Nước Đức, một lần trở lại

Thủ tướng Đức Angela Merkel “người phụ nữ quyền lực nhất thế giới” như bình chọn của báo chí nhiều nước, vừa kết thúc hai ngày thăm Việt Nam, chuyến thăm đầu tiên của bà từ khi làm Thủ tướng. Tôi chẳng có điều gì để nói thêm về kết quả của chuyến đi này, chuyến đi rất có ý nghĩa sau 7 năm kể từ chuyến thăm Việt Nam năm 2004 của ông Gerharoder, vị Thủ tướng Đức tiền nhiệm.

Nhân chuyến đi này của người đứng đầu Chính phủ Đức, tôi viết vài điều kỷ niệm của tôi đối với nước Đức sau mấy lần được đến thăm đất nước này.

Đầu tháng 8/2011 tôi có mặt trong đoàn cán bộ của Ngân hàng Thương mại Cổ phần Công thương Việt Nam (VietinBank) sang Frunfurk dự lễ khai trương Chi nhánh VietinBank tại đây. VietinBank là ngân hàng đầu tiên mở chi nhánh tại Frunkfurt am Main, trung tâm ngân hàng của nước Đức và là trung tâm tài chính lớn trên thế giới. Ở đây có thị trường chứng khoán được xếp hàng đầu trên thế giới.

Đây là lần thứ 4 tôi có dịp đặt chân lên đất nước có trên 81 triệu dân và có nền kinh tế lớn nhất châu Âu và lớn thứ tư trên thế giới, sau Mỹ, Nhật và Trung Quốc, với tổng sản phẩm quốc dân (GDP) đạt hơn 2.271 tỷ Euro trong năm 2010. Đức cũng là nước đứng đầu thế giới về xuất khẩu, hơn cả hai cường quốc kinh tế hiện nay là Mỹ và Trung Quốc. Và nói đến nước Đức thì không thể không nói về ngành công nghiệp xe hơi của Đức, ngành có quy mô lớn nhất ở châu Âu. Thành công lớn nhất của nước Đức là sản xuất xe hơi chất lượng cao. Các nhãn mác xe hơi sang trọng nhất thế giới hiện nay đều có nguồn gốc từ Đức, như: BMW, Mercedes-Benz, Porsche, Audi, Volkswagen và nhiều nhãn hiệu xe hơi nổi tiếng khác.

Từ nhiều năm nay, Đức luôn là đối tác hàng đầu của Việt Nam trong Liên minh châu Âu trên nhiều lĩnh vực. Năm ngoái, tổng giá trị trao đổi thương mại hai nước đạt trên 4 tỷ USD, tăng hơn18% so với năm 2009, còn trong 7 tháng đầu năm nay, xuất khẩu của Việt Nam sang Đức đạt trên 1,7 tỷ USD, tăng 42%. Nhiều tập đoàn hàng đầu của Đức đã cam kết đầu tư lâu dài vào Việt Nam với số vốn khoảng 850 triệu USD.

Đầu năm 1990 lần đầu tiên tôi sang Đức trong bối cảnh cuộc khủng hoảng chính trị, kinh tế, xã hội bùng phát khắp các nước xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu. Năm ấy, tôi đang làm nghiên cứu sinh tại trường Chính trị cao cấp của Đảng Cộng sản Tiệp Khắc, chứng kiến cuộc “Cách mạng nhung” vào mùa thu năm 1989 ở Praha, dẫn tới sự tan rã của Đảng Cộng sản và sự sụp đổ của nhà nước xã hội chủ nghĩa Tiệp Khắc. Lần ấy, vào cuối tháng 12/1989, Trần Mai Hưởng, nguyên phóng viên Thông tấn xã Việt Nam (sau này là Tổng Giám đốc TTXVN), đang học tại Trường Đảng Cao cấp Liên Xô, ghé qua Praha rủ tôi cùng sang Cộng hòa Dân chủ Đức chơi. Lúc đó Beclin cũng đang sôi động trong những ngày quần chúng đổ ra đường mit ting, biểu tình chống chế độ, đòi tự do, dân chủ; song chính quyền và Đảng Công nhân Thống nhất Đức vẫn còn tồn tại.

Ngày 31/12/1989, hai anh em chúng tôi mua vé tàu hỏa, làm một chuyến tốc hành từ Praha sang Beclin mà chẳng cần hẹn ai ra đón. Đặt chân xuống sân ga, việc đầu tiên là chúng tôi tim đến cổng Brandenburg, nơi có bức tường Beclin phân chia giữa Đông và Tây Đức. Chúng tôi đến đây vào thời khắc giao thừa chuyển giao giữa năm cũ 1989 và năm mới 1990. Bức tường Beclin khi đó đã bị người dân hai bên đập phá nhưng vẫn còn chưa sụp đổ. Người dân hai bên Đông,Tây Đức vẫn chưa được tự do đi lại. Ở cổng Brandenburg vẫn còn cảnh sát hai bên đứng gác, nhưng hình như họ đều làm ngơ cho một số người dân và khách du lịch đục lấy những tảng xi măng trên tường về làm kỷ niệm, dùng sơn viết khẩu hiệu hoặc vẽ bất kỳ hình thù gì lên tường. Tôi đọc thấy quá nhiều chữ viết trên tường thuộc đủ mọi ngôn ngữ khác nhau, có cả những dòng chữ tiếng Việt đòi tự do, dân chủ cho Việt Nam! Nghe những tiếng đục tường thình thịch xen lẫn tiếng hò, tiếng hát dọc bức tường giữa đêm giao thừa năm mới dương lịch 1990 tôi cứ tiếc không mang theo máy ảnh để có một tấm ảnh kỷ niệm vào đúng thời khắc hiếm hoi không bao giờ quay trở lại này!

Năm 1997, tôi có dịp đến nước Đức lần thứ hai, với tư cách là thành viên của Đoàn cán bộ Văn phòng Chính phủ Việt Nam sang trao đổi kinh nghiệm với Văn phòng Thủ tướng Đức về công tác thông tin, báo chí. Lần này chúng tôi có hơn một tuần làm việc tại Thủ đô Bonn và một số thành phố của Đức. Có lẽ ấn tượng khó quên của tôi sau chuyến đi đó không chỉ là những kinh nghiệm xử lý thông tin và xử lý các mối quan hệ với báo chí của Văn phòng Thủ tướng Đức thông qua trao đổi của ngài Bộ trưởng, Chánh Văn phòng Thủ tướng Đức với Đoàn Việt Nam, mà còn là việc được chứng kiến phong cách làm việc và sinh hoạt khá bình dân của ngài Thủ tướng Hen mut Kon. Sau buổi làm việc với Văn phòng Thủ tướng Đức, chúng tôi được mời dùng bữa trưa ngay trong căng tin của Văn phòng. Thủ tướng Đức Hen mut Kon cũng dùng bữa trưa ngay tại đó, như mọi nhân viên của Văn phòng Thủ tướng, không một chút cách bức với mọi người. Buổi chiều, sau khi làm việc với bạn, mấy anh em chúng tôi rủ nhau đến một quán ăn khá bình dân nấu các món ăn Trung Quôc. Ngồi vào bàn được một lát, chúng tôi thấy một chiếc xe ô tô dừng trước cửa và ông Thủ tướng Hen mut Kon cùng hai người nữa bước vào quán, chọn một bàn ăn phía trong, gọi món như mọi thực khách. Ông Thủ tướng đến một cách lặng lẽ, không một chút ồn ào, tiền hô hậu hét như một số quan chức và chính khách mỗi khi bước chân ra phố mà tôi từng biết.

Nếu không kể năm 2001 từ Thụy Điển tôi có dịp quá cảnh tại sân bay Frunkfurt mấy tiếng đồng hồ trước khi về Việt Nam, thì năm 2004, lần thứ ba tôi lại có dịp đến Cộng hòa Liên bang Đức. Lần đó tôi tham gia đoàn công tác của cơ quan Công báo Việt Nam sang làm việc với một số cơ quan của Quốc hôi, Chính phủ và một số tờ báo của Đức để trao đổi và học hỏi kinh nghiệm của bạn về công tác thông tin văn bản pháp luật ra công chúng. Lần ấy tôi có nhiều thời gian hơn ở thủ đô Beclin, nơi Quốc hội và Chính phủ Đức mới chuyển từ Bonn về đây làm việc. Tôi có dịp trở lại thăm cổng Brandenburg và bức tường Beclin sau 14 năm đặt chân tới đây, kể từ đêm giao thừa năm 1989 và 1990 ấy. Bức tường Beclin không còn nữa, chỉ còn một đoạn tường vài chục mét được giữ lại như một hiện vật đánh dấu giai đoạn lịch sử đau thương chia cắt hai miền nước Đức. Còn cổng Brandenburg đã được tu bổ lại, khang trang, đẹp đẽ, là nơi thu hút đông đảo khách du lich nước ngoài.

Và lần này, lần thứ 4 trở lại nước Đức, tôi lại được chứng kiến một nước Đức sau ngày thống nhất tiếp tục phát triển mạnh mẽ về mọi mặt. Trong bối cảnh của cuộc khủng hoàng kinh tế toàn cầu hiện nay, nước Đức không tránh khỏi bị ảnh hưởng. Song, với tư cách là một cường quốc hàng đầu trong Liên minh châu Âu, nước Đức đang nỗ lực vượt qua mọi ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng, phấn đấu cho một sự thống nhất kinh tế chặt chẽ hơn của châu lục này. Việc Đức đi đầu trong các nước EU hỗ trợ và nỗ lực “giải cứu” Hy Lạp thoát khỏi cuộc khủng hoảng tài chính, tiền tệ đang đe dọa sự sụp đổ của đất nước có nền văn minh rất sớm này và để ngăn chặn nguy cơ lan rộng sang một số nước khác trong khu vực là một minh chứng cho sự cường thịnh của nền kinh tế Đức hiện nay.

Tôi có dịp được trở lại thăm Bonn, thủ đô cũ của Đức, được thăm lại ngôi nhà của nhà soạn nhạc thiên tài Bethoven, thăm thành phố Cologne nổi tiếng với tòa nhà thờ đá lớn thứ ba thế giới, có dịp thăm ngôi nhà đã trở thành nhà lưu niệm và bảo tàng Goothe, triết gia lừng danh của nước Đức.

Và tôi có dịp gặp lại một vài người bạn, người em, người cháu Việt Nam, nay đã thành công dân Đức trong chuyến trở lại nước Đức lần này.

Hiện nay ở Đức có khoảng 100.000 người Việt Nam sinh sống, nhiều thứ hai sau Pháp trong các nước ở châu Âu. Phần đông số người Việt này đã nhập quốc tịch Đức, phần còn lại mang hai quốc tịch hoặc vẫn giữ quốc tịch Việt Nam. Họ đến đây từ nhiều nguồn. Một số là học sinh, sinh viên của chế độ Sài Gòn trước đây sang học tại Tây Đức từ trước ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước 30/4/1975 rồi ở lại. Một số là dân tị nạn thuộc các tỉnh miền Nam vượt biển sang đây trước và sau ngày giải phóng. Một số là sinh viên, học sinh, công nhân…từ miền Bắc sang học tập và lao động ở Cộng hòa Dân chủ Đức, sau biến cố của những năm 90 thế kỷ trước đã không về nước, ở lại làm ăn, sinh sống. Một số là sinh viên, học sinh, người lao động ở các nước như Liên Xô, Ba Lan, Tiệp Khắc…sau khi nhà nước xã hội chủ nghĩa sụp đổ đã chạy sang Đức tìm việc và định cư luôn tại đây. Hầu hết cộng đồng 100.000 người Việt tại Đức hiện có cuộc sống ổn định, nhiều người trong số đó thành đạt, giầu có.

Vợ chồng cháu Tuấn Anh biết tin tôi sang Frunkfurt đã lái xe vượt quãng đường trên 100 km lên thăm và đón tôi về thăm gia đình cháu. Cháu là con trai của một nhà báo đồng nghiệp ở TTXVN, ông anh kết nghĩa của tôi. Những năm tôi làm nghiên cứu sinh ở Tiệp Khắc, cháu Tuấn Anh học nghề tại đây. Thỉnh thoảng, thứ bảy, chủ nhật cháu lên Praha thăm tôi. Năm 1990, sau khi Đảng Cộng sản tan rã, nhà nước xã hội chủ nghĩa Tiệp Khắc sụp đổ, tôi về nước thì cháu Tuấn Anh chạy sang Đức. Tại trại tị nạn cháu quen một cô gái quê ở Hà Tây cũ, là công nhân lao động ở Liên Xô chạy sang, sau này trở thành vợ cháu. Vợ chồng cháu bây giờ đã thành công dân Đức, có công ăn việc làm ổn định và đời sống khá sung túc. Các cháu có hai con, một trai, một gái. Cháu trai 17 tuổi biết tiếng Việt khá, còn cháu gái 9 tuổi chỉ biết một ít tiếng Việt. Cháu Tuấn Anh là người có chí, sang Đức vừa làm, vừa học, tốt nghiệp đại học, trở thành kỹ sư và bây giờ là chuyên gia người Việt Nam duy nhất làm việc cho một hãng sản xuất máy động lực ở Đức. Còn vợ cháu mở một quán ăn nho nhỏ, bán đồ ăn của Nhật, thu nhập cũng kha khá. Hai vợ chồng cháu mỗi người một xe ô tô, lại mới mua được một ngôi nhà, kiểu nhà vườn, có 500m2 đất. Cháu nói với tôi, ngày gặp tôi ở Tiệp cháu mới 20 tuổi, tài sản chẳng có gì, còn bây giờ cháu đã ngoài 40, có một gia đình với cuộc sống đầy đủ, hạnh phúc. Cháu tuy đã nhập quốc tịch Đức nhưng vẫn là người Việt Nam, lúc nào cũng hướng về quê hương, đất nước.

Tôi biết những lời cháu Tuấn Anh nói với tôi là thật lòng. Tôi mừng cho vợ chồng cháu, song lại nghĩ: nếu mình là cháu Tuấn Anh mình có sống được cuộc sống như thế này không? Cuộc sống quá đầy đu tiện nghi và vật chất, nhưng hình như vẫn thiêu thiếu một cái gì đó. Phải chăng là sự giao tiếp và tính cộng đồng mà trong cuộc sống người Việt nào cũng cần đến. Quả thật tôi không quen được cuộc sống quá đầy đủ về vật chất và tiện nghi nhưng lại thiếu đi những điều đó. Nhìn vào gia đình Tuấn Anh, tôi có cảm giác suốt ngày, suốt tuần chỉ biết có công việc, tối về là gia đình, sự giao lưu với bạn bè và quan hệ xã hội có vẻ không nhiều. Đối với nhiều người Việt Nam sống trong nước, nhất là những người già như tôi thì không chịu nổi, nó có vẻ cô đơn làm sao! Có thể điều tôi suy nghĩ không thật đúng, nhưng nếu cho tôi cuộc sống như thế chắc tôi không chịu nổi. Vì thế tôi hiểu vì sao nhiều người già sang thăm con định cư ở nước ngoài dù con có mời mọc và cố giữ bao nhiêu cũng không ở lại, nhất định trở về và nhiều người đã sống nhiều năm ở nước ngoài nhưng đến khi về già, “gần đất xa trời” thì nhất quyết về quê hương sinh sống.

Mỗi lần đi ra nước ngoài là lại có thêm một cảm nhận và thu hoạch mới. Trở lại Đức lần này, sau 21 năm đặt chân tới đây kể từ lần đầu tiên vào đêm giao thừa 1989-1990 ấy, tôi có thêm cảm nhận về một nước Đức thống nhất và thịnh vượng. Và lại một lần thấy mình rất khó sống xa mảnh đất này, dù mảnh đất này còn nghèo, nghèo lắm so với nước Đức và nhiều nơi tôi từng đặt chân tới. Có lẽ vì đó là Việt Nam, quê hương tôi!

(Thật buồn, mấy lần đưa ảnh vào bài này nhưng trục trặc kỹ thuật sao mà không thể được!)

Theo dd_quang1945