VĨNH BIỆT TIỂU TỬ -
Nhà văn Tiểu Tử, 95 tuổi, vừa từ trần tại Noisy le Grand, ngoại ô Paris, ngày 18/9/2025, sau nhiều năm chống chọi với bệnh tật.
Với lối hành văn
‘’miệt vườn’’ , đặc biệt miền Nam, ông ghi lại một cách sống động những màn kịch vừa bi thảm vừa khôi hài ở miền Nam sau 1975.
Ông nói thay hàng triệu người cái u uất, cái đau buồn một buổi sáng thấy mình mất quê hương, mất dĩ vãng.
Đọc Tiểu Tử, người ta có cảm tưởng như tác giả là người thân, bởi vì những chuyện ông kể là chuyện của chính mình.
Nghe tin Tiểu Tử qua đời, người ta buồn như một người trong gia đình vừa ra đi.
Tang lễ tiễn biệt sẽ được tổ chức lúc 12h, ngày Thứ Năm 25/09/25 tại nhà hoả táng Père Lachaise, salle BIGOT, 55 rue des Rondeaux, 75020 Paris.
Để tưởng niệm tác giả, xin gởi lại dưới đây bản ghi lại bài nói chuyện nhân dịp ra mắt sách Tiểu Tử trước đây tại Paris, Pháp
TIỂU TỬ, NHỮNG GIỌT NƯỚC MẮT, NHỮNG TIẾNG THỞ DÀI
André Gide nói :
- " C’est avec les beaux sentiments qu’on fait de la mauvaise littérature " (Với những tình cảm tốt, người ta làm văn chương dở) (1).
1 . A.Gide muốn nói viết văn, phải đi vào tận cùng tâm khảm của con người.
Và nếu đi tới cùng, sẽ thấy nhiều cái xấu, cái lở lói.
Bản chất con người phức tạp, đời sống phức tạp, cái xấu cái tốt lẫn lộn. Văn chương phải lột trần được cái sự thực đó.
André Paul Guillaume Gide
22 November 1869 Paris, France - 19 February 1951 (aged 81)
Paris, France
https://en.wikipedia.org/wiki/Andr%C3%A9_Gide
Tiểu Tử là một nhà văn đã chứng minh
ngược lại , có thể viết hay với những tình cảm tốt.
Trong tác phẩm của ông, hầu như chỉ có những tình cảm tốt , chỉ có tình người.
Một nhân vật nói về một nhân vật khác trong truyện ngắn
‘’Made in Viet nam’’ :
- Người chi mà tình nghiã quá héng ? ‘’ .
Độc giả nghĩ tới câu đó mỗi lần đối diện với những nhân vật của Tiểu Tử. Người chi mà tình nghiã quá héng.
Độc giả chai đá tới đâu , đọc Tiểu Tử cũng không cầm được nước mắt.
Người ta khóc, nhưng sau đó thấy ấm lòng, vì thấy trong một xã hội đảo lộn,
vẫn còn đầy tình người, vẫn còn đầy thương yêu, vẫn còn nghiã đồng bào, vẫn còn những người tử tế .
Và thấy đời còn đáng sống.
Một nhà văn Pháp nói văn chương, trước hết là xúc động.
Trong truyện ngắn của Tiểu Tử,
sự xúc động hầu như thường trực, chan chứa.
MIỆT VƯỜN
Tiểu Tử là một nhà văn miền Nam điển hình, con đường nối dài của những :
- Hồ Biểu Chánh
- Bình Nguyên Lộc
- Sơn Nam.
Văn của ông là lối kể chuyện của người miền Nam,
bình dị nhưng duyên dáng , duyên dáng bởi vì bình dị, tự nhiên.
Tiểu Tử không
'' làm văn ''.
Không có chữ thật kêu, không có những câu chải chuốt.
Với cách viết, với ngôn ngữ
chỉ có những tác giả miền Nam mới viết được. Không hề có cường điệu, không hề có làm dáng.
Người đọc đôi khi có cảm tưởng tác giả không mấy ưu tư về kỹ thuật viết lách.
Ông viết với tấm lòng. Không có ưu tư văn chương, đó là một nhận xét gây tranh cãi sôi nổi về các nhà văn miền Nam trên một tờ báo văn học Sài Gòn trước 75.
Nhưng nếu :
- Hồ Biểu Chánh
- Bình Nguyên Lộc viết như kể chuyện
- Sơn Nam – với Hương Rừng Cà Mâu - và sau này, Nguyễn Ngọc Tư- với Cánh Đồng Bất Tận –có văn phong riêng
Nếu đạt, những tác phẩm
"không có ưu tư văn chương’’ là một hình thức văn chương độc đáo
Văn chương, trước hết là
''style '' . Toni Morrison, nhà văn nữ Hoa Kỳ, Nobel văn chương, nói :
- Nếu tôi đánh rơi vài tờ bản thảo, người lượm được sẽ nói: đây là bản thảo của Toni Morrison.
Có hai loại nhà văn :
- Có văn phong hay không .
Tiểu Tử thuộc loại nhà văn thứ nhất. Đọc vài câu, người ta biết là văn Tiểu Tử.
Ngay cả tên những nhân vật cũng đặc miền Nam, không có :
- Lan
- Cúc
- Hồ Điệp
- Giáng Hương, như trong tiểu thuyết miền Bắc,
không có :
- Nga My
- Diễm My
- Công Tằng Tôn Nữ như Huế,
chỉ có những :
- Con Huê
- Con Nhàn
- Con Lúa
- Thằng Rớt
- Thầy Năm Chén
- Thằng Lượm
- Bà Năm Chiên
- Bà Năm Cháo lòng…
Các địa danh cũng đặc Nam kỳ, không có :
- Cổ Ngư
- Vỹ Dạ
- Thăng Long,
chỉ có những :
- Nhơn Hoà
- Cồn Cỏ
- Bò Keo
- Bình Quới, những tên, những địa danh rất
'' miệt vườn’’ , chỉ đọc cũng đã thấy dễ thương, lạ tai, ngồ ngộ.
Âm thanh như câu vọng cổ ai ca bên bờ rạch.
Tiểu Tử, tên thực là Võ Hoài Nam, sinh năm 1930, tại Gò Dầu, Tây Ninh, kỹ sư dầu khí , học ở Marseille, hiện sống ở :
- Noisy Le Grand, ngoại ô Paris, tác giả nhiều tập truyện ngắn :
- Những Mảnh Vụn
- Bài ca Vọng Cổ
- Chuyện Thuở Giao Thời nhưng văn của ông không lai Tây một chút nào.
Rất Việt nam, đúng ra rất Nam Việt, với lối viết như người ta kể chuyện bên ly la de, bên tô hủ tíu, với những chữ nghen, chữ héng, chữ nghe..’’
Cần gì cứ nói nghe cô Hai, đừng ngại. Mình với nhau mà ..’’.
Rất Việt nam,
đúng ra rất Nam Việt , với lối viết như người ta kể chuyện bên ly la de, bên tô hủ tíu, với những chữ nghen, chữ héng, chữ nghe..’’
- Cần gì cứ nói nghe cô Hai, đừng ngại. Mình với nhau mà ..’’.
Dưới ngòi bút của một tác giả người Bắc, người Trung, gọi người đàn bà là :
- Con Huê
- Con Nhàn có vẻ hỗn, ở Tiểu Tử, nó chỉ có sự thân ái.
Ở ngoài đời cũng vậy, nghe ông gọi
'' con nhỏ ” này, con nhỏ kia, người nghe chỉ thấy chỗ thân tình:
- Hồ Biểu Chánh
- Bình Nguyên Lộc
- Sơn Nam
Tiểu Tử đã chứng tỏ ngôn ngữ địa phương, cách diễn tả địa phương làm giầu cho văn hoá dân tộc.
Cố gắng bắt chước lối diễn tả Hà Nội là
một lầm lỗi , nó chỉ làm cái vốn văn hoá của ta nghèo đi.
( Và đó là nói về Hà Nội ngày xưa, HN của ngàn năm văn vật.
Hà Nội ngày nay không còn gì là nơi văn vật, cái gì cũng
'' đéo '' , như câu đối thoại ở một sạp báo, không biết có thực hay chỉ là chuyện tếu :
- ” Còn báo Nhân Dân không ? – Đéo còn nhân dân, chỉ còn Người Hà Lội ” )
****
VĨNH BIỆT NHÀ VĂN TIỂU TỬ ! - VÕ HOÀI NAM
