Trưởng bản “mua” chồng cho con

Giữa chốn thâm sơn cùng cốc, giữa cái bản nghèo côi cút, người cha già khốn khó phải vay mượn để "mua" cho cô con gái một tấm chồng. Câu chuyện hài hước và kỳ quặc về quá trình "mua" con rể của ông Phùng Văn Phăm, trưởng thôn Tát Kẻ, xã Khau Tinh (Na Hang-Tuyên Quang) cho đến nay vẫn như một thứ "đặc sản" mà chính chủ nhân của câu chuyện "khao" khách lạ ghé thăm.

Nhà trưởng thôn Phùng Văn Phăm

Trưởng thôn không thể…nghèo

Cuốc bộ nửa ngày đường chúng tôi mới đặt chân đến thôn Tát Kẻ xã Khau Tinh nằm sâu tít hút trong cánh rừng đặc dụng Na Hang. Giữa trưa, nắng vẫn vướng víu, nhảy nhót trên những tán cây rừng phủ bóng rậm rạp. Mồ hôi thấm xuống tận đuôi áo, đôi giày quen đi đường phố nay phải thử thách đường rừng nên "há miệng" vô dụng. Kiểm lâm viên Lê Công Viên liên tục ngoái đầu lại hối thúc: "Đi nhanh lên các cậu, đói rồi". Vừa đến chốt, chúng tôi ai nấy nằm vật ra sàn thở phì phò, mặt mũi nhăn nhó chỉ nhìn nhau mà không nói ra thành tiếng.

Ông Phùng Văn Phăm và con rể (ngồi sau)

Cuối chiều. Nắng tắt. Hơi rượu ngô tiếp khách đã hả anh Viên mới dẫn chúng tôi đi vào bản. Từ chốt vào tới bản chừng 3 cây số, hai bên đường măng đắng chồi lên tua tủa, ngô xanh mơn man, lúa chín vàng ngọn phần nào khỏa lấp đi cái nghèo khó. Cái bắt tay "lỏng lẻo" và tiếng cười ngượng nghịu của ông trưởng thôn Phùng Văn Phăm khiến chúng tôi có cái cảm giác lưỡng lự khi bước chân qua cánh cửa. Trà xanh ủ bằng ấm đất hòa trộn với những câu chuyện có phần chua chát của ông trưởng thôn: "Ở đây nghèo, nhà nào cũng nghèo các vị nhìn là biết. Hơn chục hộ dân đến mùa giáp hạt là xách giỏ sang nhà nhau vay thóc. Đến bây giờ khấm khá hơn rồi nhưng mà tính chi li, cặn kẽ thì thu nhập đầu người mỗi tháng tối đa cũng chỉ được 200 nghìn đồng…"

Cả thôn Tát Kẻ có 14 hộ dân thì kinh tế nhà nào cũng sàn sàn như nhau, mục tiêu phấn đấu thoát nghèo vẫn lấy ngô, sắn làm cây chủ lực. Như nhà ông Phăm có đến 7 miệng ăn thế mà quanh năm chỉ xoay vần ngô với sắn để chống đói. Nhà của trưởng thôn xuống cấp, xập xệ gần như nhất nhì bản, mấy đời dúm dụm sống với nhau. Vậy nhưng, để lấy cái tiếng là trưởng thôn nên ông Phăm nhất định không nhận mình là hộ nghèo khi tiến hành bình xét. Vợ ông Phăm ngồi bên xen vào: "Tôi bảo ông ấy cứ nhận nghèo đi có tiền trợ cấp của Nhà nước mà ông ấy không nghe". Lý luận của ông cũng hài hước vô cùng rằng: “Trưởng thôn phải là gia đình khá giả để làm gương cho dân vươn lên thoát nghèo”. Ngược lại, người Tát Kẻ thì nói ông gàn dở, đã nghèo thì cứ nhận là mình nghèo chứ ở cái nơi khỉ ho, cò gáy này thì làm oai với ai. Chúng tôi thì nghĩ, có lẽ ông Phăm sống trong bản "mồ côi" này đã lâu nên không biết ở dưới xuôi người ta làm mọi cách để được công nhận là hộ nghèo, trong đó có người làm cán bộ to hơn ông.

Cánh rừng Tát Kẻ

Từ thôn Tát Kẻ mà đi đến UBND xã Khau Tinh phải chui luồn quãng đường rừng 12 km. Ông Phăm bảo, đó là quãng đường thử thách đối với "cán bộ thôn" đặc biệt là ông. Dân ngại lên xã, việc to việc nhỏ trong bản cần đến chữ ký, con dấu của chính quyền là bà con lại giao phó, cậy nhờ ông hết. Ông coi đó là vinh dự lớn lao của trưởng thôn nên ai nhờ ông cũng vui vẻ nhận lời.

Điều đáng buồn nhất ở Tát Kẻ là từ ngày có cái tên bản đến giờ vẫn chưa có người học đến cấp 3, nhà nào cũng có người mù chữ. Người Tát Kẻ được ra tới huyện lỵ Na Hang là đã vui sướng như được đến Thủ đô. Khó khăn là thế nhưng xưa nay người Tát Kẻ vẫn rất lạc quan như sự yêu đời của ông Phăm vậy.

Hành trình tìm "mua" con rể

Đang mê mải với chủ đề hạt thóc củ khoai ông Phăm bỗng mở lòng khơi chuyện của gia đình cho khách. Ông không ngừng khoe với chúng tôi vừa "mua" được một anh con rể, đồng thời, cũng là con trai có nhiệm vụ "nối dõi tông đường". Chúng tôi tròn mắt ngạc nhiên, anh kiểm lâm Lê Công Viên thì quay mặt ra phía cửa cười tủm tỉm.

Ông Phăm kể: "Nhà tôi không có con trai, cô con gái vừa lớn tôi đã mua cho nó một tấm chồng. Làm con rể cũng làm con trai luôn vì nó đổi sang họ tôi rồi mà". Ông Phăm phải giải thích nhiều lần chúng tôi mới hiểu được câu chuyện "mua" con rể của ông mới thú vị, hài hước làm sao.

Cô con gái lớn của ông là Phùng Thị Thoan, 22 tuổi nhưng chưa từng có một mối tình vắt vai, sáng trên nương ngô, chiều lại cặm cụi trong bãi sắn, trai bản lứa tuổi ấy ngoài họ hàng thì không còn ai khác. Diện như Thoan ở Tát Kẻ gần như đã ở tình trạng "báo động" khó lấy được chồng. Nhiều đêm trằn trọc vắt tay lên trán suy nghĩ cuối cùng ông Phăm cũng mở một cuộc họp quan trọng bàn về tương lai của cô con gái. Ông Phăm chậm rãi kể: "Tôi nói với vợ, với con gái và cả ông Phó trưởng bản ngồi đây nữa là tôi sẽ đi tìm chồng cho con. Mấy lần qua bản bên tôi có để ý đến thằng Tính nó hiền, ngoan và chịu khó lắm. Nó xứng đáng làm con rể nhà này".

Tôi ngoái nhìn Phùng Thị Thoan ở cuối nhà, gái có chồng mà vẫn còn bẽn lẽn như thiếu nữ. Thoan cúi đầu thổi phù phù vào cái bếp than làm cả gian nhà nồng nặc khói. Từ khi chúng tôi vào Thoan vẫn ngồi lì bên cái bếp than không buồn nhúc nhích, tôi hỏi, thế chồng đâu rồi? Thoan đỏ mặt ấp úng: "Chồng đứng sau nhà". Thì ra, Tính (tên anh con rể) vào rừng về đã lâu nhưng thấy nhà có khách nên vẫn ngồi thụp phía sau nhà chơi game bằng điện thoại.

Tiếp tục câu chuyện "mua" con rể của ông Phăm, anh Ma Thanh Hưởng hàng xóm với ông sang chơi cũng kể với chúng tôi: "Mấy ngày liền tôi sang tìm bác Phăm thấy đều đi vắng, hỏi cái Thoan thì nó bảo, bố cháu đi mua chồng cho cháu rồi, khiến tôi rất bất ngờ. Hôm bác Phăm về, sang nhà tôi chơi bác nói rằng bên ấy họ bảo 15 triệu chú ạ. Sau bữa đó tôi mới tin bác Phăm đi mua con rể là chuyện thật".

Năm lần bẩy lượt vượt rừng đến họ nhà trai đàm phán việc tổ chức hôn lễ vẫn chưa được ngã ngũ. Chuyện nhà gái sang thưa chuyện với nhà trai đã là một sự trái ngược nhưng cái lý do cốt lõi mà ông Phăm đưa ra đã khiến "đối tác" phải giật mình. "Tôi bảo với các ông bà bên ấy là tôi hỏi chồng cho con thì con trai bên này phải về nhà tôi ở chứ tôi không gả con gái đi. Tôi cũng ý kiến luôn là con rể phải mang họ Phùng, con cái sinh ra cũng đều mang họ tôi hết. Lúc đó, một số người bên họ nhà trai đã không đồng ý…"-Ông Phăm kể. Bàn tính mãi họ nhà trai mới hỏi ý kiến của Tính thì anh này bảo, cha mẹ nói sao thì con làm vậy. Thế rồi bên ấy gật đầu nhưng không phải là cho con trai đi ở rể mà là bán con rể cho ông Phăm với điều kiện trưởng thôn Phăm phải đặt đủ 15 triệu đồng.

Ông Phăm vội vã về nhà bán gà, bán ngô vét sạch trong nhà mới được hơn 6 triệu đồng mang sang…đặt cọc. Số tiền còn lại ông phải đi vay mượn khắp bản, gom góp mấy tháng trời mới được đưa con rể về nhà. Ngay hôm làm lễ đón con rể ông lại đích thân sang nhà trai mang theo giấy, bút làm bản cam kết. Trong bản cam kết ghi rõ ngày, giờ, có đại diện hai bên gia đình, có người làm chứng, có kí tên, điểm chỉ rõ ràng. Ông lục tìm mãi trong cái túi da một tờ giấy rồi đưa cho chúng tôi xem như để khẳng định câu chuyện "mua" con rể là có giấy trắng mực đen chứ không phải chuyện đùa. Ông cho biết: "Làm như thế cho an tâm không nảy sinh chuyện rắc rối. Họ nuôi con hơn hai mươi năm bỗng dưng thay tên đổi họ mấy người chấp nhận được. Giờ nó đổi tên họ Quan sang họ Phùng, sinh cháu cũng mang họ Phùng, trồng ngô, làm nương cho nhà mình thế là mừng rồi. Người Dao chúng tôi chỉ cần có thế". Tôi hỏi vui: "Thế còn hai cô nữa bác lại tính mua con rể nữa sao". Ông cười: "Mua một đứa thôi để có người nối dõi. Mua ba thằng rể thì lấy tiền đâu".

Mải miết với câu chuyện "mua" con rể thú vị của ông Phăm chúng tôi không để ý trời đã chập choạng tối. Rừng sâu về chiều sương giăng thành mảng mù mịt, không khí se lạnh, cảnh rừng hùng vĩ như đè bóng xuống cái bản nghèo côi cút. Những con người trong gian nhà xập xệ lại trở về thực tại với cây sắn, cây ngô và nỗi lo mùa giáp hạt. Chúng tôi vội vã chào ông Phăm để về chốt kiểm lâm khi bóng tối đã nhập nhằng. Trong đầu quẩn quanh những câu chuyện vui buồn của ông Trưởng thôn từ việc từ chối hộ nghèo hay chuyện mua con rể ai nghe cũng tức cười. Nhưng, tôi hiểu, tất cả cũng vì cuộc sống của họ còn quá nhiều khó khăn.


Biên Thùy
© Công lý