Lịch sử không nên bị lăng quên mà chúng ta nên đọc và ngẫm lại. Lịch sử cho chúng ta những bài học quư giá về đời người. Hăy cùng vietbf khám phá nha!
100 năm qua, đă có rất nhiều tài liệu nghiên cứu về “trường hợp đặc biệt của lịch sử Việt Nam” này.
Thế nhưng mới đây, một nhóm nghiên cứu lịch sử do Nguyễn Trương Đàn chủ tŕ, đă tiếp cận được một bộ tư liệu lưu trữ ở Pháp với những thông tin mới mẻ, khác hẳn với những ǵ sách sử lâu nay viết về cuộc khởi nghĩa ở Trung kỳ 1916.
Có rất nhiều câu chuyện của cuộc khởi nghĩa này đến nay vẫn chưa được nhiều người Việt biết đến...
Ông vua 8 tuổi
Tháng 7-1885, kinh đô Huế thất thủ, quyền hành của triều Nguyễn mất hết vào tay thực dân Pháp. Tháng 9-1886, Pháp ép triều Nguyễn tách Bắc kỳ nhập vào nước Pháp như Nam kỳ trước đó. Nước An Nam của vua Nguyễn chỉ c̣n ở Trung kỳ (từ Thanh Hóa đến B́nh Thuận).
Tháng 7-1887, vua Đồng Khánh buộc phải chấp nhận Nam triều trở thành cơ quan thừa hành mệnh lệnh của Pháp. Pháp lập ra quan khâm sứ Trung kỳ - một chức vụ như đại sứ của nước Pháp nhưng lại điều hành các hoạt động của triều đ́nh An Nam.
Từ năm 1897, dưới thời vua Thành Thái, các văn bản của vua đều phải được quan khâm sứ Trung kỳ hoặc quan toàn quyền Đông Dương của Pháp chuẩn y mới được ban hành. Đến năm 1898, người Pháp kiểm soát luôn cả tài chính và trả lương tháng cho vua quan triều Nguyễn như viên chức làm thuê cho họ.
Những thông tin này được tham khảo từ sách Việt Nam thời Pháp đô hộ của nhà sử học Nguyễn Thế Anh (giáo sư Đại học Sorbonne, Pháp). Phẫn uất với sự toàn quyền này, vua Thành Thái tỏ thái độ phản đối và t́m cách chống lại Pháp. V́ vậy, người Pháp cho rằng vua bị bệnh điên rồi quản thúc vua ở ngay trong Tử cấm thành - nơi vua sống và làm việc, đồng thời t́m người thay thế vua.
Triều đ́nh đề nghị nên chọn hoàng tử trưởng của vua Thành Thái để kế vị nhưng người Pháp không thích chọn một vị vua đă trưởng thành, sẽ khó sai bảo, mà chỉ muốn t́m một người theo “tiêu chuẩn riêng” của họ: ngốc nghếch, đần độn. Lần lượt các hoàng tử khác được đưa ra đều bị quan toàn quyền Đông Dương và khâm sứ Trung kỳ bác bỏ v́ “các trẻ thừa kế đều mang tật xấu của cha (tức vua Thành Thái)”.
Các quan tây rà soát lại danh sách th́ thấy c̣n thiếu hoàng tử Vĩnh San, liền cho người đi t́m. Vĩnh San lúc đó mới 7 tuổi, đang nghịch đất cát lấm lem mặt mày, được các thị vệ đưa ngay vào cho các quan tây coi mặt.
Thoạt nh́n đứa bé con nhút nhát và sợ người tây, các quan Pháp ưng ư ngay. Vĩnh San lên ngôi vua ngay ngày hôm đó 5-9-1907 khi chỉ mới 7 tuổi. Triều đ́nh phải tăng thêm một tuổi nên các sách sử sau đó đều ghi là 8 tuổi. Những thông tin này được nhà nghiên cứu Nguyễn Đắc Xuân - tác giả sách Những bí ẩn về cựu hoàng Duy Tân cung cấp.
Sự thay đổi sững sờ
PGS.TS Hoàng Văn Hiển (Trường đại học Khoa học Huế), tác giả của nhiều công tŕnh nghiên cứu về vua Duy Tân, cho biết ngay trong buổi chiều diễn ra lễ đăng quang, Vĩnh San đă trở thành một con người khác hẳn. Ông vua trẻ con không c̣n một sự nhút nhát nào mà thay vào đó là một thái độ chững chạc như người lớn.
“Một ngày trên ngai vàng đă làm thay đổi hoàn toàn bộ mặt của một cậu bé lên 8!” - một nhà báo Pháp đă thốt lên như thế. Những ngày sau đó, vị vua 8 tuổi này đă nói chuyện với quan toàn quyền và khâm sứ bằng tiếng Pháp lưu loát, đôi khi c̣n đưa ra những câu nói với giọng điệu trịch thượng, đúng khẩu khí của một vị quân vương.
Theo nhà báo Pháp Roland Dorgelès, sự thay đổi kỳ lạ của vị hoàng đế 8 tuổi này như thể “một linh hồn khác đă nhập vào thể xác nhỏ bé ấy”.
Điều đáng nói là ông vua 8 tuổi này lại chọn niên hiệu cho ḿnh là Duy Tân, có nghĩa là canh tân, đổi mới. Trong lúc này ở Trung kỳ và Bắc kỳ đang có phong trào Duy Tân do các sĩ phu và trí thức yêu nước phát động rầm rộ nhằm khai trí cho dân Việt. Điều đó càng khiến người Pháp rất lấy làm tiếc v́ đă “chọn nhầm người”.
Theo PGS.TS Hoàng Văn Hiển, người Pháp đă “sửa sai” bằng cách thành lập Phủ phụ chính của triều đ́nh với sáu ông quan đại thần nhưng lại do quan khâm sứ Trung kỳ (người Pháp) chủ tọa.
Họ đưa ông thầy người Pháp (gốc Đức) là tiến sĩ Ébérhard đến dạy học cho vua, để uốn nắn vua theo Pháp và kiểm soát mọi suy nghĩ, hành động của vua. Đồng thời cho xây dựng một nhà an dưỡng (gọi là hành cung Thừa lương) tại băi biển Cửa Tùng (Quảng Trị), rồi đưa vua ra đó để học hành và vui chơi nhằm cách ly vua với triều đ́nh.
“Tính xấu” của vua: chống Pháp!
T́nh h́nh ngày càng căng thẳng khi ông vua trẻ mỗi ngày mỗi “cứng đầu” trong khi người Pháp lại lộng quyền hơn. Sau vụ đào bới t́m kho báu ở lăng Tự Đức vào cuối năm 1912, vua Duy Tân lúc đó mới 12 tuổi đă phản ứng mạnh mẽ khiến toàn quyền Đông Dương Albert Sarraut phải yêu cầu dừng lại. Thế nhưng sau đó, người Pháp vẫn tiếp tục làm tiếp hai cuộc đào bới khác trong năm 1915.
Ngày 16-8-1915, khâm sứ Trung kỳ Charles cho khai quật để t́m kho báu ngay trong hoàng cung khi vua Duy Tân đang ở Cửa Tùng. Vua rất tức giận và quở mắng các vị quan thượng thư đă không dám can ngăn việc này. Nhưng đến ngày 7-10-1915, khâm sứ Charles vẫn tiếp tục cho đào t́m kho báu ở lăng vua Tự Đức, ngay khi vua Duy Tân đang ở hoàng cung. Nhà vua phản ứng gay gắt với khâm sứ Charles rằng đó là một việc làm điên rồ.
“Ông ta nói rằng ḿnh sinh ra là để chỉ huy chứ không để phục tùng” - khâm sứ Trung kỳ Charles báo cáo với toàn quyền Đông Dương. Những thông tin này, theo Nguyễn Trương Đàn, được ghi trong một tài liệu đánh số 209 (14) thuộc bộ hồ sơ số 9588 trong thư mục Toàn quyền Đông Dương nói trên.
Cũng theo Nguyễn Trương Đàn, vào tháng 11-1915, nhà vua đă triệu tập các quan đại thần yêu cầu xem xét lại hiệp ước mà triều đ́nh đă kư với Pháp năm Giáp Thân 1884 (c̣n gọi là hiệp ước Patenôtre), và buộc các quan phải kư vào văn bản đ̣i sửa đổi hiệp ước gửi cho Ṭa khâm sứ Trung kỳ. Các vị thượng thư hoảng sợ và không thực hiện yêu cầu này. Từ đó, vua lạnh nhạt với cả triều thần.
Vào mùa hè, vua Duy Tân ra biển Cửa Tùng nghỉ mát. Một hôm, ông vua thiếu niên từ băi tắm chạy lên với hai bàn tay lấm lem đất cát. Quan thị vệ mang thau nước đến cho vua rửa tay. Vua hỏi: tay bẩn th́ lấy nước để rửa, rứa nước bẩn lấy chi mà rửa? Ông quan thị vệ hoảng hốt, không biết trả lời thế nào. Vua liền nhấn giọng: “Nước bẩn th́ lấy máu mà rửa!”.
Tư liệu mới
Thông qua giáo sư sử học Nguyễn Thế Anh và PGS.TS Nguyễn Phương Ngọc đang dạy học ở Pháp, nhà nghiên cứu Nguyễn Trương Đàn (hiện sống tại Đà Nẵng) đă nhận được bản sao lục các tài liệu liên quan đến vua Duy Tân và “cuộc biến loạn ở Trung kỳ 1916” đang cất giữ ở Trung tâm lưu trữ hải ngoại đặt tại Aix-en Provence (Pháp).
Ông Đàn cho biết đó là ba hộp hồ sơ với hơn 260 tài liệu, thuộc thư mục Toàn quyền Đông Dương, chép đầy đủ diễn biến của vua Duy Tân, triều đ́nh An Nam và hoạt động của người Pháp tại Trung kỳ thời kỳ này.
Các ghi chép của người Pháp trong tài liệu cho thấy vị vua thiếu niên này mạnh mẽ khác hẳn với người b́nh thường cùng lứa tuổi. “Ông ta muốn giữ vai tṛ người chủ, người lănh đạo điều hành” - tiến sĩ Ébérhard, ông thầy dạy học kiêm theo dơi vua, đă báo cáo với các quan trên như thế. Quan khâm sứ Trung kỳ th́ báo cáo với toàn quyền Đông Dương rằng: “Chúng tôi cũng đă phát hiện ở ông vua trẻ này những tính xấu đáng tiếc của vua cha (tức vua Thành Thái)”. “Tính xấu” đó của vị vua trẻ này chính là: chống Pháp!
vietbf @ sưu tầm
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
