“Tôi không biết ban lănh đạo Việt Nam có chịu “thuần phục” Trung Quốc khổng lồ và hùng mạnh không? Hay chiến tranh sẽ bùng nổ? Nhưng nếu có chiến tranh, điều đó không chỉ dẫn tới những thay đổi trong khu vực, mà c̣n trên toàn thế giới. Em có nghĩ rằng Mỹ sẽ để yên nếu Việt Nam đứng về phía Trung Quốc? Nhưng cũng không thể biết được nếu có chiến tranh th́ Mỹ có bảo vệ Việt Nam?
Ngày 5-6, mặc dầu rất muốn ngồi nhà online để theo dơi t́nh h́nh bạn bè, đồng nghiệp, những người quen và không quen ở nhà trong cuộc biểu t́nh, tuần hành phản đối Trung Quốc xâm phạm lănh hải Việt Nam, nhưng v́ một lời hẹn từ lâu, ḿnh cùng gia đ́nh xuống một thị trấn cách Budapest chừng 17 cây số để dự một Lễ hội Nghệ thuật Dân tộc do các bạn hữu Việt Nam và Hungary tổ chức.
Những ngày thường đă sáng lên v́ t́nh yêu nước đầy nhiệt huyết của các bạn trẻ - Ảnh: nhà báo Nguyễn Quốc Thái (TP HCM)
Về đến nhà th́ cũng đă gần 5 giờ chiều, tức đêm ở Việt Nam. Mở máy, chậm ŕ ŕ, măi mới vào được ḥm thư. Th́ đập ngay vào mắt ḿnh là lá thư trên cùng có nội dung (subject) gây sốc, bằng tiếng Hung: “Vietnam 2011. június 5-e: tüntetések a kínai agresszió ellen. Kína meg akarja támadni Vietnamot” (Việt Nam, ngày 5-6-2011: biểu t́nh chống Trung Quốc xâm lược. Trung Quốc muốn tấn công Việt Nam).
Người gửi thư là chị Sebők Ildikó (tên Việt là Kim Liên), một phụ nữ Hungary từng có thời gian du học tại Đại học Tổng hợp Hà Nội vào thập niên 70-80 thế kỷ trước. Trong 5 năm ở Hà Nội, chị đă có chồng người Việt (nay đă chia tay), đă học tiếng Việt ở mức đọc thông viết thạo không kém tiếng mẹ đẻ là mấy (nếu nghe giọng chị qua điện thoại, không thể nghĩ chị là người nước ngoài) và hiện nay, chị làm phiên dịch tiếng Việt tại các cơ quan chính quyền Hungary.
Mở lá thư chị gửi, chỉ có độc một ḍng là địa chỉ trang tin của Anh Ba Sàm. Đă quen cách “trao đổi thông tin” của chị là tất cả những ǵ cần nói bó gọn hết vào phần subject, ḿnh hồi âm chị rằng ḿnh có biết chuyện ấy, và hỏi chị có thấy báo Hungary đưa tin hay chưa, nếu có th́ “mách” cho ḿnh. Và thế là hai chị em sa vào một cuộc tṛ chuyện khá dài qua email về đề tải nóng hổi nhất ở quê hương thứ nhất của một người, và quê hương thứ hai của người kia.
Trong thư, chị buồn phiền nói rằng, Thủ tướng Hungary Orbán Viktor chủ trương thân thiện với Trung Quốc nên chắc hẳn việc đưa những tin này đă bị cấm bởi Đạo luật Truyền thông mới. Sau đó, chị bổ sung rằng theo một nguồn tin chị có, “chẳng mấy nữa Ngoại trưởng Trung Quốc sẽ có chuyến công du Hungary và hẳn Hung không muốn có những rắc rối về ngoại giao, chứ mọi người có thiện ư đều phải thấy rằng cái lư thuộc về Việt Nam”.
Thêm nữa, Hungary cũng đang muốn để Trung Quốc xây một hệ thống đường sắt nào đó. “Tôi cho rằng người Hungary cũng không biết điều ǵ đang xảy ra ở đó đâu, họ cũng có quá nhiều vấn đề phải lo lắng. Với họ, Trung Quốc và Việt Nam quá xa xôi, họ không mấy quan tâm, cho dù thế giới ngày nay đă quá nhỏ để nếu ở đấy xảy ra cái ǵ, th́ cũng ảnh hưởng tới đây. Cái chương tŕnh truyền h́nh mà Trung Quốc tuyên bố sẽ tát vỡ mặt Việt Nam ấy... Tôi c̣n đọc là họ muốn tấn công Việt Nam ở ba nơi và sẽ chiếm ngay Trường Sa...” - chị chia sẻ.
Ḿnh ngạc nhiên v́ sự thông thạo thông tin của chị, dù vẫn biết ngày nào chị cũng đọc báo Việt Nam. Có lần chị kể, cứ ngủ dậy là chị lại lên mạng xem toàn bộ các trang mạng của Việt Nam, nên chị biết c̣n rành hơn các “thân chủ” Việt mà chị hay đi dịch cho họ, rằng ca sĩ nào vừa “lộ hàng”, tên sát thủ nào vừa bị tóm, v.v... Nhưng một điều tôi chưa biết là chị c̣n rất quan tâm và để ư sát sao đến t́nh h́nh xă hội, chính trị của Việt Nam.
Như ngầm hiểu được thắc mắc của ḿnh, chị viết tiếp: “Ngày nào tôi cũng đọc tất cả những tin có liên quan trên trang Anh Ba Sàm và Vietinfo, tôi rất lo ngại cho các bạn Việt Nam. Em biết đấy, đây là tṛ chia chác vùng ảnh hưởng giữa hai cường quốc (Mỹ và Trung Quốc), và vấn đề dầu khí. Nhưng Trung Quốc cần “đường lưỡi ḅ” không chỉ v́ dầu khí, mà họ c̣n muốn xây dựng một tuyến giao thông ra Ấn Độ Dương nữa. Tôi ṭ ṃ không biết Ấn Độ phản ứng ra sao trước việc này...”.
Nói về chuyện chính quyền và báo chí chính thống ở Việt Nam chỉ đề cập một cách hết sức dè dặt tới các vấn đề này, chị nhận xét: “Đây là điều dở hơi v́ ngày nay ai chả có mạng Internet ở nhà, và họ có thể biết về bất cứ khía cạnh nào của đất nước. Tôi không biết kết cục sẽ ra sao, nhưng đây không chỉ là điều lo ngại đối với Việt Nam, mà đối với cả thế giới cũng vậy. Nếu hai cường quốc “thụi” nhau, hậu quả sẽ thuộc về các nước nhỏ”.
Ḿnh đặt một câu hỏi vui cho chị, nếu có biểu t́nh phản đối trước ĐSQ Trung Quốc tại Budapest, chị có tham dự không? Th́ chị đáp ngay: “Tôi rất sẵn sàng. Ba con tôi là người Việt Nam, Việt Nam cũng là tổ quốc của chúng nó, và là quê hương thứ hai của tôi. Nếu tôi gặp khó khăn, người Việt luôn giúp đỡ tôi và tôi cũng giúp họ. 32 năm nay - tức là 2/3 phần đời sau của tôi - tôi sống giữa những người Việt Nam và tôi rất yêu họ!”.
“Mọi chuyện rất khó khăn, em ạ, chúng ta chỉ là những kẻ rất nhỏ bé. Nếu ở Hungary có hoạt động ǵ liên quan đến vấn đề này, nhớ báo cho tôi, v́ tôi rất yêu Việt Nam, yêu tận tâm can. Tôi mê Việt Nam, một dân tộc rất dễ thương. Tôi tự hào là có ba đứa con Việt Nam và bản thân tôi cũng đă một nửa là người Việt. Tôi nghĩ rằng những năm tháng sau của ḿnh, tôi cũng sẽ sống với các bạn Việt Nam” - chị nhắc lại.
Chị Sebők Ildikó trong một sinh hoạt
của cộng đồng Việt Nam tại Budapest - Ảnh: Trần Lê
Cuộc tṛ chuyện của chúng tôi đượm một nỗi buồn khó tả và không tránh khỏi. Mấy ngày trước đây, một chị người Việt hiện sinh sống tại Hungary đă gửi thư chung cho chừng 60 địa chỉ, kêu gọi bà con nên theo dơi những cuộc biểu t́nh yêu nước ở Việt Nam và đặt vấn đề “nên chăng, cũng nên tham gia một buổi TUẦN HÀNH ÔN H̉A PHẢN ĐỐI như vậy vào Chủ nhật tuần sau (12-6-2011) trên đất Hung”. Cho đến hôm nay, chưa hề có MỘT lá thư nào hồi âm chung về ư kiến tích cực của chị!
Đương nhiên, ḿnh cũng hiểu rằng trong cuộc sống hiện tại với bao nhiêu âu lo, bao nhiêu điều cần để ư, chuyện biên giới hải đảo xa xôi - hay nói chung, cái gọi là “chuyện triều đ́nh” - không thể, không phải là mối quan tâm của đa số. Đối với một người Việt b́nh thường bên này, sáng sớm tất tả ra chợ kinh doanh buôn bán, bươn chải cả ngày, tối muộn mới về nhà và ṃn mỏi v́ sinh kế, tin tức chính trị không thể có vị trí trong họ bằng những thể loại giải trí hoặc “chó cán xe...” đầy rẫy trên báo mạng và báo giấy.
Ngay cả rất nhiều người đă thành đạt, không phải lo miếng ăn hàng ngày, th́ việc ăn vận ǵ cho sành điệu để đi dự một party, làm sao “vụt” golf giỏi cho điệu nghệ... dầu sao cũng vẫn lấn át những vấn đề của đất nước. “Lo ǵ, “nó” đă đánh đâu mà sợ, dọa nhau thôi!”, “chính trị nhức đầu, hơi đâu mà lo, vạ đến thân”, “làm ǵ có chuyện “nó” dám làm ǵ ta, c̣n có... quốc tế kia mà”, v.v... là những câu tôi hay được nghe, cả từ những trí thức Việt bên này, để lấp đi sự thờ ơ, hoặc thiếu thông tin xác thực trong vấn đề cương vực tổ quốc.
Làm việc với bà con ngoài chợ hàng ngày, chị Ildikó quá hiểu thực tế đó, cũng như những nguyên nhân “nhỡn tiền” của nó. “Người Việt đă đây quá nghèo khổ, quá ít tiền, họ phải chú tâm để kiếm miếng ăn hàng ngày, mà họ cũng có thể làm được ǵ nhiều trong vấn đề này đâu”, chị nhận xét, vẻ cảm thông. Rồi chị phân trần: “Tôi cũng chẳng giàu có ǵ, nhưng tôi đă có tuổi, có chút tiền tiết kiệm, mặt khác tôi không phải trả tiền thuê quầy như họ, mọi thứ ở trong đầu tôi hết”.
Cuối cuộc tṛ chuyện, chị tỏ vẻ lo âu: “Tôi không biết ban lănh đạo Việt Nam có chịu “thuần phục” Trung Quốc khổng lồ và hùng mạnh không? Hay chiến tranh sẽ bùng nổ? Nhưng nếu có chiến tranh, điều đó không chỉ dẫn tới những thay đổi trong khu vực, mà c̣n trên toàn thế giới. Em có nghĩ rằng Mỹ sẽ để yên nếu Việt Nam đứng về phía Trung Quốc? Nhưng cũng không thể biết được nếu có chiến tranh th́ Mỹ có bảo vệ Việt Nam?
Có nghĩa lư ǵ không để hy sinh bao nhiêu thanh niên cho một cuộc chiến mà kết cục của nó là rơ ràng? V́ Trung Quốc mạnh và lớn hơn Việt Nam rất nhiều, chắc chắn họ sẽ thắng. Ban lănh đạo Việt Nam hiện đang trong t́nh thế khó khăn v́ không có giải pháp nào tốt trong hoàn cảnh này...”
Để trả lời chị, ḿnh chỉ biết nói rằng, trên các trang mạng, có rất nhiều bài viết động ḷng về cuộc biểu t́nh ngày 5-6 mà chị có thể t́m đọc để hiểu thêm t́nh h́nh. Theo ḿnh đại đa số thanh niên Việt Nam đều rất yêu nước và dù Trung Quốc mạnh hơn nhiều, cũng không dễ dàng tấn công và chinh phục Việt Nam theo kiểu “mặt đối mặt”. Ḿnh cũng (ngầm) tin và hy vọng là Chính phủ Việt Nam, rốt cục, sẽ có đối sách thích hợp để ḷng yêu nước và niềm tin của người dân được kết tinh trong nỗ lực chung chống lại sự đe dọa đến từ bên ngoài.
Tuy nhiên, có những điều mà ḿnh không muốn nói ra với chị, dầu sao, cũng là một người nước ngoài. Giá tinh thần yêu nước của người dân được thể hiện một cách tự do hơn, đỡ phải phụ thuộc cơ chế “xin - cho” và “điều chỉnh bằng dùi cui” (ư của nhà văn Phạm Viết Đào); giá người dân khi bộc lộ ḷng ái quốc không bị chính quyền coi là vi phạm vào “độc quyền” của Đảng và Nhà nước; giá nhiều bạn trẻ - thay v́ đồng cảm với những người dám nói t́nh cảm v́ quê hương thay phần cho họ – th́ lại ngồi dè bỉu, hù dọa và cố rung chuông báo động giả về nguy cơ khiêu khích, lợi dụng của một đảng chính trị nào đó… - th́ “sức mấy” mà Trung Quốc dễ làm ǵ Việt Nam, như họ đă làm trong nhiều thập niên qua?
Trần Lê
NCTG
Tṛ chuyện với một ngừoi Hungary về hải đảo Việt Nam
