Đại gia Thất Ngàn, ông chủ rạp hát Hồng Kim. Tuy ông không nhìn thấy ánh sáng nhưng năm 30 tuổi đã sở hữu khối tài sản khổng lồ. Ông là một người con rất có hiếu, xây dựng ngôi biệt thự kiểu Pháp tặng cho mẹ.
Chân dung ông chủ Thất Ngàn.
Chủ rạp hát Hồng Kim
Bình Thuận là vùng đất quy tụ cư dân nhiều địa phương khác nhau của miền Trung và giáp với Nam kỳ lục tỉnh nên hoạt động nghệ thuật ở Bình Thuận rất phong phú và đa dạng.
Người lao động, dân biển, bất kể là ngày thường, ngày lễ Tết nếu không có đoàn hát bội hay cải lương trình diễn, cũng tụ tập ở ngõ hẻm, góc chợ, trụ đèn để nghe các nghệ nhân gõ sanh, kéo nhị hát bài chòi, cải lương hay hát bội, hát những đoạn tuồng cổ sử.
Tuy không nhìn thấy ánh sáng nhưng từ nhỏ ông Thất Ngàn đã được mẹ dẫn đi nghe hát bài chòi, hồ quảng, cải lương hay tham gia những buổi cúng đình, cúng vạn...
Chính giọng ca, tiếng đàn của các nghệ sĩ đã đưa ông vào một thế giới lung linh, giúp ông khám phá những diệu kỳ của cuộc sống. Vì quá mê ca hát nên sau khi mua được khu đất ở góc đường Trần Hưng Đạo - Ngô Quyền (ngày nay), năm 1943, ông Thất Ngàn đã làm một sạp hát (sân khấu) nhỏ để cho những người mê hát, thích hát đến phô diễn khả năng.
Dĩ nhiên khán giả là ông và bà con trong các làng Đức Thắng, Lạc Đạo, khu xóm chợ Phan Thiết thời ấy. Về sau, do sự phát triển của các gánh hát và nhu cầu thưởng thức nghệ thuật ngày càng lớn của người dân, ông Thất Ngàn đã đầu tư nâng cấp sạp hát cũ thành rạp hát và đặt tên là Hồng Kim.
Đây được xem là rạp hát đầu tiên ở Bình Thuận và là một trong những rạp hát lớn ở miền Nam.
Các gánh hát lớn nhỏ ở Sài Gòn hay Nam kỳ lục tỉnh ra đều ghé lưu diễn ở rạp này hàng tháng trời mà vẫn đông khách. Nhiều người dân từ các huyện xa như Phan Rí, Long Hương hay Hàm Tân, La Gi cũng thuê xe về Phan Thiết ở lại hàng tuần để xem các gánh hát nổi tiếng biểu diễn.
Cũng từ rạp hát này, nhiều nghệ sĩ xuất thân từ vùng biển mặn Bình Thuận đã nổi danh khắp cả nước như nghệ sĩ cải lương Sáu Ngọc Sương, nghệ sĩ Năm Nam…
Trong hồi ký “Trôi theo dòng đời” của mình, NSND Bảy Nam viết, năm 1948, ông Nguyễn Phước Cương, chồng của bà, mất vì bệnh lao phổi khi đoàn hát tại rạp Hồng Kim của ông Thất Ngàn - Phan Thiết.
Ông Nguyễn Phước Cương được an táng trong đất ở phía sau của một ngôi chùa ở Phan Thiết (nay là chùa Phật Ân). Đến năm 1990, nữ nghệ sĩ Kim Cương và mẹ là NSND Bảy Nam ra Phan Thiết viếng mộ của ông Nguyễn Phước Cương rồi bốc mộ ông về cải táng tại nghĩa trang nghệ sĩ ở Gò Vấp, TP.HCM.
Từ năm 1945 - 1954, Hồng Kim là rạp hát, nơi biểu diễn nghệ thuật duy nhất tại Bình Thuận. Sau 1954, ông Thất Ngàn giao lại rạp cho người con trai thứ năm là ông Phan Bá Hóa quản lý, nâng cấp mở rộng. Sau đó ông Phan Bá Hóa đổi tên thành rạp Hồng Lợi.
Thời của ông Phan Bá Hóa, rạp Hồng Lợi hoạt động nhộn nhịp và nổi tiếng khắp cả nước. Khi trào lưu phim nhựa phát triển, Hồng Lợi vừa phục vụ nghệ thuật vừa chiếu phim.
Có thể nói mô hình rạp bình dân phục vụ mọi thành phần dân chúng của ông Thất Ngàn đã phục vụ đời sống tinh thần cho người dân nơi xứ biển Phan Thiết và mang lại lợi nhuận không nhỏ cho cha con ông Thất Ngàn trong một thời gian dài.
Món quà tặng mẹ
Năm 1928, Thất Ngàn tròn 30 tuổi, khi ấy tài sản tích góp được cũng khá nhiều, thương mẹ một đời tần tảo lo cho mình, ông muốn xây dựng một ngôi nhà to đẹp nhất xứ Phan Thiết tặng mẹ.
Nói là làm, ông nhờ một công ty Pháp ra bản vẽ kiến trúc và giám sát xây dựng. Toàn bộ thợ xây là người Phan Thiết và người Huế. Ngôi nhà xây gần 2 năm mới hoàn thành. Nhiều thiết bị nội thất phải đặt mua từ Pháp.
Nhiều bức tường, cột chống của ngôi biệt thự được chạm khắc hoa văn rất đẹp và tinh xảo. Toàn bộ tường của tầng trệt được xây theo quy cách dày 50cm với vật liệu đá ong. Với quy cách xây này, nhà rất chắc và luôn luôn mát về mùa hè, ấm vào mùa đông. Đây cũng là quy cách của nhiều ngôi biệt thự Pháp hiện có tại Việt Nam.
Biệt thự ông Thất Ngàn xây tặng mẹ gồm 3 tầng, có diện tích sàn hơn 700 m2. Phần lớn là bê tông cốt thép kể cả sàn, lan can, cầu thang và mái. Toàn bộ hệ thống cửa gỗ song sắt và ốp kính nhiều màu theo kiến trúc Gothic.
Khi tham quan ngôi nhà, vào bên trong, chúng tôi nhận thấy điều đặc biệt là toàn bộ khu thờ ở tầng 3 mang đậm kiến trúc Huế với 3 gian thờ, trong đó gian thờ phía tả có một bức tượng bằng xi măng của một người phụ nữ.
Người cháu ông Thất Ngàn cho biết đó là tượng người mẹ của ông do ông đặt làm tại Huế. Chi tiết này làm chúng tôi thật sự xúc động trước tình cảm và lòng hiếu thảo của ông.
Ngày nay, ai có dịp đi ngang qua ngôi biệt thự ở số 11 Phan Chu Trinh đều có thể dễ dàng nhận thấy đây là ngôi biệt thự cổ to đẹp và một thời sang trọng nhất xứ Phan. Có thể nói đây là ngôi biệt thự có kiến trúc lạ, đẹp nhất miền Nam vẫn còn tồn tại cho đến ngày nay.
Cách đây 1 năm, ngôi biệt thự này đã được sơn lại nhưng theo thời gian, nó đang xuống cấp nghiêm trọng do những người quản lý ngôi nhà không có điều kiện về tài chính để sửa chữa, trùng tu.
Biệt thự kiểu Pháp rộng hơn 700m2, đẹp nhất Phan Thiết một thời là món quà ông Thất Ngàn tặng mẹ.
Một góc biệt thự của ông Thất Ngàn.
Biệt thự ở số 11 đường Phan Chu Trinh.
Trải qua nhiều năm, biệt thự đang ngày một xuống cấp.
