khiến lượng cholesterol tăng cao - vấn đề nằm ở các thành phần khác.
Hầu hết khi chế biến món khoai tây nghiền, đặc biệt là tại các nhà hàng, các đầu bếp sẽ thêm vào khối lượng lớn chất béo như bơ, kem, sữa nguyên chất, kem chua, và kem pho mát.
Điều này vô t́nh biến một củ khoai tây hoàn toàn có lợi cho sức khỏe thành một quả bom chứa đầy chất béo băo ḥa.
Thay vào đó, hăy chế biến đơn giản món khoai tây với các loại rau, salsa, hoặc ít chất béo kem chua.
Pizza
Pizza là món ăn nhanh thông dụng và khoái khẩu với nhiều người.
Tuy nhiên ít ai để ư rằng phần thịt (phần nhân) và phô mai bao phủ mặt trên của chiếc bánh lại chứa lượng chất béo lớn hơn nhiều so với những ǵ chúng ta nghĩ.
Chọn một miếng pizza nhỏ, ăn kèm nó với rau xanh là lựa chọn hoàn hảo.
Các sản phẩm sữa giàu chất béo
Sản phẩm từ sữa rất giàu dinh dưỡng, cung cấp cho bạn canxi, protein, vitamin và khoáng chất.
Nhưng nếu loại sữa bạn chọn là sữa bột béo hay giàu kem, nó có thể chứa lượng lớn chất béo băo ḥa.
Lựa chọn loại không có (hoặc ít) chất béo, bạn sẽ có được tất cả những lợi ích dinh dưỡng mà không cần thêm calo hoặc chất béo.
Dầu dừa
Dầu dừa, dầu cọ, dầu hạt cọ, và bơ ca cao là nhóm thực phẩm thực vật có chất béo băo ḥa.
“Hăy cẩn thận khi lựa chọn các thực phẩm này, và thưởng thức chúng với lượng nhỏ để chúng không phá hoại sự ổn định của cholesterol trong cơ thể bạn”, giám đốc dinh dưỡng Đại học Washington Connie Diekman, RD khuyến cáo.
Bơ động vật
Ăn nhiều bơ động vật khiến hàm lượng các chất béo no – tiêu biểu là axit panmitic – tăng vọt.
Những axit béo no chuyển hóa kém là nguyên nhân gây tắc nghẽn động mạch.
Hăy sử dụng dầu oliu hay bơ có nguồn gốc thực vật thay v́ dùng bơ động vật. Nếu không, hăy hạn chế lượng bơ bạn sử dụng, càng nhiều càng tốt.
Bánh và bánh ngọt
Lớp vỏ bánh nhiều đường, phần bên trong chứa đầy kem trứng hay phô mai – tất cả sẽ mang đến cho bạn lượng chất béo băo ḥa quá mức cần thiết.
Nguyên liệu của bánh thường gồm bơ, kem, phô mai kem và sữa nguyên chất. Đặc biệt, bơ sẽ giúp lớp vỏ bánh được đẹp và ổn định.
Một chiếc bánh nhân trái cây và có lớp vỏ mỏng cho một chế độ ăn ít chất béo và calo là lựa chọn thích hợp dành cho bạn!
Bắp Rang
Bắp Rang là đồ ăn vặt không bao giờ thiếu tại các rạp chiếu phim. Tuy nhiên, đây là loại thực phẩm rất nhiều chất béo.
Hăy làm giảm chất béo và calo bằng cách bỏ qua lớp mặt bơ đồng thời lựa chọn một phần nhỏ để thưởng thức.
Ba mẹo nấu ăn bạn nên biết giúp giảm cholestetol trong cơ thể
Tránh các loại thực phẩm chiên.
Loại bỏ chất béo dư thừa từ các loại thịt và da gà, vịt trước khi nấu.
Dùng chảo chống dính, thêm lượng nhỏ dầu thực vật khi bạn đang chuẩn bị nấu nướng.
Rợn Người 10 Sự Thật Kinh Hoàng Về Nước Tăng Lực “Ḅ Húc”
Dù ở Việt Nam chưa có bất kỳ cảnh báo nào về sức khỏe đối với người dùng Red Bull. Tuy nhiên, theo trang News On Relevant Science, bạn cần biết 10 sự thật kinh hoàng về nước giải khát tăng lực Red Bull:
Red Bull được quảng cáo là loại nước uống giúp tăng cường sức khỏe, đang được rất nhiều người ưa chuộng. Tuy nhiên, ít ai biết rằng thường xuyên uống loại nước uống này có thể gây ra một số bệnh nguy hiểm như đau tim, suy thận, đột quỵ, thậm chí có thể tử vong.
1. Red Bull có thể dẫn đến tử vong
Trên thế giới từng có một số trường hợp tử vong v́ uống Red Bull. Khi uống Red Bull gây ra một số biến chứng về bệnh tim dẫn đến tử vong. Điển h́nh là trường hợp của Choloe Leach (sinh viên 21 tuổi) chết tại chỗ dưới sàn nhà sau khi uống 4 lon Red Bull và các đồ uống có chứa cafein. Nguyên nhân cái chết của cô là do bị bệnh tim, cô tiêu thụ quá nhiều lượng cafein.
2. Red Bull có chứa nhiều cocaine
Cocaine là một loại chất gây nghiện từng bị nghiêm cấm, ở một số đồ uống có chứa hàm lượng cocaine cao đang bị nghiêm cấm. Vào năm 2009, lô Red Bull Cola được phát hiện có chứa nhiều cocaine ở Đài Loan và hầu hết các bang ở Đức.
3. Red Bull có chứa nhiều natri
Trong Red Bull có chứa hàm lượng natri cao, có khả năng dẫn tới nguy cơ huyết áp cao, bệnh tim, đột quỵ và bệnh thận.
4. Trộn Red Bull với rượu có thể gây nguy hiểm chết người
Theo một nghiên cứu tại Đại học Northern Kentucky, pha Red Bull với rượu có thể dẫn đến những hành vi bốc đồng. Một số ca nhập viện và thậm chí tử vong của các sinh viên đại học khi uống hỗn hợp này dẫn đến lệnh cấm pha trộn.
5. Uống Red Bull tăng nguy cơ đau tim và đột quỵ
Uống 1 lon Red Bull có nguy cơ mắc bệnh tim hoặc đột quỵ cao. Theo nghiên cứu của Úc phát hiện ra rằng Red Bull làm cho máu dính với các hệ thống máu bất thường.
6. Red Bull có hại cho thận
Ở Thụy Điển, Red Bull đă được điều tra về cái chết của ba người trẻ tuổi được cho là đă tiêu thụ thức uống này. Một trong số họ uống vài lon Red Bull sau khi tập luyện chăm chỉ và đă chết v́ suy thận. Mặc dù không có bằng chứng kết luận, các nhà khoa học có những nghi ngờ rằng uống nhiều Red Bull có thể gây hại cho thận.
7. Red Bull có thể làm chậm sự hấp thụ nước
Uống Red Bull thay nước có thể dẫn đến sự thiếu hụt nước. Chính v́ vậy, cần bổ sung lượng nước nhiều khi uống Red Bull.
8. Red Bull có thể gây ra các vấn đề về hành vi
Một trường trung học Công giáo ở Anh đă ra lệnh cấm sau khi sinh viên uống Red Bull và trở nên hiếu động, ồn ào, ngừng nghe lời, và bắt đầu đến trường muộn hơn.
9. Uống quá nhiều Red Bull có thể làm tim ngừng đập
Sau khi uống Red Bull 8 lon trong 5 giờ một người đàn ông đua mô tô đă bị ngă quỵ. Tim ngừng đập và sau khi được khử rung tim anh mới tỉnh lại. Một người Mỹ, thường xuyên uống bốn Red Bulls mỗi ngày thay ăn, mặc dù cảnh báo chỉ được uống hai lon một ngày đă chết v́ bệnh tim.
10. Caffeine nhiễm độc có thể gây ra các vấn đề sức khỏe
Theo thông tin trên Giadinhonline, Red Bull có chứa caffeine, có thể gây ra các vấn đề sức khỏe: bao gồm run rẩy, lo lắng, bồn chồn, tim đập nhanh, và thậm chí tử vong.
Một nghiên cứu năm 2003 đăng trên tạp chí Digestive Diseases and Sciences đă chỉ ra rằng tư thế đi toilet đóng vai tṛ tương đương hoặc thậm chí lớn hơn việc ăn thiếu chất xơ trong các bệnh đường tiêu hóa như táo bón, trĩ và viêm ruột thừa.
Theo đó, bồn cầu hiện đại không phải là một ư hay, v́ tư thế ngồi bệt khiến bạn phải gắng sức khi đi toilet, làm tăng nguy cơ của những bệnh như trĩ và bệnh túi thừa.
Tư thế ngồi xổm được coi là thực sự tốt hơn so với ngồi bệt, v́ đây là tư thế tự nhiên hơn, giúp ruột nhu động tốt hơn.
Do đó, kê chân bằng 1 chiếc ghế con khi sử dụng bồn cầu hiện đại là 1 cách tốt cho sức khỏe đường ruột so với cách ngồi thông thường
Sai lầm 2: Tắm hàng ngày với nước quá nóng
Tắm nước nóng hàng ngày với xà pḥng tẩy rửa mạnh không tốt cho da, v́ nó làm da mất đi lớp chất nhờn, khiến da khô, nẻ và thậm chí nhiễm trùng.
Nhưng với khí hậu nóng ẩm như ở nước ta th́ việc tắm hàng ngày là không thể thiếu nếu bạn không muốn bị “bốc mùi”, vậy phải làm thế nào?
Viện Phẫu thuật thẩm mỹ Austin (Singapore) khuyên nên tắm với nước lạnh hơn, sẽ ít gây khô da hơn nước nóng, đồng thời sử dụng loại gel tắm không xà pḥng hoặc kem gốc nước v́ chúng sẽ không làm cho da “sạch bong kin kít” như loại gel tắm kiểu cũ. Tiếng “kin kít” là dấu hiệu cho thấy da bị mất quá nhiều chất nhờn và chất ẩm tự nhiên.
Sai lầm 3: Ngủ quá nhiều
Theo tạp chí Times, 1 giấc ngủ ngon 6,5 – 7,5 tiếng mỗi đêm là đủ cho hầu hết mọi người. Nghiên cứu đă cho thấy ngủ 8 tiếng hoặc hơn mỗi tối có thể khiến bạn mệt mỏi hơn và thậm chí rút ngắn tuổi thọ.
Thời gian ngủ được xem là đủ nếu ta thức dậy với cảm giác sảng khoái. Chúng ta sẽ ngủ ít hơn khi già đi, v́ thế nếu một người ở tuổi 60 cảm thấy hoàn toàn thoải mái với giấc ngủ 6 tiếng ban đêm th́ không có điều ǵ đáng ngại, nhưng nếu bạn mới khoảng 20 tuổi mà giấc ngủ 10 tiếng mỗi ngày vẫn không thấy đủ, th́ nên đi khám bác sĩ.
Sai lầm 4: Chỉ ngủ 4 tiếng
Nếu bạn chỉ ngủ chưa đến 6-8 tiếng mỗi ngày, th́ nhiều khả năng bạn cần lo ngại về t́nh trạng thiếu ngủ.
Nghiên cứu đă chứng minh rằng thiếu ngủ sẽ làm bạn xuống sắc nghiêm trọng, nhưng cặp mắt sưng húp và làn da nhợt nhạt chưa phải là điều đáng lo ngại nhất mà thói quen ngủ không đủ giấc mang lại. Nghiên cứu trên 5.600 người có cân nặng và khổ người b́nh thường trong 3 năm đă cho thấy thiếu ngủ làm tăng 25% nguy cơ đột quỵ và bệnh tim.
Sai lầm 5: Uống nước ngay sau khi đánh răng
Việc uống nước khiến lớp fluorid có tác dụng bảo vệ răng bị rửa trôi, do đó một số chuyên gia khuyến không nên súc miệng sau khi đánh răng và không uống bất kỳ loại nước ǵ trong ít nhất nửa giờ sau khi đánh răng.
Về lư thuyết th́ khuyến nghị này rất hợp lư. Fluorid trong kem đánh răng tạo nên lớp bảo vệ tạm thời cho răng, và một số loại kem đánh răng trên thị trường được cho là có tác dụng bổ sung chất khoáng cho lớp men răng, và việc để nó lại càng lâu càng tốt trên răng là hoàn toàn có lư.
Nhưng chắc bạn cũng nghĩ rằng việc chỉ đánh răng mà không súc miệng thật là “kỳ cục”.
Sai lầm 6: Đánh răng ngay sau khi ăn
Các nha sĩ cảnh báo rằng việc đánh răng quá sớm sau bữa ăn hoặc uống những loại nước có tính a xít có thể ăn ṃn răng. Họ khuyến cáo nên đợi ít nhất nửa giờ, hay tốt nhất là một giờ, trước khi chải sạch hàm răng ngà ngọc của bạn.
Nguyên nhân là v́ nhiều loại thực phẩm, nhất là những đồ uống như sô đa, có hàm lượng a xít cao có thể làm mềm lớp ngà răng và nếu bạn đánh răng ngay sau khi ăn, bạn có thể thực sự đẩy a xít vào sâu hơn trong men răng và ngà răng, gây nguy cơ phá hủy các lớp này.
Uống nước có ga ngay sau khi đánh răng cũng không phải là ư hay. Đánh răng bằng kem có fluorid sẽ giúp bổ sung khoáng chất cho ngà răng, v́ thế bạn không nên để răng tiếp xúc với đường và axít trong quá tŕnh này.
Sai lầm 7: Không vận động sau bữa tối
Nếu bạn không vận động vào buổi tối, hoặc ăn ngay trước lúc đi ngủ, cơ thể sẽ chuyển lượng thực phẩm đó thành mỡ.
Nghiên cứu cũng cho thấy tập thể dục sau bữa ăn giúp thúc đẩy giảm cân nhờ làm tăng những hoóc môn ức chế thèm ăn.
Tuy nhiên cũng đừng tập ngay sau khi ăn mà nên nghỉ khoảng 30 phút đến một giờ trước khi bắt đầu tập. Nếu không muốn đợi, bạn có thể đi dạo khoảng 20 phút sau bữa ăn. Chỉ cần đừng cố chạy hoặc nhảy ngay sau khi ăn – chạy khi đang nó có thể cản trở tiêu hóa và gây cảm giác rất khó chịu.
Sai lầm 8: Hạ cửa kính khi xe chạy
Ở các thành phố, việc mở cửa kính khi xe chạy là một mối đe dọa lớn cho sức khỏe. Nghiên cứu của Trường Đại học Nam California (Mỹ) thấy rằng chỉ cần ngồi trong xe chạy với cửa kính mở trong 6% thời gian của một ngày cũng khiến chúng ta bị phơi ra với 45% lượng chất ô nhiễm mà ta gặp phải trong 24h – một lượng quá nhiều trong một thời gian rất ngắn.
Sai lầm 9: Mang túi xách nặng
Bạn có đang để trong túi nào là đồ trang điểm, giấy lau, điện thoại, ví, ch́a khóa, cục sạc, máy ảnh và đủ thứ “tối cần thiết” khác? Nhưng có thật là bạn cần đến chúng không?
Việc mang một chiếc túi nặng trên tay hết ngày này qua ngày khác sẽ là “gánh nặng” đối với sức khỏe của bạn, có thể gây đau lưng, thoái hóa cột sống, những vấn đề về cổ, viêm khớp và tư thế xấu.
Đă đến lúc bạn cần dọn dẹp lại túi xách của ḿnh, bỏ bớt những món đồ ít khi dùng đến và cân nhắc mua những thứ có kích thước nhỏ gọn hơn.
Sai lầm 10: Tập thể dục quá nhiều
Mọi người thường nghĩ rằng tập thể dục càng nhiều th́ càng tốt. Nhưng sự thực là mọi thứ thái quá đều bất cập, và thể dục cũng không phải là ngoại lệ.
Cơ thể phải làm việc quá sức có thể dẫn đến những thay đổi bất thường về nội tiết, gây tăng cân, suy yếu miễn dịch, tổn thương cơ, và các vấn đề về đầu gối, bàn chân hoặc lưng. V́ thế dù lợi ích của tập thể dục đối với sức khỏe là điều không thể bàn căi, cũng đừng nên làm ǵ quá sức.
Sai lầm 11: Không đứng lên cân
Trong nhiều gia đ́nh, cân là thiết bị c̣n tích nhiều bụi hơn là máy chạy bộ.
Một cách phổ biến để che đậy vấn đề về cân nặng là “lảng tránh” cái cân. Chúng ta thường viện lư do “Nếu ḿnh không thấy tăng cân, th́ chả việc ǵ ḿnh phải tin vào cái cân”.
Tuy nhiên, lời khuyên là nếu bạn cảm thấy ḿnh có vẻ tăng cân, th́ cách tốt nhất là đối diện với thực tế bạn đă tăng bao nhiêu cân để có thể làm ǵ đó trước khi quá muộn.
Sai lầm 12: Không giải tỏa lo âu
Bạn lo lắng về cuộc họp, về việc chưa đổ rác, về chuyện quên cho mèo ăn và vân vân. Trong khi stress có mặt tích cực là giúp bạn cảnh giác và tránh được nguy hiểm, th́ stress quá nhiều có thể hủy hoại sức khỏe của bạn.
Tâm trạng lo lắng không dứt có thể dẫn đến đau đầu, cao huyết áp, đau dạ dày, đau ngực và mất ngủ.
Nếu bạn có thể học được cách kiểm soát lo âu, th́ bạn đang trên con đường tiến tới một lối sống khỏe mạnh hơn và hạnh phúc hơn.
Sai lầm 13: Ngừng thuốc đột ngột
Phần lớn chúng ta đều mắc phải sai lầm này: ta cảm thấy sức khỏe khá hơn và tự ư bỏ dùng thuốc, nhưng kết cục hậu quả có thể tồi tệ hơn nhiều.
Việc bỏ thuốc đột ngột có thể gây đau đầu nhẹ, tái phát bệnh, thậm chí co giật và đe dọa tính mạng, tùy theo từng loại thuốc. V́ thế hăy dùng thuốc cho đến khi bác sĩ nói là bạn không cần phải dùng thuốc nữa.
Sai lầm 14: Quên xỉa răng
Xỉa răng bằng chỉ nha khoa là một bước quan trọng trong vệ sinh răng miệng, nhưng nhiều người hay bỏ qua v́ cảm thấy không khác biệt mấy giữa việc có hay không dùng chỉ để xỉa răng.
Tuy nhiên việc thay đổi thói quen này là đáng làm, v́ mảng bám giữa các kẽ răng có thể nghiêm trọng hơn bạn tưởng. Nếu bi khuẩn t́m được đường xâm nhập vào máu, nó có thể gây viêm mạn tính và làm tăng nguy cơ bệnh tim, đột quỵ, ung thư và đẻ non.
Sai lầm 15: Bỏ ăn sáng
Bỏ bữa sáng trước một ngày làm việc cũng giống như chạy xe với b́nh xăng đă cạn – lúc đầu có vẻ ổn nhưng rồi xe sẽ chạy chậm dần và ngừng hẳn.
Không chỉ khiến bạn cảm thấy mỏi mệt và uể oải, việc bỏ bữa sáng – dù là do thiếu thời gian hay do sợ tăng cân – đều có liên quan với nguy cơ cao bị tiểu đường và có thể dẫn tới béo ph́ v́ cơ thể sẽ tích trữ mỡ nhiều hơn để dùng làm năng lượng cho suốt thời gian c̣n lại trong ngày.
Sai lầm 16: Ăn kiêng bằng sinh tố và nước trái cây
Sinh tố và nước ép trái cây là một mối nguy cơ mới cho sức khỏe do lượng đường chưa trong đó. Nghiên cứu cho thấy chúng ta có cảm giác no khi uống sinh tố, nhưng nó không tác động đến lượng thức ăn đưa vào cơ thể nói chung, trong khi việc ăn nguyên một trái cam chẳng hạn, lại có tác dụng này. V́ thế nếu bạn muốn ăn kiêng để giảm cân, hăy ăn các loại quả nguyên trái thay v́ nước ép hoặc sinh tố, hoặc uống nước ép rau thay cho nước ép trái cây.
Nước tiểu có máu và chứa nhiều bọt, hay đi tiểu vào ban đêm, chân tay sưng, chán ăn và ngứa trên da... là dấu hiệu của bệnh thận.
Theo Boldsky, các nghiên cứu gần đây chỉ ra suy thận đứng thứ ba trong danh sách các bệnh phổ biến, đứng sau bệnh tim và ung thư. Thống kê cho thấy 90% người Ấn Độ bị suy thận. Nguyên nhân chính gây bệnh là thói quen ăn uống và lối sống. Chức năng chính của thận là lọc các chất thải từ máu, các loại thực phẩm béo và cholesterol cao mà chúng ta tiêu thụ hàng ngày. Thận cũng điều chỉnh huyết áp, cân bằng điện giải và việc sản xuất tế bào hồng cầu trong cơ thể.
Một khi để thận làm việc kiệt sức do thói quen ăn uống xấu và lối sống không khoa học sẽ dẫn đến suy thận, ung thư thận... V́ vậy, hăy để ư những biểu hiện của cơ thể để có cách điều chỉnh kịp thời sao cho thận khỏe mạnh.
Dưới đây là những dấu hiệu cho thấy thận của bạn đang có vấn đề.
Vấn đề đi tiểu
Lượng nước tiểu ít hơn là dấu hiệu rơ ràng thận của bạn đang có vấn đề. Mặt khác, nếu đi tiểu quá nhiều lần vào ban đêm bạn cũng có khả năng mắc các bệnh về thận. Dấu hiệu này là do các bộ lọc thận bị hư hỏng.
Nước tiểu có máu
Nếu nước tiểu của bạn vẩn đục có màu đỏ của máu th́ đây là một dấu hiệu nhiễm trùng tiểu. Đặc biệt, nên đi bác sĩ ngay lập tức nếu nước tiểu có máu v́ nguy cơ bạn bị suy thận hay mắc các bệnh về thận rất cao.
Nước tiểu có bọt
Nước tiểu nói rất nhiều điều về sức khỏe. Sủi bọt hoặc nước tiểu nhiều bọt là một dấu hiệu cảnh báo suy thận. Đặc biệt, những người bị suy thận, nước tiểu cũng có mùi lạ, khó chịu.
Chân tay sưng
Khi bàn chân và mắt cá chân của bạn sưng như quả bóng, đừng ngần ngại mà hăy đi kiểm tra sức khỏe. Sưng chân tay là một dấu hiệu chức năng thận giảm, gây sưng ở các chi.
Chán ăn
Chán ăn đi kèm buồn nôn và ói mửa là một dấu hiệu không thể bỏ qua do tích tụ các độc tố trong cơ thể. Thận bị suy nên không thể hoàn thành được công việc thải độc.
Mắt sưng húp
Khi thận bị ṛ rỉ một lượng lớn protein trong nước tiểu, đôi mắt của bạn trở nên sưng húp. V́ vậy, khi thấy mắt bỗng nhiên sưng, đừng ngần ngại, hăy đi xét nghiệm máu hoặc kiểm tra sức khỏe của thận.
Chuột rút
Sự mất cân bằng điện giải có thể do chức năng thận suy giảm. V́ vậy, nếu bạn bị chuột rút thường xuyên, hăy nhớ đi kiểm tra thận ngay lập tức.
Ngứa da
Khi thận không thể giữ được sự cân bằng khoáng chất và chất dinh dưỡng trong máu, làn da của bạn bắt đầu bị ngứa. Nếu các loại kem và thuốc không có tác dụng trong việc giảm ngứa, bạn nên đến bác sĩ để được kiểm tra thận.
Yogurt là sữa lên men. Men ở đây được hiểu là mấy con vi khuẩn làm sữa lên men chua, chứ không phải là men rượu hay men bánh ḿ,…Những con vi khuẩn này có lợi sức khỏe, nên quảng cáo yogurt trở nên tưng bừng, có cả tỉ lợi khuẩn (probiotic), giúp tiêu hóa, ngừa nhiễm trùng, thậm chí c̣n bốc lên ngừa được cả ung thư…Nhưng hiệu quả có đúng như thế không?
Sữa tươi, sữa bột, cả béo lẫn gầy, hay làng nhàng vừa béo vừa gầy, sữa đặc có đường, hay trộn lộn tùng phèo mấy thứ này lại, đều có thể lên men thành yogurt. Dĩ nhiên phải có “c̣ mồi”, mà mấy bà gọi là men cái, chứa vi khuẩn gây chua. Chua là do sản phẩm của quá tŕnh lên men tạo ra acid lactic.
Tuy nhiên, có nhiều loại vi khuẩn gây lên men lactic, nên các cơ quan an toàn thực phẩm trên thế giới đều quy định: làm yogurt phải có ít nhất 2 loại vi khuẩn: L. bulgarius và S. thermophilus, y chang như men cái của mấy bà làm yogurt trong bếp.
Quy định này ăn tiền ở chỗ: làm yogurt (chứ không phải sản phẩm yogurt), và có ít nhất 2 loại (thêm vài ba loại vi khuẩn nữa cũng không sao). Từ đây bắt đầu cuộc chơi sữa chua công nghiệp thần thánh.
Lợi khuẩn chết v́ nóng
Yogurt nào khi vừa lên men xong cũng có lợi khuẩn, nhưng có loại yogurt sau khi lên men, người đem hấp yogurt. V́ sao phải hấp?
Hấp để làm giảm đi vị chua tự nhiên của yogurt, sau đó mới thêm thắt đủ thứ vào như đường, dâu, trái cây, hương liệu.. th́ mới tạo ra yogurt thơm ngon được.
Và quan trọng hơn, hấp để kéo dài tuổi thọ của yogurt, bán buôn phân phối mới thuận lợi. Hấp diệt khuẩn gây hư, nhưng cũng diệt luôn khuẩn có lợi.
Yogurt hấp (heat-treated yogurt) để tủ lạnh vẫn mát rượi, nhưng lợi khuẩn không c̣n. Ăn chỉ sướng cái miệng, nhưng không khỏe cái thân.
Lợi khuẩn chết v́ lạnh
Lại có yogurt sau khi lên men, đem trộn trái cây, hương liệu,…và phụ gia làm sệt để tạo độ quánh dẻo (c̣n gọi là chất ổn định),…Sau đó đem đông lạnh yogurt (freezing), cũng gần giống như bỏ yogurt vào ngăn đá tủ lạnh.
Vi khuẩn bị làm đông lạnh không chết, nhưng rơi vào t́nh trạng ngủ đông (dormant), nghĩa là không cục cựa, nhúc nhích ǵ được. Khi đưa yogurt ra nhiệt độ thường, hay để trong ngăn mát tủ lạnh, th́ vi khuẩn sống lại. Lư thuyết là thế.
Nhưng vi khuẩn ngủ đông có khi ngủ…luôn. Và số “ngủ luôn” này không ít, nếu không muốn nói là rất nhiều. Nên yogurt đông lạnh (frozen yogurt) chỉ c̣n chứ a một lượng lợi khuẩn khiêm tốn.
Yogurt bá đạo
Để giảm giá thành, một số nhà sản xuất sử dụng ít “men cái”, hoặc cấy ít vi khuẩn lactic. Lên men sẽ không đầy đủ, dĩ nhiên yogurt sẽ ít chua hơn. Chuyện nhỏ! Thêm chất tạo chua vào (thường là acid hữu cơ), rồi thêm phụ gia hương,vị, sệt,…thành yogurt chính phẩm “thơm ngon bổ dưỡng”, “tốt cho sức khỏe bà mẹ và trẻ em”,….
Yogurt bá đạo này có ít hay nhiều lợi khuẩn tùy theo mức độ bá đạo của nhà sản xuất.
Ba loại yogurt kể trên chỉ ăn cho ngon miệng là chính, chứ lợi do probiotic hay lợi khuẩn ǵ đó th́ không.
Yogurt chỉ có lợi ích khi chứa nhiều lợi khuẩn, và phải rất nhiều là đằng khác, và cũng tùy vào loại vi khuẩn nữa. Lợi ích thực sự của yogurt thế nào sẽ được đề cập trong bài tới, chứ không hẳn đă thần thánh như quảng cáo.
Một cách minh bạch sản phẩm
V́ quy định pháp lư không yêu cầu yogurt thành phẩm phải c̣n lợi khuẩn hay không, nên yogurt công nghiệp tha hồ múa máy, tung hô lợi khuẩn , ăn theo lợi khuẩn, c̣n sản phẩm có lợi khuẩn nào, nhiều ít ra sao, bằng chứng phân tích mỗi lô hàng th́ lờ tịt
Hiệp hội Yogurt Quốc gia (Mỹ) tự đưa ra tiêu chuẩn cho các thành viên của Hiệp hội, là các nhà sản xuất yogurt rằng, phải có ít nhất 100 triệu vi khuẩn/g yogurt đối với yougrt làm mát (refrigerated), và 10 tr/gr với yogurt đông lạnh (freezing), và phải đưa phiếu kết quả đếm khuẩn cho mỗi lô hàng mới được dán nhăn “live and active cultures” (men sống) của Hiệp hội. Đây là một trong những cách thức mà một nhóm nhà sản xuất yogurt muốn minh bạch sản phẩm của họ.
Quảng cáo probiotic (vi khuẩn có lợi) trong yogurt hiện nay ở Việt Nam lung tung xèng cả lên. Đâu có ai kiểm tra đâu mà sợ, mà thực ra cũng chẳng có quy định để kiểm tra.
Mấy bà, bà nào cũng khoe ḿnh làm yogurt ngon. Vậy th́ làm đại yogurt ở nhà luôn cho rồi. Lợi khuẩn không chỉ dồi dào, mà c̣n lợi khác nữa, chẳng hạn, có người không thích yogurt nhưng cũng phải nhắm mắt nuốt mà c̣n khen ngon cũng không chừng.
Hiện nay, bệnh thoái hóa khớp xuất hiện ở cả đàn ông lẫn phụ nữ, người già và thậm chí là trẻ em. Nhận biết sớm những dấu hiệu của thoái hóa khớp có thể pḥng tránh tổn thương, biến dạng khớp và nguy cơ tàn phế.
Dấu hiệu nhận biết thoái hóa khớp
1. Khớp kêu lạo xạo, lục cục mỗi khi co duỗi.
Đây là biểu hiện hay gặp của t́nh trạng thoái hóa khớp, đi kèm với cơn đau.
2. Cứng khớp vào buổi sáng.
Dấu hiệu này thường xuất hiện nhất khi mới ngủ dậy, kéo dài khoảng 10 - 30 phút.
3. Khó vận động các khớp.
Đi lại khập khiễng do đau khớp háng; khó cử động cổ, đau mỏi vùng sau gáy, lan đến cánh tay; tay không cầm nắm được... Bên cạnh đó, khớp c̣n bị đau khi vận động nhiều và giảm dần khi nghỉ ngơi.
4. Đau khi ngồi xổm.
Khi đứng dậy cũng rất khó khăn, nhiều trường hợp phải có chỗ tựa mới đứng dậy được. Nghiên cứu mới đây cho thấy, những người đau mỗi lần ngồi xổm có nguy cơ thoái hóa khớp gối tăng đến 41%.
5. Đau khi leo cầu thang.
Đây là dấu hiệu nhận biết sớm của chứng thoái hóa khớp gối. Nếu để đến lúc lên xuống cầu thang phải nhích từng bước v́ quá đau, t́nh trạng thoái hóa đă trở nặng.
6. Khớp đau nhiều khi tăng cân.
Đau đặc biệt là khớp gối, khớp háng, khớp gót chân - những khớp gánh trọng lượng cơ thể nhiều nhất. Các chuyên gia y tế cảnh báo, tăng cân quá mức làm tăng nguy cơ thoái hóa khớp gấp 7 lần so với thông thường.
7. Khớp tê, sưng, biến dạng, teo ổ khớp.
Đây là những dấu hiệu chứng tỏ sụn khớp bị tổn thương nghiêm trọng, điển h́nh như: đầu gối lệch trục, ngón tay trở nên gồ ghề và cong, ngón chân cứng và cong vẹo.
Thoái hóa khớp, v́ sao?
Theo các chuyên gia, nguyên nhân sâu xa gây nên t́nh trạng thoái hóa khớp chính là sự hư hại sụn khớp. Bên cạnh yếu tố tuổi tác, những thói quen xấu trong sinh hoạt tạo áp lực lên các khớp xương ngày càng nhiều, khiến các cấu trúc sợi collagen trong sụn dễ bị tổn thương.
Lúc này, hệ miễn dịch với chức năng bảo vệ cơ thể lập tức dọn dẹp những phần hư hỏng này. Tuy nhiên, lỗi nhận diện của hệ miễn dịch khiến các tế bào chức năng không chỉ dọn dẹp những sợi collagen tổn thương mà c̣n hủy hoại luôn cả những sợi collagen c̣n lành lặn. Đây là nguyên nhân chủ yếu gây nên những cơn đau nhức, vận động khó khăn và thúc đẩy quá tŕnh viêm, dẫn đến t́nh trạng thoái hóa khớp.
Làm ǵ khi có dấu hiệu thoái hóa khớp
Không ít người phải đối mặt với nguy cơ tàn phế v́ xem nhẹ những dấu hiệu đau nhức, giới hạn vận động ban đầu của khớp. Một số người lại tự điều trị bệnh theo những cách thức truyền tai cũng khiến t́nh trạng thoái hóa khớp ngày càng nặng nề hơn. V́ thế, ngay khi nhận thấy những dấu hiệu bất thường về khớp, cần đi khám để được chẩn đoán và điều trị cụ thể.
Đồng thời, mỗi người có thể thực hiện các biện pháp chăm sóc sụn khớp từ sớm bằng một lối sống khoa học, luyện tập thể dục đều đặn, tránh thừa cân - béo ph́, tránh các thói quen gây hại cho sụn khớp như tư thế không phù hợp, thực hiện các động tác đột ngột, làm việc quá sức... Các chuyên gia y tế c̣n đưa ra lời khuyên, nên bổ sung những chế phẩm có tác dụng pḥng ngừa thoái hóa khớp, giúp chăm sóc và bảo vệ sụn khớp an toàn.
Dựa trên những khám phá mới của ngành miễn dịch học phân tử, Viện Nghiên cứu InterHealth (Mỹ) đă phát minh ra UC-II, một dưỡng chất sinh học thế hệ mới vừa giúp cơ thể sửa lỗi của hệ thống miễn dịch, vừa cung cấp nguồn nguyên liệu quư tái tạo sụn khớp... Từ đó, UC-II giúp giảm đau, gia tăng khả năng vận động, pḥng ngừa và làm chậm quá tŕnh thoái hóa khớp một cách hiệu quả.
Có những triệu chứng tưởng chừng rất mơ hồ nhưng nếu bạn không chủ quan, sớm nhận biết và được chẩn đoán đúng, nhiều khả năng giúp bạn "thoát" được những căn bệnh hiểm nghèo.
1. Dấu hiệu cảnh báo ung thư
Khi ung thư vừa phát sẽ không thấy đau đớn hay có dấu hiệu nào nên các xét nghiệm tầm soát là rất quan trọng. Khi ung thư phát triển theo các loại khác nhau, các dấu hiệu cảnh báo có thể xuất hiện.
Tuy nhiên, những dấu hiệu này có thể xuất phát từ nguyên nhân khác. Nên đi gặp bác sĩ. Trong nhiều trường hợp phát hiện và điều trị ung thư càng sớm càng có nhiều cơ may chữa dứt bệnh
Ung thư bàng quang:
- Tiểu ra máu. Nước tiểu có màu đỏ sậm hay mờ nhạt, lợn cợn.
- Đau buốt khi tiểu..
- Đi tiểu nhiều lần hay tiểu gấp
Ung thư vú:
- Cảm thấy có một cục u dày lên trong ngực, vùng xung quanh, dọc theo vùng xương cổ và dưới bầu vú hay vùng nách.
- Thay đổi kích cỡ hay h́nh dáng bầu vú.
- Chảy nước (không phải sữa) hay máu từ núm vú.
- Thay đổi màu sắc hay cảm giác ở da vú. Núm vú, hay quầng vú (vùng thâm xung quanh núm vú). Da vú bị co rút, nhăn hay có vảy.
Mặc dù hiếm, đàn ông vẫn có thể bị ung thư vú và nếu thấy một cục trong vú nên đi gặp bác sĩ.
Ung thư đại tràng, trực tràng:
- Thay đổi thói quen đi cầu
- Táo bón. Đi cầu nhiều lần và hay phân lỏng bất thường.
- Cảm thấy ruột luôn đầy.
- Máu nằm trong hay ngoài phân. Có thể màu đỏ sậm hay đỏ tươi.
- Phân ra hẹp hơn b́nh thường.
- Bao tử ph́nh to, đầy hay co rút.
- Thường śnh hơi.
- Sụt cân không lư do.
- Mệt mỏi thườ;ng xuyên.
Ung thư thận:
- Tiểu ra máu
- Một khối ở vùng hông
- Đau mơ hồ vùng lưng hay vùng hông
- Ho không rơ nguyên nhân trên ba tuần
Ung thư phổi:
- Ho kéo dài, có thể là ho v́ hút thuốc trở nên nghiêm trọng hơn.
- Tức ngực. Có người bị đau lưng.
- Khàn tiếng.
- Thở đứt quăng hay kḥ kkhè.
- Viêm phổi hay viêm cuốn phổi nhiều lần.
- Ho ra máu.
- Mệt mỏi, ăn không ngon, sụt cân.
- Cảm thấy vai, cánh tay, bàn tay yếu đi.
Ung thư buồng trứng:
Thường không có triệu chứng sớm. Khi có triệu chứng, các dấu hiệu bao gồm:
- Sưng nề hay khó chịu vùng bụng dưới
- Cảm thấy đầy bụng sau bữa ăn nhẹ. Sụt cân và chán ăn
- Đầy bụng, khó tiêu, buồn ói
- Tiêu chảy, bón hay tiểu nhiều lần
- Chảy máu từ âm đạo
Thường th́ ung thư đă phát tán ở thời điểm phát hiện
Ung thư tuyến tiền liệt:
Ung thư tuyến tiền liệt giai đoạn sớm thường không có triệu chứng.
Nếu có, các dấu hiệu này là:
- Đi tiểu nhiều lần, nhất là về đêm
- Khó tiểu, nhất là lúc bắt đầu, khó giữ lại nước tiểu hay không tiểu được
- Ḍng nước tiểu yếu hay bị gián đoạn
- Đau hay cảm giác rát bỏng khi đi tiểu
- Đau khi phóng tinh
- Máu trong nước tiểu hay tinh dịch
- Đau kéo dài hay cứng vùng phía dưới lưng, hông hay bắp đùi.
Ung thư tinh hoàn:
-Một khối ở tinh hoàn
- Cảm giác nặng ở b́u
- Đau âm ỉ vùng bụng dưới hay ở hang
- Đột ngột có nước ở b́u
- Đau hay khó chịu một bên tinh hoàn hay b́u
- Vú to lên hay nặng
Đàn ông từ 15 tuổi trở lên nên tự khám tinh hoàn đều đặn để phát hiện khối u hay thay đổi kích thước, h́nh dạng tinh hoàn
Ung thư họng:
- Khàn tiếng hay thay đổi giọng nói
- Khối ở vùng cổ hay cảm giác có một cục trong họng
- Ho kéo dài
- Khó nuốt. Cảm giác nặng hay rát bỏng khi nuốt
- Thường xuyên bị khó tiêu và nóng ngực. Hay bị ói hay nghẹn.
- Đau trong ngực hay trong họng
2. Những dấu hiệu cảnh báo tiểu đường:
1/3 người bị tiểu đường không biết ḿnh mắc bệnh.
Nên đi gặp bác sĩ ngay nếu bạn có ít nhất một trong các dấu hiệu sau :
- Tiểu nhiều lần
- Khát quá mức
- Đói quá mức
- Sụt cân bất thường
- Mỏi mệt
- Bứt rứt
- Mờ mắt
Ở tiểu đường loại 1, các triệu chứng diễn ra nhanh chóng hơn. Với loại này, cơ thể không tạo được Insulin hay số lượng rất ít
Ở tiểu đường loại 2, các triệu chứng diễn ra chậm hơn. Cơ thể không tạo ra đủ Insulin hay tạo ra không đúng cách. Loại này thường gặp ở người trên 40 tuổi, béo ph́ và không tập thể dục.
Tiền tiểu đường xảy ra trước khi bị tiểu đường loại 2. Chẩn đoán và điều trị loại này giúp bạn không bị tiểu đường loại 2.
Tiểu đường có thể diễn ra âm thầm không triệu chứng. Phát hiện và điều trị sớm giúp giảm nguy cơ biến chứng
3. Những dấu hiệu cảnh báo lên cơn đau tim (heart attack):
- Khó chịu ở ngực. Thường diễn ra trên vài phút hay biến mất rồi bị lại, cảm giác giống như đè ép, nặng ngực hay đau.
- Khó chịu ở nửa trên thân người. Có thể đau hay khó chịu ở một hay hai tay hay ở lưng, cổ, hàm hay vùng bao tử
- Thở gấp.Thường đi kèm với khó chịu ở ngực nhưng cũng có thể xảy ra trước đó
- Các triệu chứng khác. Bao gồm vă mồ hôi lạnh, buồn ói hay đầu óc quay cuồng
Triệu chứng thường gặp nhất ở cả nam lẫn nữ là đau hay khó chịu ở ngực... Nhưng phụ nữ thường có thêm các dấu hiệu khác như thở gấp, buồn ói và đau lưng hay đau hàm
Nếu có dấu hiệu cảnh báo đau tim, nên đi cấp cứu ngay
4. Những dấu hiệu cảnh báo đột quỵ (stroke):
- Đột ngột bị tê hay yếu ở mặt, tay hay chân, đặc biệt ở một bên người
- Đột nhiên bị lẫn lộn, khó nói chuyện hay nói bậy bạ vô nghĩa
- Đột ngột khó nh́n ở một hay hai mắt
- Đột ngột khó đi, chóng mặt, mất thăng bằng hay không phối hợp được
- Đột ngột nhức đầu dữ dội không rơ nguyên nhân.
Đây là hướng dẫn chung. Nếu bạn có nhiều nguy cơ bệnh tật, các xét nghiệm nên làm sớm hơn. Các xét nghiệm phụ trợ như tầm soát tiểu đường hay tăng nhăn áp cũng có thể cần thiết. Nên theo chỉ dẫn của bác sĩ.
Sinh tố là những chất hữu cơ cần thiết cho sự tăng trưởng và duy tŕ sức khỏe cơ thể. Sinh tố góp phần điều hành chức năng của các cơ quan, bộ phận trong người.
Tên tiếng Anh của Sinh Tố là Vitamin, có nguồn gốc tiếng La Tinh “vita” có nghĩa là đời sống và amino là chất dinh dưỡng cần thiết.
Hầu hết các sinh tố cần phải được cung cấp từ thức ăn, v́ cơ thể con người không thể tổng hợp được, ngoại trừ hai sinh tố D và sinh tố K. Điều may mắn là trong thực phẩm có đủ các loại sinh tố.
Mặc dù ta chỉ cần một lượng sinh tố rất nhỏ nhưng lượng nhỏ đó giữ vai tṛ rất quan trọng cho sự sống của cơ thể. Không có sinh tố th́ những sinh vật cao cấp như loài người, không thể tồn tại.
Sau đây là một số công dụng của sinh tố:
– Góp phần vào việc cấu tạo tế bào máu, xương và răng.
– Điều hành có hiệu quả những chức năng của tim và hệ thần kinh, tăng cường thị lực của mắt.
-Giúp cơ thể biến thực phẩm thành năng lượng.
-Giữ vai tṛ xúc tác trong các hệ thống sinh hóa và có nhiệm vụ biến năng lượng để giúp các tế bào và các mô hoàn thành các chức năng rất cần thiết cho sức khỏe của con người;
-Ngoài ra, sinh tố c̣n có tác dụng hỗ trợ cơ thể sử dụng các khoáng chất, chất đạm, chất bột đường và nước.
Có 13 loại sinh tố chính. Đó là sinh tố A, C, D, E, K và tám sinh tố thuộc nhóm B như B1 (thiamin), B2 (riboflavin), B3 (niacin) , B5 (pantothenic acid) , B6 (pyridoxine), B12 cobalamin), folacin (acid foli) và biotin.
Đặc biệt, sinh tố A vừa có trong các thực phẩm từ động vật như thịt, trứng lại cũng có ở dạng gọi là caroten trong thực vật. Khi được đưa vào cơ thể, caroten được biến thành sinh tố A. Caroten có nhiều trong cà rốt, rau xanh, cà chua .. Caroten c̣n là một chất chống oxy hóa rất hữu hiệu.
Ngoài ra c̣n một số chất không là sinh tố nhưng có các chức năng gần giống như sinh tố ( vitaminlike substances). Chẳng hạn như bioflavonoid, carnitine, coenzyme, inositol.
Có hai nhóm sinh tố. Nhóm ḥa tan trong chất béo như các sinh tố A, D, E, và K và nhóm ḥa tan trong nước gồm có sinh tố C và các sinh tố B.
Sự phân biệt này rất quan trọng v́ cơ thể tồn trữ sinh tố ḥa tan trong chất béo ở gan và mô béo tương đối lâu hơn, nên t́nh trạng thiếu hụt các sinh tố nhóm này chậm xẩy ra. C̣n những sinh tố ḥa tan trong nước chỉ tồn tại một thời gian ngắn trong cơ thể và cần được bổ sung thường xuyên để tránh các bệnh gây ra do thiếu những sinh tố nhóm này
Đa số sinh tố rất dễ bị sức nóng và ánh sáng hủy hoại. Do đo, trong việc tồn trữ và nấu nướng thực phẩm, một số sinh tố bị mất đi. Sự mất mát càng lớn khi thực phẩm tiếp xúc với ánh sáng, sức nóng hoặc không được ướp lạnh, cất giữ đúng cách.
Sinh tố ḥa tan trong mỡ béo ổn định hơn sinh tố ḥa tan trong nước khi thực phẩm được nấu nướng. Ví dụ, khi đun sôi th́ lượng sinh tố ḥa tan trong nước bị phân hủy trong nước nóng, cho nên muốn duy tŕ lượng sinh tố này th́ không nên nấu quá lâu và chỉ nên nấu với ít nước.
Mỗi sinh tố có nhiệm vụ riêng của nó. Trong một số trường hợp, vài loại sinh tố có tác dụng hỗ tương nhưng không thể thay thế cho nhau.
Ví dụ:
– Sinh tố D có hiệu quả tốt hơn nếu dùng chung với sinh tố A.
– Cặp sinh tố D và A hoạt động tốt hơn nếu có sự hiện diện của sinh tố B;
– Sinh tố E được tăng hiệu năng khi đi chung với cặp sinh tố D và A;
– Sinh tố C có ảnh hưởng đến tác dụng của sinh tố A;
– Khi thiếu sinh tố B1 th́ sự hấp thụ những sinh tố khác trong cơ thể gặp trở ngại.
Mặc dầu cơ thể cần sinh tố, nhưng sinh tố không thể thay thế thực phẩm. Nếu thay thế được th́ người ta đă không cần những bữa ăn rườm rà mà chỉ cần uống vài viên sinh tố bán trên thị trường.
Không có thực phẩm th́ sinh tố không được cơ thể hấp thụ vào các hệ thống sinh hóa để làm nhiệm vụ biến năng. Sinh tố không cung cấp năng lượng (calori) và không có khả năng tự nó làm tăng trưởng cơ thể như các chất đạm, chất béo, carbohydrate, khoáng chất và nước.
V́ vai tṛ quan trọng của sinh tố đối với cơ thể như đă nói ở trên, ta nên xét qua từng loại hoặc nhóm sinh tố để biết chúng có những chức năng ǵ cũng như nhu cầu của chúng ta đối với các sinh tố đó ra sao.
Sinh tố được chia ra làm hai nhóm: nhóm ḥa tan trong dầu mỡ như A,D,E và K; và nhóm ḥa tan trong nước như nhóm sinh tố B, C, Folatin..
Sinh tố A ḥa tan trong chất béo và có nhiều trong thực phẩm như sữa, bơ, phó-mát, ḷng đỏ trứng, gan, dầu cá.
Một số thực vật như cà rốt, cà chua, rau xanh …có chất carotene hoặc tiền sinh tố A Provitamin A và sẽ được biến thành sinh tố A khi đưa vào cơ thể.
1-Sinh tố A.
Có nhiều h́nh thức sinh tố A với tác dụng hơi khác nhau. Hai loại thông thường nhất là Retinol và Dehydroretinol.
Dehydroretinol chỉ có ở cá nước ngọt và chim ăn cá đó nên không quan trọng lắm.
Retinol có trong dầu cá biển, mỡ béo, gan, ḷng đỏ trứng.
Sinh tố A là chữ gọi chung cho cả hai loại.
Sinh tố A có mầu vàng nhạt, không ḥa tan trong nước nên không mất đi khi nấu nướng thực phẩm.
Sinh tố được hấp thụ ở ruột non dưới tác dụng của mật. Sự hấp thụ có thể bị trở ngại bởi dầu khoáng chất. Dầu này không ḥa tan trong nước, thu hút sinh tố A và thải ra ngoài theo phân. Sinh tố không có trong nước tiểu v́ không ḥa tan trong nước.
Trong cơ thể, sinh tố A được dự trữ nhiều nhất ở gan, một số nhỏ ở tế bào mỡ, phổi, thận.
Công dụng
Sinh tố A :
-Giúp mắt nh́n rơ trong ánh sáng mờ.
-Giúp chế tạo và bảo tŕ da, răng, xương, tinh trùng, những mô mềm, những màng nhầy;
– Giúp sự sinh sản được b́nh thường. Mang thai mà thiếu sinh tố này trong ba tháng đầu có thể bị sẩy thai.
-Có thể có tác dụng ngăn chận sự phát triển của tế bào ung thư.
-Các cuộc nghiên cứu mới nhất cho thấy sinh tố A có khả năng giúp trẻ em chống nhiễm độc, giúp thai nhi tăng trưởng tốt.
Nguồn cung cấp
Sinh tố A có nhiều trong các thực phẩm gốc động vật như dầu mỡ cá thu, gan, cật, sữa, ḷng đỏ trứng và các thực phẩm chế biến từ sữa như cà rem, phó mát. Gan ḅ nuôi bằng cỏ xanh và ḅ lớn tuổi có nhiều sinh tố A hơn ḅ non và ḅ ăn cỏ khô. Dầu gan cá là nguồn cung cấp sinh tố A nhiều nhất.
Sinh tố A tổng hợp cũng công hiệu và an toàn như sinh tố từ động vật nhưng rẻ tiền hơn.
Nhu cầu
Nhu cầu mỗi ngày là 900mcg cho đàn ông, 700mcg cho đàn bà. Tối đa 3000mcg.
Không cần tăng sinh tố A khi có thai, nhưng khi cho con bú sữa mẹ th́ người mẹ cần tiêu thụ thêm khoảng 200mcg mỗi ngày.
Thiếu sinh tố A
Thiếu sinh tố A con người dễ bị nhiễm trùng miệng, cuống họng; giảm thị giác, khô và đục giác mạc (cornea); cơ thể c̣i cọc, xương chậm mọc, răng yếu mau hư; da khô có vầy; kém khả năng thụ thai, thai nhi kém tăng trưởng.
Tuy nhiên, t́nh trạng thiếu sinh tố A ít khi xẩy ra v́ trong thực phẩm hàng ngày thường có đầy đủ sinh tố này.
Thừa sinh tố A
Dùng thêm nhiều sinh tố A có thể gây ra ăn mất ngon, nhức đầu, rụng tóc, mắt mờ, tính t́nh nóng nẩy, da khô, ngứa, tiêu chẩy, ói mửa, sưng gan. Người cao tuổi dùng trên 5000 mcg một ngày có thể bị suy gan.
Đàn bà có thai không nên dùng quá 5000mcg/ ngày v́ nguy cơ gây khuyết tật ở thai nhi. Tôt nhất là dùng những thực phẩm chứa nhiều sinh tố A thay v́ dùng dạng chế biến.
2. Caroten.
Có ba dạng caroten là alpha, beta và gamma, đều được gọi chung là tiền-sinh-tố A v́ khi cơ thể hấp thụ những chất này sẽ biến đổi chúng thành sinh tố A.
Carotene có nhiều trong thức ăn gốc thực vật như các loại rau màu lục đậm và các loại trái cây có mầu vàng cam đặc biệt là trong trái xoài, trái mơ, củ cà rốt, súp lơ, cà chua.
Nhiều nghiên cứu cho thấy beta carotene có thể ngăn ngừa bệnh ung thư nhờ tính chống oxy hóa, vô hiệu hóa gốc tự do trong các phản ứng chuyển hóa của cơ thể.
Nghiên cứu ở Trung Hoa cho hay khi dùng chungvới sinh tố E, beta carotene có thể ngăn ngừa bệnh ung thư bao tử. Kết quả nghiên cứu khác cho thấy beta carotene c̣n có khả năng giảm sự truyền bệnh AIDS từ mẹ sang con.
Khác với sinh tố A, beta carotene không gây rủi ro khi được dùng với liều lượng lớn, bởi v́ cơ thể chuyển chất này thành sinh tố A dần dần, tùy theo nhu cầu. Trường hợp dùng với lượng quá cao (thí dụ mỗi ngày ăn một kí cà rốt) cũng chỉ làm cho da trở nên vàng hay cam. Hiện tượng này sẽ mất đi khi ta điều chỉnh chế độ ăn.
Mỗi ngày ta có thể dùng từ 10-20 mcg carotene mà không có ảnh hưởng xấu cho cơ thể.
Nguồn cung cấp carotene gồm có: cà rốt, khoai lang, bí ngô, dưa canteloupe, bưởi hồng, rau bina (spinache), mận, broccoli và nhiều loại rau có lá màu lục đậm. Rau trái càng đậm màu lục và màu cam th́ càng chứa nhiều carotene.
Sinh tố D là chất bột mầu trắng, không mùi, ḥa tan trong mỡ, không ḥa tan trong nước, không bị phân hủy ở nhiệt độ cao và không bị oxy hóa. Do đó sinh tố này không bị mất đi trong khi chế biến hoặc cất giữ thức ăn.
Công dụng
Sinh tố D rất cần cho sự tăng trưởng của xương và răng. Sinh tố duy tŕ chất calci và phosphor trong máu ở mức b́nh thường bằng cách điều ḥa sự hấp thụ hai khoáng chất này từ thực phẩm.
Nếu không có sinh tố D, calci trong thực phẩm không được ruột non hấp thụ, cơ thể sẽ lấy calci dự trữ trong xương ra để cung ứng cho nhu cầu khác của cơ thể.
Một số nhà chuyên môn y tế cho rằng sinh tố D có thể làm giảm nguy cơ ung thư ruột già, vú và các bệnh phong nhức khớp, nhưng vấn đề này vẫn c̣n đang trong ṿng vi nghiên cứu.
Nguồn cung cấp
Thực phẩm cung cấp rất ít sinh tố D, nhưng may mắn là thiên nhiên giúp chúng ta tạo ra loại sinh tố này qua tác dụng của ánh nắng mặt trời chiếu trên da.
Các loại cá béo như cá trích (herring), cá thu (mackerel), cá hồi (salmon), cá ngừ (Tuna), cá sardine là nguồn cung cấp chính của sinh tố D. Cá ăn các sinh vật phù du (plankton) phơi ḿnh trên mặt biển nắng chói.
Gan, ḷng đỏ trứng, bơ có một ít sinh tố D.
Sữa người và sữa ḅ có rất ít sinh tố D.
Rau trái hầu như không có hoặc chỉ có vài dấu vết sinh tố D
V́ thế, các thứ sữa và thực phẩm dùng cho trẻ sơ sinh đều được bổ sung sinh tố D, chẳng hạn như một lít sữa thường được bổ sung 10mcg sinh tố D (tương đương với 400 IU). Ngoài ra, ngũ cốc khô ăn sáng, bánh mỳ, margarine, nước trái cây cũng thường được cho thêm sinh tố D.
Sinh tố D được ruột non hấp thụ với sự trợ giúp của mật.
Sinh tố D được tạo ra khi ánh sáng mặt trời hoặc ánh đèn có tia cực tím chiếu lên da. Tia cực tím biến một hóa chất dưới da thành một loại sinh tố D rồi gan và thận tiếp tay biến thành sinh tố D hữu hiệu cho cơ thể. Ta chỉ cần phơi nắng 10- 15 phút, hai hoặc ba lần mỗi tuần là có đủ lượng sinh tố D cần thiết cho cơ thể. V́ lẽ đó, sinh tố này c̣n được gọi là“Sinh tố Ánh Nắng” Sunshine Vitamin).
Lượng sinh tố được tạo ra theo cách này thay đổi tùy theo thời gian và mức độ tiếp cận với ánh sáng. Da có mầu đậm cản ánh sáng tới 95%, quần áo và cửa kính, không khí ô nhiễm cũng cản tia tử ngoại vào da; mùa đông ít ánh nắng hơn mủa hè.
Phần lớn sinh tố D được dự trữ ở tế bào mỡ, xương và thịt. Một số nhỏ ở gan, óc, phổi và thận. Phần không dùng tới hầu hết được bài tiết theo phân, chỉ có dưới 4% theo nước tiểu.
Nhu cầu
Mỗi ngày nên tiêu thụ khoảng 5mcg (tương đương khoảng 200 IU) và không nhiều quá 10mcg (tương đương khoảng 400IU).
Thiếu sinh tố D có thể đưa đến bệnh c̣i xương ở trẻ em, mềm xương (osteomalacia) ở người cao tuổi và xơ cứng mạch máu.
Trong bệnh c̣i xương, xương mềm và biến dạng, xương ngực nhô về phía trước (pigeon breast), xương sọ chậm khép kín, xương sống cong, răng sữa chậm mọc, răng khôn mỏng manh, men răng mau hư. Tất cả đều do thiếu calci và phosphor trong xương.
Dùng sinh tố D với liều lượng lớn như trên 50mcg trong một ngày (tương đương 2000 U.I) có thể nguy hiểm. Calci trong máu sẽ lên cao, kết tụ vào các tế bào tim, mạch máu, thận, phổi … và cao quá có thể đưa tới tử vong.
Phụ nữ có thai và trẻ em sơ sinh dùng nhiều sinh tố D quá th́ van tim thu hẹp, em bé bị chậm phát triển trí năo và khuyết tật. Thường thường chỉ khi dùng sinh tố D dạng chế biến th́ mới có nguy cơ này, cho nên cần tham khảo ư kiến bác sĩ trước khi dùng.
Sinh Tố D và Ánh Sáng Mặt Trời
Sinh tố D là một chất bột mầu trắng, không mùi, ḥa tan trong mỡ, không ḥa tan trong nước, không bị phân hủy ở nhiệt độ cao và không bị oxy hóa. Do đó sinh tố này không bị mất đi trong chế biến hoặc cất trữ thức ăn.
Sinh tố D có dưới nhiều dạng và mỗi dạng có tác dụng riêng. Calciferol là h́nh thức có tác dụng mạnh nhất.
Gan và thận giúp chuyển hóa sinh tố D tiêu thụ trong thực phẩm hoặc do tác dụng của tia nắng sang dạng hormone 1.25 dihydrooxyvitamin D. Hormon này gửi tín hiệu cho ruột non để tăng hấp thụ calci và phosphor.
Công dụng
Sinh tố D rất cần cho sự tăng trưởng của xương và răng.
Sinh tố duy tŕ chất calci và phospho trong máu ở mức b́nh thường bằng cách điều ḥa sự hấp thụ hai khoáng chất này từ thực phẩm.
Nếu không có sinh tố D, calci trong thực phẩm không được ruột non hấp thụ, cơ thể sẽ lấy calci dự trữ trong xương ra để cung ứng cho nhu cầu khác của các cơ quan, bộ phận.
Một số chuyên viên y tế cho rằng sinh tố D có thể làm giảm nguy cơ ung thư ruột già, vú và các bệnh phong nhức khớp, nhưng vấn đề này vẫn c̣n đang trong phạm vi nghiên cứu.
Một số nghiên cứu khác cho là sinh tố D có khả năng duy tŕ tốt hệ miễn dịch, giúp tế bào tăng trưởng và phân sinh thành các loại đặc biệt
Nguồn cung cấp
Thực phẩm cung cấp rất ít sinh tố D, nhưng may mắn là thiên nhiên giúp chúng ta tạo ra loại sinh tố này qua tác dụng của ánh nắng mặt trời chiếu trên da.
Tia cực tím của nắng biến hóa chất ergosterol dưới da thành một loại sinh tố D rồi gan và thận tiếp tay biến thành sinh tố D hữu hiệu cho cơ thể. Chỉ cần phơi nắng 10-15 phút, hai hoặc ba lần mỗi tuần là có đủ lượng sinh tố D cần thiết. V́ lẽ đó, sinh tố này c̣n được gọi là “Sinh tố Ánh Nắng” Sunshine Vitamin).
Điều cần lưu ư là:
-Nên tắm nắng vào buổi sáng khi tia nắng c̣n dịu hoặc xế chiều khi nắng không gay gắt;
-Không nên bôi quá nhiều kém chống nắng v́ kem ngăn tia cực tím hấp thụ qua da.
-Nên phơi ḿnh trần càng nhiều càng tốt.
-Cẩn thận để da khỏi bị cháy nắng và có thể gây ung thư da.
Lượng sinh tố D do nắng tạo ra thay đổi tùy theo thời gian và mức độ tiếp cận với ánh sáng.
Da có mầu đậm cản ánh sáng tới 95%, quần áo và cửa kính, không khí ô nhiễm cũng cản tia tử ngoại vào da; mùa đông ít ánh nắng hơn mủa hè.
Các loại cá béo như cá trích (bloater, herring), cá thu (mackerel), cá hồi (salmon), cá ngừ (Tuna), cá sardine là nguồn cung cấp chính của sinh tố D. Cá ăn các sinh vật phù du (plankton) phơi ḿnh trên mặt biển nắng chói.
Gan, ḷng đỏ trứng, bơ có một ít sinh tố D.
Rau trái hầu như không có hoặc chỉ có vài dấu vết sinh tố D
Sữa người và sữa ḅ có rất ít sinh tố D. V́ thế, các thứ sữa và thực phẩm dùng cho trẻ sơ sinh đều được bổ sung sinh tố D, chẳng hạn như một lít sữa thường được bổ sung 10mcg sinh tố D (tương đương với 400 IU).
Ngoài ra, ngũ cốc khô ăn sáng, bánh mỳ, margarine, nước trái cây cũng thường được cho thêm sinh tố D.
Sinh tố D được ruột non hấp thụ với sự trợ giúp của mật.
Phần lớn sinh tố D được dự trữ ở tế bào mỡ, xương và thịt, một số nhỏ ở gan, óc, phổi và thận.
Phần không dùng tới hầu hết được bài tiết theo phân, chỉ có dưới 4% theo nước tiểu ra ngoài.
Nhu cầu
Viện Y học Hoa Kỳ đề nghị mỗi ngày nên tiêu thụ khoảng 5mcg (tương đương với 200 IU) và không nhiều quá 10mcg (tương đương với 400IU).
Tuy nhiên, một số nhà dinh dưỡng khác, như bác sĩ người Canada Reinhold Vieth, lại cho rằng cơ thể cần số lượng sinh tố D cao hơn, khoảng 4000IU/ ngày.
Thiếu sinh tố D
Thiếu sinh tố D có thể đưa đến bệnh c̣i xương ở trẻ em (ricket), mềm xương (osteomalacia) ở người cao tuổi và xơ cứng mạch máu.
Trong bệnh c̣i xương, xương mềm và biến dạng, xương ngực nhô về phía trước (pigeon breast), xương sọ chậm khép kín, xương sống cong, răng sữa chậm mọc, răng khôn mỏng manh, men răng mau hư. Tất cả đều là do thiếu calci và phosphor trong xương.
Thiếu sinh tố D xảy ra khi:
*Tiêu thụ ít hơn số lượng được khuyến khích
*Ít tiếp xúc với tia nắng
*Thận không chuyển hóa sinh tố D sang dạng hormone
*Cơ thể không hấp thụ được sinh tố D ở ruột
Người dị ứng với sữa hoặc ăn rau thuần túy đều dễ bị thiếu sinh tố D. Trẻ em chỉ nuôi với sữa mẹ cũng thiếu sinh tố D, nếu các em không được dùng thêm calci phụ.
Những trường hợp sau đây cần dùng thêm sinh tố D:
-Em bé nuôi với sữa mẹ.
-Người trên 50 tuổi. Lư do là da của họ không tổng hợp hữu hiệu được sinh tố D và thận cũng kém chuyển hóa sinh tố D thành dạng kích thích tố.
Theo thống kê, có từ 30-40% người cao tuổi bị găy xương hông v́ thiếu sinh tố D. Do đó lớp người này có thể được bảo vệ hơn, nếu dùng thêm sinh tố D.
-Những người ít tiếp xúc với mặt trời như cư dân miền bắc cực, dân chúng mặc quần áo chùm kín cơ thể, người làm việc trong không gian không có mặt trời.
-Người da mầu, có nhiều chất màu melanin bao phủ khiến tia tử ngoại không xâm nhập được vào da.
Người có rối loạn hấp thụ chất béo như trong bệnh viêm ruột (bệnh Crohn), bệnh xơ nang tụy tạng (cystic fibrosis), bệnh gan, tụy tạng, giải phẫu cắt bỏ một phần bao tử hoặc ruột.
Thừa sinh tố D
Dùng sinh tố D với liều lượng lớn như trên 50mcg trong một ngày (tương đương 2000 U.I) có thể gây ra nôn mửa, táo bón, ăn không ngon, mệt mỏi, xuống cân, tăng lượng calci trong máu, rối loạn tâm trí.
Quá cao calci trong máu có thể đưa tới rối loạn nhịp tim, kết tụ calci vào các tế bào tim, mạch máu, thận, phổi.
Các nhà dinh dưỡng định mức độ tối đa sinh tố D mà cơ thể chịu đựng được là 25µ (1000IU) cho trẻ em tới 12 tháng; 50µ (2000IU) cho trẻ em, phụ nữ có thai và mẹ cho con bú sữa của mính.
Một số nghiên cứu cho hay, phụ nữ có thai và trẻ em sơ sinh dùng nhiều sinh tố D quá th́ van tim thu hẹp, bé bị chậm phát triển trí năo và bị khuyết tật. Thường thường chỉ khi dùng sinh tố D phụ thêm th́ mới có nguy cơ này. V́ thế, nên tham khảo ư kiến bác sĩ trước khi dùng.
Sinh tố E được các khoa học gia tại Đại học Berkeley, California khám phá ra cách nay hơn 80 năm. Trong những thập niên vừa qua, sinh tố này đă là một trong những ngôi sao sáng trong số các chất dinh dưỡng.
Có hai nhóm sinh tố E chính: nhóm tocopherols và tocotrienol với 4 isomers.
Trong hai nhóm này, nhóm alpha-tocopherol isomer có tác dụng mạnh nhất ở trong cơ thể. Cơ thể hấp thụ được cả tocopherol thiên nhiên và nhân tạo nhưng loại thiên nhiên trong thực phẩm có nhiều tác dụng tốt hơn.
Sinh tố E (tocopherol) có dạng dầu sền sệt, mầu vàng nhạt, ḥa tan trong chất béo hoặc cồn và không ḥa tan trong nước.
Sinh tố chịu đựng được sức nóng và acid nhưng bị phân hủy bởi tia tử ngoại hoặc oxygen.
Đun nấu với nhiệt độ b́nh thường không làm mất sinh tố E, nhưng khi chiên rán ch́m trong chất béo hoặc đóng hộp, sấy khô th́ sinh tố E mất đi khá nhiều.
Vai tṛ của sinh tố E trong cơ thể
Trong cơ thể, vitamin E có vai tṛ quan trọng trong việc chuyển hóa của các tế bào, bảo vệ sinh tố A và chất béo khỏi bị oxy hóa, tạo hồng cầu, pḥng ngừa sự hư hao của tế bào và giúp cơ thể sử dụng sinh tố K.
Công dụng
Sinh tố E được đề nghị để pḥng ngừa hoặc điều trị một số vấn đề của sức khỏe do tác dụng chống oxy hóa của chúng. Tuy nhiên, cho tới nay kết quả các nghiên cứu đều chưa được thống nhất, chưa có tính cách kết luận hoặc mới có ư kiến trung dung (neutral), đôi khi tiêu cực (negative).
Theo một số tác giả, sinh tố E là một chất chống oxy hóa rất hữu hiệu. Sinh tố bảo vệ các mô, giúp chế tạo và bảo vệ hồng huyết cầu; giúp cơ thể sử dụng sinh tố K.
V́ là chất chống oxy hóa, một số tác giả cho biết sinh tố E có thể tiêu diệt hoặc vô hiệu hóa các gốc tự do (free radicals) do đó có thể giữ một vai tṛ nào đó trong sự pḥng ngừa ung thư và làm chậm tiến tŕnh lăo suy. Selenium và sinh tố E có thể thay thế, hỗ trợ cho nhau trong công dụng này.
Nghiên cứu sơ khởi cho thấy sinh tố E có thể ngăn ngừa các chứng bệnh tim mạch, kể cả những chứng nhồi máu cơ tim hay tai biến động mạch năo, v́ nó làm giảm bớt sự kết tụ của cholesterol xấu LDL (low density lipoprotein) ở trong mạch máu.
Một số nghiên cứu khác cho thấy sinh tố E có thể làm tăng tính miễn dịch bằng cách bảo vệ tế bào khỏi bị tổn thương, do đó sức đề kháng của cơ thể với các bệnh nhiễm trùng mạnh hơn. Đặc tính này có lẽ cũng giúp tŕ hoăn các triệu chứng của bệnh sa sút trí tuệ.
Sinh tố E c̣n làm giảm nguy cơ bệnh cườm mắt (cataract) nhờ khả năng chống oxy hóa.
Các nghiên cứu trước đây cho thấy sự sinh đẻ của chuột khả quan hơn khi cho dùng sinh tố E.
Trái với tin tưởng của nhiều người, sinh tố này không có vai tṛ ǵ trong việc làm đời sống t́nh dục người nam mạnh hơn.
Nguồn cung cấp
Nguồn cung cấp chính sinh tố E là thực phẩm gốc thực vật như dầu đậu nành, dầu hột bông g̣n (cotton seed oil), dầu hướng dương (sunflower oil), dầu bắp, phó sản của các dầu vừa kể như margarine; trong mầm lúa ḿ (wheat germ); trong bắp, các loại hạt có vỏ cứng, hạt dưa (seed), quả ô liu, măng tây và các loại rau có lá màu lục.
Thực phẩm gốc động vật có rất ít sinh tố E.
Sinh tố E được hấp thụ ở ruột non với sự hỗ trợ của mật và chất béo.
Sinh tố E lưu chuyển trong máu và được dự trữ trong tế bào mỡ, gan, bắp thịt, phần dư thừa được bài tiết qua phân.
Không giống như sinh tố A và D, sinh tố E không gây ra triệu chứng ngộ độc khi ta dùng một số lượng cao.
Tuy nhiên, đang uống thuốc Coumadin chống loăng máu cần cẩn thận, v́ sinh tố E cao quá có thể làm xuất huyết nhiều hơn.
Nhu cầu
Nhu cầu sinh tố E thay đổi tùy theo tuổi tác, nam hoặc nữ, t́nh trạng sức khỏe và số lượng chất béo băo ḥa mà người đó tiêu thụ. Chất béo băo ḥa dễ bị oxy hóa v́ thế cần tăng sinh tố E nếu ăn nhiều chất này.
Liều (dose) sinh tố được ghi theo đơn vị milligram hoặc IU (International units). 1mg alpha-tocopherol tương đương với 1.5 IU.
Tại Hoa Kỳ, giới chức y tế dinh dưỡng đề nghị (Recommended Daily Allowance- RDA) là:
-Nam nữ từ 14 tuổi và phụ nữ có thai ở mọi tuổi cần 15mg (hoặc 22.5IU),
– Phụ nữ cho con bú sữa mẹ cần 19mg (hoặc 28.5IU) sinh tố E mỗi ngày.
Số lượng này đều có trong phần ăn hàng ngày nếu ta tiêu thụ đầy đủ các chất dinh dưỡng trong thực phẩm.
Với trẻ em sơ sinh, không có RDA nhưng có đề nghị:
-Các em khỏe mạnh bú sữa mẹ từ lúc sanh tới 6 tháng cần 4mg/ngày (6IU/ngày);
Từ 7-12 tháng cần 5mg/ngày (7.5 IU/ngày).
RDA cho trẻ em
-Từ 1-3 tuổi: 6mg/ngày (7.5 IU);
-Từ 4-8 tuổi: 7mg/ngày (10.5 IU)
– Trẻ em từ 9-13 tuổi: 11mg/ngày (16 IU/ngày).
Thiếu sinh tố E
Thiếu sinh tố E rất ít khi xảy ra và có thể thấy trong bệnh nhân kém hấp thụ chất béo ở ruột như bệnh Crohn, sau giải phẫu, khi kém dinh dưỡng, khi tiêu thụ rất ít sinh tố E hoặc trong vài bệnh di truyền đặc biệt.
Thiếu sinh tố trong thời gian lâu có thể đưa tới không vững trong việc đi đứng và không có phối hợp giữa các cơ bắp, yếu cơ bắp, giảm phản xạ (reflex). Thiếu kinh niên có thể đưa tới mù ḷa, sa sút trí tuệ, thay đổi nhịp tim.
Điều trị khi thiếu sinh tố E cần được bác sĩ xác định và theo dơi v́ có nhiều chứng minh khoa học cho hay, dùng thêm sinh tố E có thể gây hậu quả không tốt cho cơ thể.
An toàn của sinh tố E
Cho tới nay, chưa có chứng minh khoa học về sự công hiệu của sinh tố E khi dùng quá liều để được cơ quan y tế đưa ra (RDA). Do đó, cần cân nhắc lợi hại trước khi quyết định dùng thêm sinh tố E.
Dùng thêm trong thời gian ngắn với liều tối đa 1000mg/ ngày (tương đương với 1100 IU) được coi như tương đối an toàn và có thể có ích lợi.
Ảnh hưởng lâu dài khi dùng nhiều sinh tố E vẫn chưa được làm rơ cho nên các giới chức y tế khuyên không nên dùng quá nhiều sinh tố này.
Quá nhiều sinh tố E có thể đưa tới viêm da, đau bụng, tiêu chẩy, ói mửa, tăng rủi ro xuất huyết, chóng mặt, mệt mỏi, nhức đầu, mờ mắt…
Sinh tố K (c̣n gọi là sinh tố chống xuất huyết) ḥa tan trong chất béo và có hai loại: K1 có tự nhiên trong rau mầu lục và K2 được tổng hợp bởi các vi sinh vật trong ruột của người và động vật. Sinh tố K3 được tổng hợp bằng phương pháp khoa học.
Công dụng
Sinh tố K có nhiệm vụ bảo vệ cơ thể chống chẩy máu khi bị vết thương trên da thịt hay xuất huyết trong cơ quan nội tạng. Sinh tố K giúp gan tổng hợp bốn yếu tố đông máu II, VII, IX và X mà khi thiếu các yếu tố này th́ máu không đông được .
Nhiều nghiên cứu sơ khởi cho thấy sinh tố K có thể tăng cường sức chịu đựng của bộ xương ở người cao tuổi.
Nguồn cung cấp
Các vi khuẩn trong ruột con người tạo khoảng 80% sinh tố K, số c̣n lại do thức ăn cung cấp.
Sinh tố K có nhiều trong trà xanh, cây củ cải (turnip), bắp su (cabbage), su lơ (cauliflower), những loại rau có lá lớn, đậu nành và nhiều loại dầu thực vật, gan, thịt lợn.
Sinh tố K chịu đựng được sức nóng và độ ẩm nhưng bị tia tử ngoại, acid, kiềm, oxygen phân hủy. Việc nấu nướng thức ăn thường không làm mất sinh tố K.
Sinh tố K tổng hợp menadione hay K3 cũng có tác dụng như sinh tố K.
Nhu cầu
Mỗi ngày nên tiêu thụ từ 30 mcg-80 mcg tùy theo độ tuổi. Số lượng này đều có trong thực phẩm nên không cần phải uống thêm sinh tố K.
Lư do thiếu sinh tố K thường là do uống nhiều thuốc kháng sinh khiến vi khuẩn trong ruột bị tiêu diệt, hoặc không có khả năng hấp thụ sinh tố K từ thực phẩm.
Trẻ sơ sanh chưa có vi sinh vật trong ruột, cũng thường hay thiếu sinh tố K nên sau khi sinh, được tiêm một lượng nhỏ sinh tố này để ngừa chảy máu.
Năm nay lạnh dữ, mới thu song đă buốt giá như đông. Có vị đă thấy các ngón tay ḿnh tím, buốt, tê.
Đây là hiện tượng Raynaud (Raynaud phenomenon) hay xảy ra trong mùa lạnh cho một số người.
Hiện tượng này xảy ra do mạch máu của một số người co thắt quá đáng khi người ấy tiếp xúc với khí lạnh hoặc trong t́nh trạng căng thẳng tinh thần. Thường nhất là những mạch máu ở các ngón tay, ngón chân.
Các mạch máu đến nuôi da cung cấp cho da các chất cần cho sự biến dưỡng và hoạt động của da, đồng thời cũng có nhiệm vụ quan trọng luôn duy tŕ một thân nhiệt b́nh thường giúp ta. Khi ta gặp khí lạnh, những mạch máu đặc biệt có nhiệm vụ điều ḥa thân nhiệt (gọi là các “thermoregulato ry vessels”) co thắt, ḷng chúng nhỏ hẹp lại khiến máu bớt đến da, nhiệt trong cơ thể ta bớt thất thoát ra bên ngoài qua da, giúp các cơ quan quan trọng trong người khỏi bị lạnh để vẫn làm việc b́nh thường (v́ thế ra ngoài lạnh, da chúng ta trông tái hơn). Những mạch máu điều hoàn thân nhiệt này được điều khiển bởi một hệ thống thần kinh giao cảm (sympathetic nervous system), và hệ thống thần kinh này phản ứng tương tự khi chúng ta căng thẳng, bực bội. Do vậy, khi chúng ta căng thẳng, bực bội, các mạch máu điều ḥa thân nhiệt ở da cũng co thắt theo cùng cơ chế, ta trông nhợt nhạt mất đẹp.
Ngược lại, khi vào nơi ấm nóng, cũng những mạch máu điều ḥa thân nhiệt này dăn nở, đưa máu đến da nhiều hơn, nhiệt thất thoát bớt qua da giúp cơ thể ta mát (và ta trông đỏ đắn hồng hào hơn).
Nhờ những mạch máu điều ḥa thân nhiệt, nhiệt trong cơ thể ta ta được duy tŕ trong khoảng b́nh thường để các cơ quan quan trọng tiếp tục hoạt động, dù tại nơi lạnh hay nóng.
Ở người có chứng Raynaud, cơ chế thần kinh điều khiển sự co thắt của các mạch máu điều ḥa thân nhiệt bị khiếm khuyết hoặc thay đổi, khiến những mạch máu này co thắt quá đáng khi người ấy tiếp xúc với khí lạnh, hoặc trong những lúc căng thẳng, bực bội.
Nguyên nhân
Khoảng 3-5% chúng ta có chứng Raynaud.
Một bệnh có thể tự nó xảy ra, hoặc do một bệnh khác gây nên. Đa số các trường hợp Raynaud không có bệnh ǵ khác gây nên triệu chứng này, các ngón tay hay ngón chân tự nhiên lợt lạt, xanh tím, tê buốt vào mùa lạnh, hoặc khi họ căng thẳng, bực bội. Nhiều trường hợp có người thân trong gia đ́nh cũng bị, nên có thể có sự di truyền, một hay nhiều di thể (genes) điều khiển các mạch máu dẫn máu đến da làm việc không b́nh thường. Cũng may, đa số những người có triệu chứng Raynau chẳng do bệnh nào khác gây ra không đến nỗi tàn tật v́ chứng này, và triệu chứng mau chóng thuyên giảm với sự chữa trị. Theo thời gian thường bệnh cũng bớt, và người bệnh dần quen biết với tính nết của căn bệnh, t́m cách tránh khí lạnh, sự căng thẳng.
Một số trường hợp Raynaud gây do vài bệnh thuộc loại tự miễn nhiễm (autoimmune rheumatic diseases, cơ thể tạo kháng thể chống lại các cơ quan của chính ḿnh), như bệnh “scleroderma” hay bệnh “systemic lupus erythematosus”. Những bệnh này làm hư hoại các mạch máu da, nên những trường hợp Raynaud gây do những bệnh này khó chữa hơn.
Sự co thắt của các mạch máu da khi ta tiếp xúc với khí lạnh hoặc lúc ta căng thẳng được kiểm soát bởi một cơ chế phức tạp, gồm hệ thống thần kinh trung ương trên óc ta, các thần kinh cảm giác ngoại biên, và cả những chất tiết bởi các tế bào lưu thông trong máu, cũng như tiết ra từ ḷng các mạch máu. Khi cơ chế kiểm soát này trục trặc, hiện tượng Raynaud xảy ra.
Cơn tấn công Raynaud có thể xảy ra khi người bệnh tiếp xúc với khí lạnh, hoặc ngay cả đang từ chỗ ấm di chuyển sang chỗ mát hơn. Nhiều khi, khí lạnh tỏa từ máy lạnh hay tủ lạnh đựng thức ăn cũng đủ để làm cơn Raynaud xuất hiện. Ở một số vị, chỉ cần cả người ớn lạnh (như khi bị cảm), tuy tay, chân vẫn giữ được ấm, cũng khiến cơn Raynaud xuất hiện. Cảm thấy căng thẳng, hoặc lúc giật ḿnh (v́ tiếng động bất ngờ chẳng hạn), cũng có thể khiến cơn Raynau xảy ra, v́ các chất dẫn truyền thần kinh (nerve transmitter substances) th́nh ĺnh được tiết ra nhiều vào những lúc này, các chất này tác động lên các mạch máu da, khiến chúng co thắt lại.
Triệu chứng
Thường nhất, người bệnh có triệu chứng xảy ra ở các ngón tay, ngón chân.
Đầu tiên, các ngón tay (hay ngón chân) đột nhiên thấy lạnh, v́ các mạch máu của ngón co thắt bất ngờ. Rồi màu da của ngón thay đổi, trở thành tái lợt hay xanh tím. Thường triệu chứng xảy ra ở một ngón trước, xong lan dần sang các ngón khác ở cả hai bàn tay (hay bàn chân). Ngón tay trỏ, ngón giữa, ngón đeo nhẫn hay bị, ngón cái ít khi bị.
Các ngón thường không đau lắm, nhưng có cảm giác khó chịu, thấy như kim châm, nhức nhức, tê tê, hoặc cả bàn tay khi cầm nắm thấy vụng về, không khéo léo như b́nh thường.
Ngoài ngón tay, ngón chân, khi tiếp xúc với khí lạnh, da ở tai, mũi, mặt, núm vú, gối cũng có thể bị cơn tấn công Raynaud, trở thành tái hay xanh tím.
Cơn Raynaud thuyên giảm khi tác nhân gây ra nó không c̣n nữa. Trong ṿng 15-20 phút sau khi người bệnh rời chỗ lạnh vào chỗ ấm áp, các mạch máu da trở lại b́nh thường, hết co thắt, máu được đưa tới da đầy đủ như trước, da dần hồng trở lại. Tuy vậy, một vài trường hợp nặng, các mạch máu da không trở lại b́nh thường khi tác nhân khiến nó co thắt đă hết, da vẫn tím và người bệnh có thể lở loét ở đầu các ngón tay (hay ngón chân); nặng hơn nữa, người bệnh có thể mất ngón tay hay ngón chân v́ ngón thiếu máu nuôi lâu quá.
Pḥng ngừa và chữa trị
Giữ cơ thể, tay chân ấm áp, đừng từ chỗ ấm ra chỗ lạnh nhanh quá, và tránh căng thẳng là những phương cách tốt giúp ngừa những cơn tấn công Raynaud.
Bạn mặc quần áo ấm nhiều lớp, đội mũ, đeo găng tay, tránh những nơi có gió lùa, những chỗ ẩm lạnh.
Khi cơn Raynaud xảy ra, bạn ngâm tay (hay chân) vào nước ấm, đưa tay vào chỗ ấm như kẹp chúng vào nách, hoặc xoay tṛn tay để máu huyết lưu thông đến các ngón tay.
Nên bỏ thuốc lá, v́ nicotine và nhiều chất khác trong thuốc lá khiến các mạch máu ngoại biên co thắt, làm các cơn Raynau dễ xảy ra và cũng nặng hơn.
Một số thuốc dùng có thể làm các mạch máu co thắt, như thuốc uống chống nghẹt mũi, thuốc giúp giảm cân, … Đi khám bác sĩ, bạn nhớ đem hết các thuốc theo cho bác sĩ xem.
Bạn t́m cách giảm thiểu các căng thẳng trong cuộc sống bằng cách sống đời lành mạnh, năng tập thể dục, tập thiền, vui vẻ với người thân trong gia đ́nh và bạn đồng nghiệp.
Nếu với những phương cách pḥng ngừa và chữa trị giản dị như trên, song các cơn Raynaud vẫn xảy ra thường và nặng, chúng ta dùng đến thuốc.
Mùa lạnh nhiều vấn đề hơn mùa nóng: cúm (à, mà bạn đă chính ngừa cúm chưa, chưa th́ nên chích ngay nhé), da khô gây ngứa, một số bệnh da xảy ra hoặc nặng hơn trong mùa lạnh, rồi chứng Raynaud. Khí lạnh c̣n giết người. Chúng ta cẩn thận hơn trong mùa lạnh.
Chà, năm nay lạnh sớm và lạnh dữ quá! Mới giữa thu thôi!
Những Loại Thuốc Thông Thường Có Thể Làm Tăng Nguy Cơ Mất Trí Nhớ
Các bệnh nhân bị Alzheimer và mất trí nhớ ở Mexico City trong một buổi luyện tập để trị liệu
VOA - Một nghiên cứu mới của các nhà nghiên cứu Mỹ nhận thấy rằng những loại thuốc thông thường, mua không cần toa - kể cả thuốc giúp dễ ngủ và điều trị dị ứng - có thể làm tăng nguy cơ mất trí nhớ và bệnh Alzheimer ở những người từ 65 tuổi trở lên.
Những loại thuốc này được gọi là chung là anticholinergics, một nhóm thuốc ức chế chất dẫn truyền thần kinh acetylcholine. Chúng xuất hiện trong một loạt những loại thuốc từ thuốc chống trầm cảm cho tới giăn cơ.
Chúng gây ra nhiều tác dụng phụ như khô mắt và miệng, buồn ngủ và táo bón.
Một nghiên cứu về những loại thuốc này nhận thấy những người già dùng anticholenergics trong ba năm hoặc lâu hơn có nguy cơ bị mất trí nhớ cao hơn.
Các nhà nghiên cứu tại Trường Dược của Đại học Washington theo dơi gần 3.500 người đàn ông và phụ nữ lớn tuổi, không ai trong số họ bị mất trí nhớ hoặc bị bệnh Alzheimer ở giai đoạn đầu của nghiên cứu.
800 người tham gia dùng liều thuốc chuẩn hàng ngày - bao gồm thuốc kháng histamine và thuốc để kiểm soát bàng quang - phát triển chứng mất trí nhớ, trong đó có bệnh Alzheimer, sau khi theo dơi trong khoảng thời gian trung b́nh là bảy năm.
Nguy cơ mất trí nhớ gia tăng cũng xuất hiện ở những người dùng thuốc - gồm thuốc chống trầm cảm ba ṿng - để điều trị trầm cảm.
Nghiên cứu được công bố trên chuyên san JAMA Internal Medicine.
Các nhà nghiên cứu nói rằng người dân không nên hoảng sợ và ngừng uống thuốc của họ.
Thay vào đó, họ tư vấn những người dùng thuốc bị nghi ngờ nên nói chuyện với những người cung
cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe cho họ, để có thể được kê toa thuốc thay thế an toàn hơn.
1- Khi không (bỗng nhiên) thấy tức thở
Lư do: có thể là do nghẽn mạch phổi (pulmonary embolus). Nhận xét: Cảm thấy khó thở sau khi tập thể dục hay đang ngồi có thể là do vận động hay do ưu tư lo lắng. Nhưng nếu đột nhiên bị khó thở có thể là do chứng nghẽn mạch phổi do cục đông máu làm nghẹt mạch máu trong phổi. Bệnh này có thể nguy hiểm tới tính mạng. Một lư do khác là tim lên cơn đau hoặc trụy tim. Cả hai t́nh huống trên đều làm cho bệnh nhân thở gấp hay khó chịu hoặc cảm thấy thiếu không khí . Cần đưa bệnh nhân đi cấp cứu.
2- Tim đập rộn trong khi đang ngồi yên
Lư do: có thể là do lên cơn đau tim (heart attack). Nhận xét: Đánh trống ngực (palpitations) có thể chỉ là v́ ưu tư lo lắng, nhưng cũng có thể là dấu hiệu của cơn đau tim hay chứng loạn nhịp tim (arrhythmia) .Nên liên lạc với bác sĩ ngay.
3- Choáng váng chóng mặt khi ra khỏi giường
Lư do: có thể là do huyết áp thấp. Nhận xét: Chóng mặt vào buổi sáng được gọi là "huyết áp thế đứng thấp" (orthostatic hypotension) gây ra bởi sự loại nước (dehydration) , bệnh tiểu đường, bệnh Parkinson, bệnh trụy tim, hay thuốc men bao gồm cả thuốc lợi tiểu và thuốc huyết áp. Một lư do khác có thể là chứng "chóng mặt tư thế nhẹ " (benign positional vertigo) gây ra bởi sự xáo trộn của các bộ phận cân bằng của tai trong. Nên đi gặp bác sĩ để chẩn đoán.
4- Nước tiểu ṛ rỉ
Lư do: có thể là do chứng són đái (urinary incontinence) mà nguyên nhân không phải v́ lăo hoá, nhiễm khuẩn đường tiểu (urinary tract infection-UTI) , bệnh tiền liệt tuyến, dây thẩn kinh bị ép. hoặc tiểu đường. Nhận xét: đi gặp bác sĩ để chẩn đóan
5- Đầu đau như búa bổ
Lư do: có thể là do xuất huyết năo Nhận xét: Trong phần lớn trường hợp đó là triệu chứng của chứng nhức nửa đầu (migraine) chỉ cần uống thuốc giảm đau và nghỉ ngơi là hết. Nhưng một vài trường hợp hiếm xẩy ra là chứng nhức đầu có thể là dấu hiệu có khối u hay xuất huyết trong năo. Cẩn đặc biệt chú ư là khi bị đau nhiều nửa bên đầu một cách đột ngột và kéo dài mà lại kèm theo buồn nôn, ói mửa, và chảy nước mắt. Trong trường hợp sau này phải đi bệnh viện gấp.
6- Mắt bị sưng vù
Lư do: có thể là do viêm dây thần kinh mắt (optic neuritis). Nhận xét: Dây thần kinh mắt có thể bị nhiễm khuẩn hay bị dị ứng. Nếu chữa sớm th́ không hại ǵ cho mắt v́ vậy cần đi bác sĩ khẩn cấp.
7- Tai đau và mắt nh́n thấy hai h́nh (song thị)
Lư do: có thể do tai giữa bị nhiễm khuẩn. Nhận xét: Bệnh có thể trở thành nghiêm trọng bất ngờ v́ vậy cần đi bác sĩ cấp thời nếu chứng đau không dứt và/hoặc có bị thêm chóng mặt lảo đảo, nhức đầu, ói mửa, song thị, nửa ngủ nửa thức, cổ cứng đơ, sưng ở sau tai, sốt nhiều và liệt mặt.
8- Tự nhiên giảm sút kư
Lư do: có thể là do ung thư. Nhận xét: Nếu ăn uống vẫn b́nh thường như cũ mà đột nhiên bị sút cân th́ có thể là bị bệnh ác tính. Một nguyên nhân khác cũng có thể là do sự bất b́nh thường nội tiết (endocrinic abnormality) như bệnh tuyến giáp trạng (thyroid disorder), trầm cảm hay tiểu đường. Nên đi gặp bác sĩ ngay để chẩn đoán.
9- Đột nhiên đau háng
Lư do: có thể là do tinh hoàn bị xoắn. Nhận xét: Đây là một khuyết tật bẩm sinh khá thông thường. Ống dẫn tinh trùng bị xoắn làm máu không chạy tới tinh hoàn. Cơn đau cũng giống như bị đá vào háng. Đôi khi ngoài cơn đau c̣n thấy bị sưng nữa. Trong ṿng 4 hay 6 tiếng th́ c̣n cứu đươc, chứ trễ từ 12 đến 24 tiếng th́ coi như phải cắt bỏ. Một nguyên nhân khác có thể là nhiễm khuẩn mào tinh hoàn (epididymis) tức là bộ phận trữ tinh trùng. Trong trường hợp này có thể dùng trụ sinh để chữa trị.
10 - Đau nhói gan bàn chân
Lư do: có thể là do bệnh thần kinh (neuropathy) . Nhận xét: Đau nhói cứ tái phát ở bất cứ chỗ nào trên cơ thể có thể là do sự nén ép dây thần kinh, tăng thông khí phổi (hyperventilation) hoặc bệnh thần kinh. Liên lạc với bác sĩ càng sớm càng tốt.
11- Vết thâm tím măi không tan. Điều ǵ xẩy ra?
Lư do: bệnh tiểu đường. Nhận xét: Vết đứt hay thâm tím chậm lành có thể là dấu hiệu của bệnh tiểu đường (dấu hiệu khác gồm có da bị ngứa hoặc đau nhói bàn tay hay bàn chân). Nên t́m cách giảm cân (giảm 10 phẩn trăm trọng lượng ảnh hưởng đáng kể lên mức đường trong máu), tập thể dục và coi chừng thói quen ăn uống.
12 - Răng đau buốt khi ăn Sô-cô-la. Điều ǵ sẽ xẩy ra?
Lư do: viêm lợi. Nhận xét: Một trong những dấu hiệu đầu tiên của sâu răng là nhạy cảm với đồ ngọt. Dấu hiệu đầu tiên khác là răng mất mầu và có mùi khi cà răng. Kỹ thuật laser có thể phát hiện sớm các ổ răng sâu và tiêu diệt các vi khuẩn trước khi làm sâu răng.
13 - Ṿng eo rộng 42 inch. Điều ǵ sẽ xẩy ra?
Lư do: bất lực. Nhận xét: Có thể bây giờ chưa có vấn đề nhưng trong tương lai bạn có thể bị loạn năng cường dương (erectile disfunction) . Nguyên do là v́ khi đàn ông quá mập các động mạch thường hay bị nghẹt nên ḍng máu không đủ làm cho cương. Hăy tập thể dục đều cho đến khi eo thon lại, thắt vừa dây lưng 34 inch.
14 - Mắt thoáng không thấy ǵ - chỉ trong một giây
Lư do: có thể là do đột quỵ (stroke). Nhận xét: Các yếu tố rủi ro chính của đột quỵ là cao huyết áp (trên 140/90) và cholesterol toàn phần cao hơn 200. Bị tê một bên người và tạm thời hai mắt không nh́n thấy ǵ là những dấu hiệu đáng chú ư nhất. Đột nhiên bị tê, nói liú lưỡi, hay mất thăng bằng có thể là bẳng chứng của một cơn đột quỵ nhẹ gọi là đột quỵ thiếu máu cục bộ đoản kỳ (transient ischemic attack- TIA). Đột quỵ nhẹ này thường báo trước một đột quỵ thật sự nên khi có triệu chứng của TIA th́ phải gặp bác sĩ ngay.
15 - Có cảm giác như bị ợ nóng (heartburn)
Lư do: có thể là do chứng đau thắt (angina). Nhận xét: Đau ngực cả hàng giờ, lúc có lúc không, được bác sĩ gọi là "hội chứng mạch vành không ổn định" (unstable coronary syndrome). Nguyên nhân là v́ các cục đông máu đươc tạo thành bên trong thành động mạch vành ngay tại chỗ mảng (plaque) bị bể vỡ. Khoảng 50 phẩn trăm những người có hội chứng trên đây sẽ bị lên cơn đau tim trong ṿng 6 tháng sau. Mỗi khi thấy đau thắt ngực, cần phải đi bệnh viện.
16 - Đau lưng nhiều
Lư do: có thể là do chứng ph́nh mạch (aneurysm). Nhận xét: Đau cũng tương tự như vừa dọn dep xong tủ quẩn áo bề bộn. Thế nhưng chườm nóng, nghỉ ngơi, uống thuốc giảm đau thông thường lại không khỏi. Nếu không phải v́ tập thể dục th́ đau lưng bất chợt như vậy có thể là dấu hiệu của chứng ph́nh mạch. Chứng đau này chỉ hết khi động mạch chủ bị bể. Một nguyên nhân khác của chứng đau lưng này - kém phần nguy hiểm hơn - là sạn thận. Bác sĩ cho chụp CT scan để xác định vị trí và h́nh dạng của chỗ mạch ph́nh, sau đó cho uống thuốc huyết áp hay giải phẫu ghép nối nhân tạo.
17- Ngồi lâu trên ghế không yên
Lư do : có thể do các cơ lưng bị căng thẳng. Nhận xét : Nếu cứ phải thay đổi vị thế ngồi luôn tức là có dấu hiệu các cơ lưng bị căng thẳng và điều này có thể dẫn đến đau lưng dưới. Cẩn phải lựa chọn ghế ngồi cho thoải mái, sao cho đầu ở vị trí ngay đối với cột sống để giảm tối thiểu sức căng thẳng trên cổ, vai và lưng dưới.
18 - Bạn mới biết thân phụ bị cao huyết áp
Điều ǵ sẽ xẩy ra: bạn cũng sẽ bị cao huyết áp luôn. Nhận xét: V́ bệnh cao huyết áp vừa phải không có dấu hiệu bên ngoài nên cẩn phải đo huyếp áp mỗi năm một lần, nhất là nếu trong gia đ́nh có tiền sử bị cao huyết áp. Nghiên cứu cho thấy là những người bị căng thẳng tinh thần v́ cha mẹ mắc bệnh cao huyết áp cũng có nhiểu rủi ro bị bệnh này luôn. Nếu số đo huyết áp cao hơn 140/90, bạn nên tập thể dục nhiều hơn, t́m cách sụt cân, giảm sodium trong chế độ ăn uống, ăn loại cá tốt cho tim, uống nhiều vitamin C.
19 - Tay bị run khi tập thể dục
Lư do: có thể là do cơ bắp bị mỏi mệt. Nhận xét: Nếu bạn đă bỏ tập cả nhiều tháng th́ cơ bắp bị run có thể là v́ mệt mỏi. V́ vậy khi mới tập trở lại bạn nên tập vừa phải, đừng tập quá mệt. Bạn hăy ngưng tập khi cảm thấy các cơ bắp bắt đầu run.
20 - Trong bàn tiệc bạn thấy mọi thứ đều quay cuồng
Lư do: do bạn đă quá chén. Nhận xét: Rượu làm suy yếu hệ thần kinh trung ương. V́ vậy nếu bạn uống quá nhiều, tất cả những ǵ trong cơ thể có liên quan tới hệ này sẽ đều bị suy yếu: trí phán đoán, khí sắc, khả năng phối hợp và quân b́nh, sự nhạy cảm với đau đớn, khả năng sinh dục… Bạn nên tránh đừng uống rươu nhiều. Bạn nên nhớ là nếu nồng độ rượu trong máu hơn 0.06 phần trăm là trên pháp lư bạn đă bị coi như là say rượu.
21- Đau dai dẳng ở bàn chân và cẳng chân
Lư do: nhiều triển vọng là do gẫy xương v́ sức nén (stress fracture). Nhận xét: Cũng giống như các mô khác trong cơ thể, xương tự tái tạo. Nhưng nếu bạn tập thể dục quá mạnh, xương không có cơ hội để lành trở lại nên một vết gẫy v́ sức nén (stress fracture) sẽ có thể xuất hiện. V́ thế mu bàn chân và phiá trước cẳng chân sẽ đau dai dẳng. Bạn càng tập thể dục th́ càng đau và ngay cả khi ngưng nghỉ cũng đau. Uống thuốc ibuprofen hay paracetamol không ăn thua ǵ. Thuốc mầu phóng xạ cho thấy chỗ xương gẫy qua h́nh chụp tia X, và bác sĩ sẽ bắt bạn phải nghỉ tập cho đến khi xương lành. Trường hợp xấu nhất là bạn phải bó bột vài tuần.
22 - Đau như cắt ở bụng
Lư do: V́ vùng giữa xương sườn và háng có kẹt đầy các bộ phận nên đau có thể là triệu chứng hoặc của viêm ruột thừa, viêm tụy tạng hoặc của túi mật bị sưng. Cả ba trường hợp đểu có cùng một nguyên nhân : v́ một lư do nào đó các bộ phận này đă bị nhiễm khuẩn nguy hại đến tính mạng. Nhận xét : Nếu để bộ phận nói trên bể vỡ ra th́ bệnh nhân có thể bị chết, v́ vậy cẩn đi bệnh viện cấp thời.
23- Cẳng chân bị đau và sưng to
Lư do: có thể là do chứng huyết khối tĩnh mạch sâu (deep vein thrombosis –DVT). Nhận xét: Chỉ cẩn ngổi một chỗ liền chừng 6 tiếng hay hơn là máu sẽ tụ ở cẳng chân dưới tạo thành cục đông máu (gọi là chứng huyết khối tĩnh mach sâu). Cục đông máu đủ lớn sẽ làm nghẹt tĩnh mạch bắp chân gây đau và sưng. Xoa cẳng chân là điểu đầu tiên bạn sẽ làm nhưng cũng là điều tệ hại nhất v́ cục đông máu lớn có thể chạy ngược lên phổi, điều nầy gây nguy hiểm đến tính mạng của bạn. Muốn chụp h́nh tia X để định bệnh DVT bác sĩ phải chích chất mẩu vào tĩnh mach. Bác sĩ sẽ cho thuốc làm tan cục đông máu hoặc đặt cái lọc vào tĩnh mạch để chặn cục đông máu không cho chạy lên phổi.
24 - Tiểu tiện bị đau
Lư do: có thể là do ung thư bàng quang (bọng đái). Nhận xét: Rặn tiểu là cả một cực h́nh và nước tiểu lại có màu rỉ sắt. Đau và máu trong nước tiểu là hai triệu chứng của ung thư bàng quang. Hút thuốc là yếu tố rủi ro bị bệnh lớn nhất. Nếu khám phá sớm bệnh có 90 phẩn trăm triển vọng được chữa khỏi. Nhiễm khuẩn bàng quang cũng có cùng các triệu chứng như trên (Theo "24 warning signs you cannot afford to ignore").
(Theo "24 warning signs you cannot afford to ignore")
Tuy già không phải là một bệnh nhưng già th́ thường có bệnh. Bệnh th́ có bệnh nặng, bệnh nhẹ, bệnh có duyên và bệnh… vô duyên. Ai cũng biết thầy thuốc là người được học hành cẩn thận để giúp ta chữa trị bệnh tật, vậy mà thầy thuốc cũng có thể gây bệnh cho ta, dù là ngoài ư muốn, cái đó gọi là bệnh do thầy thuốc gây ra (iatrogenic) mà theo GS. Phạm Khuê, một chuyên gia về Lăo khoa, Chủ tịch Hội người cao tuổi Việt Nam th́ có đến hơn một phần tư các bệnh ở người già là do thầy thuốc gây ra! (Bệnh học tuổi già, Phạm Khuê, NXB Y Học, 1998, trang 364). Những bệnh… vô duyên c̣n có thể do chính bản thân ḿnh, người thân trong gia đ́nh, bạn bè, hàng xóm, hoặc các nhân viên tâm lư xă hội gây ra nữa!
Bà cô của một bác sĩ bạn tôi trên 80 tuổi kêu lúc nào trong người cũng nóng bức, miệng khô nên đă mua rễ tranh, mía lau, mă đề ngoài chợ về nấu “nước mát” uống. Mát đâu không thấy, thấy đi tiểu liên tục gây thêm t́nh trạng mất nước trong cơ thể, lại thấy nóng bức, thấy khô miệng, lại uống thêm “nước mát”! Th́ ra “rễ tranh, mía lau, mă đề” là những loại thuốc lợi tiểu (diuretics).
Một ông bác gầy c̣m nghe hàng xóm bày vẽ có loại tễ mập, bèn mua uống mấy cây. Mập thiệt! Nhưng người béo bệu, cơ thể bạc nhược! Th́ ra, thuốc tễ đó chỉ là bột ḿ trộn với mật ong và Corticoil, một thứ thuốc uống vào lâu ngày gây hội chứng Cushing, ứ nước, làm mập bệu và gây ra vô số những tác dụng tai hại khác như giảm sức đề kháng, mọc lông, loăng xương, loét bao tử, cao huyết áp… Ta cũng biết thuốc chữa đau khớp có thể gây loét dạ dày; thuốc điều trị cao huyết áp có thể gây hạ huyết áp đột ngột; thuốc trị tiểu đường làm hạ đường huyết; thuốc uống cho đỡ bị đái són ở người già th́ gây khô miệng, đỏ da, mờ mắt, chóng mặt…
Một đặc điểm sinh học của người cao tuổi là khả năng thích ứng dần kém đi. Hấp thu thuốc đă chậm mà đào thải cũng chậm. Tác dụng phụ của thuốc lại thiên h́nh vạn trạng, tùy từng người, từng lúc, có thuốc người này dùng th́ tốt mà bày cho người khác không xong, uống vào bị phản ứng ngay. Cho nên dùng thuốc ở người già phải ḍ dẫm trên từng trường hợp, giảm liều, giảm lượng, đắn đo tính toán trước sau, nào bệnh trước mắt, nào bệnh tiềm tàng; thuốc chữa được bệnh này nhưng có gây ra bệnh khác không, có làm bộc phát một bệnh cũ nào đó không, người bệnh ăn uống ra sao, tiêu tiểu ra sao và trạng thái tâm thần ra sao? Người cao tuổi cũng thường hay tự ư gia giảm thuốc, tin lời bày vẽ, ai mách ǵ cũng nghe, gây tương tác thuốc lung tung rất dễ sinh ra nhiều bệnh… vô duyên đáng tiếc.
Ngày càng có nhiều máy móc xét nghiệm và một số người cao tuổi cũng thường muốn được xét nghiệm này nọ. Báo Paris match của Pháp có đăng trường hợp một bà già bị rối loạn tiêu hóa đến khám ở một bác sĩ. Bác sĩ thấy không có ǵ nặng nhưng cũng gởi cụ làm thêm vài xét nghiệm cho chắc. Sau đó, bà cụ được tiếp tục làm thêm hàng loạt các xét nghiệm khác ngày càng phức tạp hơn v́ xét nghiệm đơn giản không t́m ra bệnh: Siêu âm, nội soi, sinh thiết, chụp cắt lớp, chụp cản quang mạc treo… Sau hơn một tháng chuyển từ trung tâm này đến bệnh viện kia, nằm đợi trên những băng ca lạnh lẽo, đẩy từ hành lang này sang hành lang khác, tiếp xúc với những người mang khẩu trang chỉ chừa đôi mắt lạnh lùng, bà cụ rơi vào t́nh trạng khủng hoảng tâm lư trầm trọng và tiêu tốn mất 35 ngàn quan Pháp. Cuối cùng các bác sĩ hội chẩn kết luận không có bệnh ǵ cả! Tây gọi những người sính xét nghiệm là “examinite”. Tổ chức sức khỏe thế giới (WHO) cũng cảnh báo hiện tượng over – investigation, “thăm ḍ quá mức cần thiết” này (Health of the Elderly, WHO, 1989). Một số người cao tuổi được chăm sóc bảo bọc quá đáng, được làm xét nghiệm thăm ḍ, theo dơi liên tục làm cho người bệnh muốn… hết bệnh cũng không được; không kể trong quá tŕnh thăm ḍ, chọc hút, bơm tiêm, thụt tháo… không phải là không có nguy cơ. Dĩ nhiên nếu có bệnh th́ cần phải làm để có chẩn đoán chính xác và điều trị hiệu quả. C̣n thăm ḍ chỉ để… thăm ḍ th́ không nên. Các chuyên gia khuyên chỉ nên làm xét nghiệm cho người già khi nhằm để chẩn đoán một thứ bệnh có thể chữa được, có thể phục hồi được, có lợi cho người bệnh hoặc để chẩn đoán phân biệt t́m ra một bệnh có tiên lượng tốt hơn, điều trị có kết quả hơn, có lợi cho bệnh nhân và gia đ́nh hơn mà thôi. Tóm lại, biết ơn ḿnh th́ cần thiết lắm mới phải làm xét nghiệm và phải có chỉ định của bác sĩ.
Thế nhưng có thứ không phải là thuốc, không phải là thủ thuật ǵ cả mà vẫn có thể gây ra những bệnh vô duyên: đó là lời nói! Có những lời nói gây hoang mang, lo lắng, làm mất ăn mất ngủ, gây kiêng cữ quá đáng làm cho t́nh trạng bệnh khó phục hồi hơn. Cái đó gọi là sự “dán nhăn” (labelling). Chẳng hạn như người không có chuyên môn, không đủ cơ sở khoa học chắc chắn mà “phán” cho một cái chẩn đoán kiểu như “nghi ung thư”, “hơi bị lớn tim”, hoặc một từ mơ hồ như “máu lộn mỡ, gan hơi nhiễm mỡ, viêm nhiễm phần phụ, rối loạn thần kinh thực vật”… hoặc “bị thư phù, bị người cơi trên nhập…” đều đem lại những kết quả tai hại không thể ngờ được! Ngay cả bị dán nhăn là già cả, già nua, già yếu, mất sức rồi bị ép phải nằm yên một chỗ, lúc nào cũng có người nâng đỡ chăm sóc th́ sẽ ngày càng lệ thuộc, ngày càng suy nhược, mau loăng xương, bắp cơ thoái hóa, cứng khớp nhanh. Đáng sợ hơn cả là bị ép phải vào nằm viện, nằm nhà thương, nhà dưỡng lăo, nhà nghỉ mất sức… khi vẫn c̣n có thể tự quản được. Thật ra đây chỉ là giải pháp cuối cùng v́ một khi đă vào các cơ sở này rồi th́ không hy vọng ǵ trở lại đời sống b́nh thường được nữa v́ càng ngày càng thụ động, ỷ lại, lệ thuộc, suy sụp.
Các cơ sở chăm sóc cho người già thực ra rất cần thiết, miễn là phải giữ một số nguyên tắc như đảm bảo sự riêng tư, tôn trọng cá nhân, giúp tự chủ, tự quản, và tạo nhiều cơ hội cho họ tham gia sinh hoạt phù hợp với sở thích và sức khỏe. Tóm lại, không nên để người cao tuổi mắc thêm những bệnh… vô duyên!
Bác Sĩ Hướng Dẫn Tập Chữa Mỏi Lưng, Đau Cột Sống: Người Đau Lâu Ngày Cũng Khỏi Nhanh Chóng
Bài tập thể dục này có thể nhanh chóng loại bỏ chứng mỏi lưng, đau cột sống nhờ những động tác đưa hệ xương khớp đi vào trật tự vốn có của nó.
Bác sĩ xương khớp, chuyên gia y học chỉnh h́nh Lâm Thừa Cơ (TQ) cho biết, mỗi ngày cơ thể hoạt động và làm việc nhiều khiến hệ xương mệt mỏi, đặc biệt là cột sống luôn phải làm việc quá tải.
Muốn 24 giờ khỏe mạnh, ít nhất bạn cần phải làm động tác này mỗi sáng sau khi thức dậy. Đây là động tác dành cho những người muốn duy tŕ sức khỏe của cột sống một cách bền bỉ.
Yêu cầu: Phải kiên tŕ tập vào các buổi sáng, ngay khi bạn thức dậy và vẫn nằm trên giường.
Bác sĩ Cơ cho rằng, bệnh đau mỏi lưng thường xuyên rất khó được chữa khỏi bằng cách uống thuốc, nếu hiểu được quy luật vận động và phục hồi của xương để phối hợp tập thể dục, bạn sẽ tận hưởng được sức khỏe thật sự của chính ḿnh.
Pḥng chống đau cột sống, thoát vị đĩa đệm gây ra theo cách này sẽ mang lại hiệu quả nhanh chóng. Bài tập này thích hợp cho người làm việc văn pḥng, những người hoạt động trong lĩnh vực tài chính, thương nhân hay phải đi lại, những người làm nghề lái xe hoặc công nhân.
Làm động tác này giúp bạn tránh được hiện tượng đau đầu, chóng mặt, hoa mắt, khôi phục lại hệ xương khớp vào trạng thái khỏe mạnh ban đầu. Hăy dành hơn 2 phút để xem video và làm theo hướng dẫn.
dễ bị đau đầu chóng mặt khi thực hiện động tác th́ nên nằm thẳng đầu trên giường là được. Không cần thả đầu xuống dưới. Người mới tập thử nên làm từng bước một.
Động tác 1: Tư thế di chuyển con sâu
Tác dụng: Khôi phục lại hệ xương cột sống và cơ lưng, kéo dài và làm giăn sống lưng, tăng cường chức năng của tim và phổi.
Thực hiện từ 2-3 phút, nằm ngửa trên giường, 2 tay để thẳng lên đầu, cả người duỗi thẳng từ bàn tay đến ngón chân. Chú ư mũi chân phải thẳng.
Khi đẩy hông sang trái th́ tay và chân hướng sang phải, di chuyển tại chỗ như dáng con sâu đang ḅ.
Động tác 2: Co gối quạt chân
Tác dụng: Khôi phục lại hệ xương cột sống và cơ lưng, giảm nhẹ áp lực, căng thẳng của năo, tăng cường chức năng của tim và phổi.
Thực hiện khoảng 50 lần (trái/phải), nằm ngửa trên giường, duỗi tay lên trên đầu, đan ngón tay vào nhau, thả lỏng.
Co đầu gối, thả lỏng cơ thể, đánh chân sang trái/phải hết khả năng trong khi phần thân trên giữ nguyên, thả lỏng cơ thể khi thực hiện, thả đầu xuống dưới để lưng cong nhẹ khi vận động, nếu khó chịu th́ nằm hẳn trên giường.
Lưu ư: Những người dễ bị đau đầu chóng mặt khi thực hiện động tác th́ nên nằm thẳng đầu trên giường là được. Không cần thả đầu xuống dưới. Người mới tập thử nên làm từng bước một.
Bác sĩ Lâm Thừa Cơ đánh giá đây là bài tập rất tốt để pḥng bệnh đau lưng, mỏi cột sống.
Những người chưa bị bệnh th́ nên tập để pḥng bệnh. Những người đă mắc bệnh th́ cần tập đều đặn vào mỗi buổi sáng. Người bệnh nặng kiên tŕ tập cũng sẽ khỏi bệnh.
Nếu bạn tập mang lại tác dụng tốt, hăy chia sẻ ngay cho người thân, bạn bè để mọi người cùng khỏe mạnh.
V́ Sức Khỏe Của Ḿnh, Đừng Bao Giờ Làm 11 Điều Này Khi Đi Máy Bay
Các tiếp viên hàng không đă chứng kiến tất cả, và họ khuyên bạn đừng ngây thơ cho rằng máy bay là nơi sạch sẽ để có thể làm mọi thứ mà không lo nhiễm bệnh. Nhiều người đă phát ốm chỉ v́ ngồi máy bay.
Sau đây là những việc bạn nên hạn chế làm khi đi máy bay:
1. Đi chân trần trên máy bay
Nhiều hành khách từng nôn ói, làm đổ thức ăn ra sàn, thậm chí đổ... máu ra sàn. Do đó đừng bao giờ đi chân trần trên sàn máy bay, đặc biệt khi vào nhà vệ sinh. Chưa kể những mảnh ly tách vỡ không được dọn sạch có thể gây thương tích cho bạn.
2. Uống nước đá trên máy bay
Hầu hết các hăng máy bay đều phục vụ nước đóng chai, nhưng đá của họ có thể làm từ nước ṿi. Huống chi, các bể chứa nước trên máy bay thường khá cũ kỹ và dễ có vi khuẩn. Đó là lư do thức ăn trên máy bay khá nhạt nhẽo, không ngon. Nếu muốn uống nước, bạn chỉ nên dùng các loại nước đóng chai và đóng lon, không thêm đá nhé.
3. Đừng ngồi trên máy bay cả chặng dài
Nếu ngồi trên máy bay suốt, bạn rất dễ bị thuyên tắc tĩnh mạch sâu ở chân. Đối với những chuyến bay ngắn th́ không sao, nhưng nếu bay đường dài, bạn nên đứng dậy đi lại hoặc duỗi người, hoặc tập thể dục chân tại chỗ. Bạn cũng nên tránh mặc quần áo chật để không gây khó khăn cho tuần hoàn máu.
4. Đừng tắt điều ḥa ở ghế của bạn
Nếu máy điều ḥa khiến bạn lạnh, tốt nhất bạn nên mặc thêm quần áo vào. V́ máy điều ḥa có vai tṛ quan trọng trong việc thổi bay vi khuẩn trước khi chúng tấn công bạn, do đó từng tắt máy nhé.
5. Đừng đeo kính áp tṛng
Bạn nên đeo kính thường thay v́ kính áp tṛng. Không khí trong cabin rất khô, có thể gây khó chịu cho mắt. Việc ngủ trên máy bay khi đeo kính áp tṛng cũng dễ làm tổn thương mắt.
6. Đừng dùng chăn trên máy bay
Chăn gối trên máy bay được sử dụng lại luân phiên giữa các chuyến, chúng chỉ được giặt giũ khi ngày bay kết thúc. Nhiều người dùng chăn quấn chân hoặc hỉ mũi vào đó, nên bạn tránh dùng chúng th́ tốt hơn.
7. Đừng tiếc thức ăn làm rơi trên khay đựng
Khay đựng thức ăn trước mặt bạn ít khi được tiệt trùng giữa các chuyến bay, do đó nếu làm rơi văi thức ăn ra đây, tốt nhất là bạn nên dọn sạch và bỏ đi. Nhiều người c̣n cho con ngồi lên khay để thay tă, có người c̣n gác chân lên đó, do đó bạn chẳng biết trên đó có ǵ đâu.
8. Uống nước đầy đủ
Độ ẩm trên máy bay rất thấp, do đó bạn hăy uống đủ nước để không bị viêm họng. Bên cạnh đó, bạn cũng không nên dùng cà phê hay trà v́ caffeine dễ gây mất nước. Rượu cũng là một thức uống nên hạn chế v́ có thể gây mất nước.
9. Đừng mặc đồ ngắn
Hăy mặc quần áo dài nhằm cách li da thịt với chỗ ngồi trên máy bay, v́ ghế chứa đầy vi khuẩn. Nhiệt độ trên máy bay cũng khá lạnh nên bạn hăy tự biết giữ ấm.
10. Đừng ngủ tựa đầu vào cửa sổ
Nhiều người cũng tựa đầu vào cửa sổ giống bạn. Họ ho, hỉ mũi vào tấm kính đó, nên nơi này không sạch sẽ lắm đâu. Bạn cũng chớ chạm tay linh tinh và đừng cho tay vào miệng hay lên mặt nhé.
11. Hăy gọi tiếp viên hàng không khi thấy không khỏe
Tiếp viên hàng không đều đă được đào tạo bài bản về các trường hợp sơ cứu khẩn cấp, kể cả những ca đỡ đẻ trên máy bay. Do đó bạn đừng ngại lên tiếng khi cần giúp đỡ nhé.
Diễn Đàn Người Việt Hải Ngoại. Tự do ngôn luận, an toàn và uy tín. V́ một tương lai tươi đẹp cho các thế hệ Việt Nam hăy ghé thăm chúng tôi, hăy tâm sự với chúng tôi mỗi ngày, mỗi giờ và mỗi giây phút có thể. VietBF.Com Xin cám ơn các bạn, chúc tất cả các bạn vui vẻ và gặp nhiều may mắn.
Welcome to Vietnamese American Community, Vietnamese European, Canadian, Australian Forum, Vietnamese Overseas Forum. Freedom of speech, safety and prestige. For a beautiful future for Vietnamese generations, please visit us, talk to us every day, every hour and every moment possible. VietBF.Com Thank you all and good luck.
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
