Do sự khác biệt lớn có thể khiến cuộc gặp Mỹ-Trung kết thúc trước khi bắt đầu. Hiện tại, Mỹ và Trung Quốc đang đặt ra những kỳ vọng rất khác nhau đối với cuộc gặp cấp cao đầu tiên giữa hai bên, dưới thời Tổng thống Mỹ Joe Biden. Chính vì vậy khiến các cuộc đàm phán dự kiến bắt đầu ở Alaska ngày 18/3 (theo giờ Mỹ) dường như đã có kết quả ngay trước khi diễn ra.
Khác biệt về kỳ vọng
Các quan chức Mỹ chuẩn bị tham dự cuộc gặp, bao gồm Cố vấn An ninh Quốc gia Jake Sullivan và Ngoại trưởng Antony Blinken - đã mô tả cuộc gặp là sự kiện chỉ diễn ra một lần duy nhất và ở đó, Mỹ sẽ thẳng thắn đương đầu với Trung Quốc về một loạt vấn đề an ninh, nhân quyền mà Bắc Kinh cần phải giải quyết trước khi có thể cải thiện quan hệ với Washington.
Cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ Jake Sullivan (trái) và Ngoại trưởng Antony Blinken. Ảnh: AP.
Ngược lại, các quan chức Trung Quốc coi cuộc gặp như cơ hội để Washington và Bắc Kinh thiết lập lại mối quan hệ của họ với tư cách các cường quốc hàng đầu thế giới, xây dựng trật tự quốc tế mới. Theo kế hoạch, Ủy viên Bộ chính trị, Chủ nhiệm văn phòng công tác đối ngoại Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc Dương Khiết Trì và Ủy viên Quốc vụ, Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị sẽ có các cuộc thảo luận với ông Blinken và ông Sullivan tại Anchorage, Alaska trong hai ngày 18-19/3.
Ngoại trưởng Mỹ Blinken bác bỏ việc Bộ Ngoại giao Trung Quốc gọi cuộc gặp này là "một cuộc đối thoại chiến lược" và khẳng định rằng ở thời điểm này, Mỹ không có ý định đưa ra bất kỳ cam kết nào.
Đây không phải là điểm căng thẳng duy nhất. Một quan chức Mỹ cho biết, phía Trung Quốc đã bày tỏ không hài lòng với khả năng phải nộp giấy xét nghiệm Covid-19 trước khi gặp các đối tác Mỹ. Các quan chức hai bên dự kiến cũng không dùng bữa cùng nhau ở Anchorage mặc dù đây là hoạt động thường có trong các cuộc gặp gỡ ngoại giao như vậy.
Nhưng đó chỉ là những khác biệt nhỏ giữa hai nước. Ngoại trưởng Blinken nói trước các nghị sĩ Quốc hội vào tuần trước khẳng định, chính quyền Biden cho đến nay vẫn giữ quan điểm không thay đổi về người Hồi giáo Duy Ngô Nhĩ, duy trì áp đặt thuế quan như một phần của cuộc chiến tranh thương mại được cựu Tổng thống Donald Trump phát động và sẽ không nhượng bộ Trung Quốc trong vấn đề biến đổi khí hậu.
Trong khi đó, Trung Quốc vẫn tiếp tục tăng cường quân sự hóa ở Biển Đông, xung đột với Australia về thương mại và đe dọa các đồng minh khác của Mỹ. Các quan chức Mỹ mong đợi tất cả các chủ đề nêu trên, cùng với vấn đề Hong Kong sẽ được thảo luận trong cuộc gặp sắp tới.
Hình thức chính xác của các cuộc thảo luận vẫn đang được thương lượng, một quan chức Mỹ cho biết, nhưng kế hoạch có thể là tổ chức 3 phiên họp trong hai ngày. Vị quan chức này cũng tiết lộ thêm, có thể mỗi bên sẽ có tối đa 10 người tham gia. Việc phái đoàn của hai bên không đông đảo có thể được giải thích là để phòng chống dịch Covid-19 nhưng cũng có thể do bản chất căng thẳng trong quan hệ Trung – Mỹ, hoặc có thể là cả hai lý do này.
Mỹ đã tính kỹ và không nhượng bộ
Chính quyền Biden coi cuộc gặp là cơ hội để giải quyết vấn đề với Trung Quốc khi Mỹ giữ "vị thế của kẻ mạnh", ông Sullivan nói với các phóng viên vào tuần trước. Thời gian tổ chức cũng được cân nhắc kỹ lưỡng: ngay sau cuộc họp giữa các quan chức Mỹ với các đối tác quan trọng và các đồng minh ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, bao gồm Australia, Ấn Độ, Nhật Bản và Hàn Quốc.
Các cựu quan chức Mỹ và một số nhân vật đương chức nhận định, các hoạt động ngoại giao ngay trước thềm cuộc gặp Mỹ-Trung gửi thông điệp đến Trung Quốc rằng mạng lưới liên minh của Washington là lợi thế chính trong cuộc cạnh tranh với Bắc Kinh. Việc lựa chọn Anchorage làm địa điểm tổ chức cuộc gặp cũng mang tính chiến lược: Mỹ muốn cuộc gặp cấp cao đầu tiên giữa Mỹ và Trung Quốc dưới thời Biden diễn ra trên đất Mỹ và theo các điều kiện của họ.
Danny Russel, người từng giữ vai trò Trợ lý Ngoại trưởng phụ trách các vấn đề Đông Á và Thái Bình Dương dưới thời cựu Tổng thống Barack Obama nhận định, nhóm của ông Biden đã có sự đầu tư, tính toán kỹ lưỡng cho cuộc gặp khi tham vấn trước các đồng minh là Nhật Bản và Hàn Quốc. Theo ông Russel, việc sắp xếp các hoạt động ngoại giao một cách khoa học, tuần tự sẽ giúp Mỹ củng cố lợi thế trước cuộc gặp với Trung Quốc.
Hoàn cảnh cuộc gặp cấp cao Mỹ-Trung lần này khác hẳn so với lần gần đây nhất ông Dương Khiết Trì gặp Ngoại trưởng Mỹ khi đó là ông Mike Pompeo ở Hawaii, vào tháng 6/2020. Khi ấy, Mỹ không hề có sự phối hợp công khai nào với các đồng minh, Bộ Ngoại giao Mỹ sau đó chỉ đưa ra thông cáo về cuộc gặp và sự ngắn gọn của cuộc họp đó cho thấy nó dường như diễn ra không mấy tốt đẹp.
Giới lãnh đạo Trung Quốc nói rằng Bắc Kinh đang hy vọng khôi phục quan hệ song phương bình thường với Washington. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Triệu Lập Kiên cho rằng “hai bên cần tôn trọng và đối xử bình đẳng, tăng cường hiểu biết lẫn nhau thông qua đối thoại, quản lý và xóa bỏ những khác biệt, đưa quan hệ Mỹ - Trung trở lại đúng hướng”.
Truyền thông Trung Quốc thì tỏ ra ít ngoại giao hơn, chỉ trích Mỹ “lợi dụng” các đồng minh ở Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương để dựng một bức tường thành chống Trung Quốc.
Ngay trong nội bộ nước Mỹ, những nghị sĩ Cộng hòa vốn không hài lòng với cách thức xử lý mối quan hệ với Trung Quốc của chính quyền mới cũng sẽ theo dõi chặt chẽ diễn biến của cuộc họp, đặc biệt như Thượng nghị sĩ Marco Rubio. Ông Rubio đã bày tỏ lo ngại về khả năng chính quyền Biden nhượng bộ Trung Quốc để đổi lấy sự hợp tác nhiều hơn về biến đổi khí hậu – một trong những ưu tiên chính trong chính sách của Tổng thống Biden.
Trong phiên thảo luận ở Quốc hội Mỹ tuần trước, Hạ nghị sĩ Scott Perry đã hỏi Ngoại trưởng Blinken rằng “liệu ông có đang cân nhắc nhượng bộ trước Trung Quốc về Hiệp định Khí hậu Paris hay bất kỳ điều gì khác mà chúng tôi có thể cần biết hay không?”.
“Không”, ông Blinken trả lời dứt khoát./.
VietBF@ sưu tầm.
