Việc loại bỏ cơm ra khỏi khẩu phần ăn hàng ngày có thể gây hại cho sức khỏe người cao tuổi, dẫn đến cơ thể bị thiếu sinh khí (khí lực), suy dinh dưỡng, rối loạn đường huyết và nhiều hệ lụy khác.
(Minh họa)
Chế độ ăn uống đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong việc duy trì sức khỏe, phòng ngừa bệnh tật và nâng cao chất lượng cuộc sống, nhất là đối với người cao tuổi, nhóm người dễ bị tổn thương và cần được chăm sóc cẩn thận về mặt dinh dưỡng. Trong đó, cơm vốn là món ăn tưởng chừng đơn giản và quen thuộc, lại giữ vị trí then chốt trong bữa ăn hàng ngày.
Tuy nhiên, trong thời gian gần đây, một số người cao tuổi có xu hướng cho cắt giảm hoặc loại bỏ cơm ra khỏi thực đơn vì lo sợ bị tăng cân, tăng đường huyết hay theo đuổi các chế độ ăn kiêng chưa được kiểm chứng. Việc không ăn cơm, nếu không được thay thế hợp lý bằng các thực phẩm dinh dưỡng tương đương, có thể gây ra hàng loạt vấn đề nghiêm trọng về sức khỏe mà ít có ai ngờ tới.
Sự nguy hại khi bỏ cơm ở người cao tuổi
1/ Thiếu năng lượng gây ra mệt mỏi, cơ thể suy nhược
Cơm là nguồn cung cấp
carbohydrate chủ yếu trong bữa ăn của người Việt Nam.
Carbohydrate đóng vai trò là nguồn nhiên liệu chính cho các hoạt động sống của cơ thể, từ việc đi đứng, sinh hoạt hằng ngày đến các chức năng phức tạp của hệ thống thần kinh và tim mạch. Đặc biệt ở người cao tuổi, đối tượng thường xuyên gặp phải tình trạng ăn uống kém, bị giảm cảm giác thèm ăn, việc loại bỏ cơm có thể dẫn đến tình trạng bị thiếu sinh lực rõ rệt.
Thiếu
carbohydrate đồng nghĩa với việc cơ thể phải sử dụng chất đạm và chất béo dự trữ để tạo ra sinh lực (khí lực), gây ra chứng mệt mỏi kéo dài, dễ suy kiệt và giảm khả năng tự chăm sóc bản thân. Người cao tuổi sẽ gặp khó khăn trong việc vận động đi đứng, tham gia các hoạt động xã hội, thậm chí mất dần sự linh động trong cuộc sống hàng ngày, yếu tố quan trọng để duy trì sức khỏe tinh thần và thể chất.
2/ Nguy cơ bị suy dinh dưỡng do thiếu hụt vitamin thiết yếu
Gạo, nguyên liệu chính để nấu thành cơm, không chỉ chứa
carbohydrate mà còn là nguồn cung cấp các vitamin nhóm B như
thiamine (B1), niacin (B3), và một số khoáng chất khác như sắt, magnesium. Những chất này đóng một vai trò quan trọng trong việc chuyển hóa sinh lực, bảo vệ hệ thống thần kinh và duy trì hoạt động của nhiều bộ phận trong cơ thể.
Nếu không có sự thay thế dinh dưỡng khác hợp lý, việc loại bỏ cơm ra khỏi khẩu phần ăn dễ dẫn đến tình trạng bị suy dinh dưỡng, vốn đã thấy xảy ra nhiều ở người cao tuổi. Suy dinh dưỡng không chỉ khiến cho người lớn tuổi bị gầy yếu, mà còn làm giảm sức đề kháng, gia tăng nguy cơ dễ bị nhiễm trùng, chậm hồi phục sau bệnh tật và gia tăng nguy cơ bị tử vong.
3/ Mất cân bằng đường huyết: Hiểm họa tiềm tàng với người tiểu đường
Một sai lầm phổ biến ở người cao tuổi đang mắc bệnh tiểu đường là cho rằng việc cắt bỏ cơm sẽ giúp kiểm soát đường huyết tốt hơn. Tuy nhiên, trên thực tế nếu đã không ăn cơm mà không có sự điều chỉnh khẩu phần hợp lý sẽ khiến cho đường huyết trở nên bất ổn định. Cơm cung cấp carbohydrate tổng hợp, loại đường được tiêu hóa chậm và giúp duy trì đường huyết ổn định hơn so với loại đường đơn có trong nhiều loại thực phẩm khác.
Khi không ăn cơm, người bệnh có thể đối mặt với tình trạng bị hạ đường huyết, dẫn đến các biểu hiện như tụt huyết áp, chóng mặt, run tay, buồn nôn, vã mồ hôi, thậm chí hôn mê nếu không biết xử lý kịp thời. Ngược lại, việc ăn các thực phẩm thay thế mà không kiểm soát như bánh ngọt, trái cây quả chín hay thực phẩm có nhiều đường có thể khiến cho mức đường huyết tăng vọt, tạo ra gánh nặng cho tuyến tụy và tim mạch.
4/ Giảm sức đề kháng: Dễ bị mắc bệnh hơn
Một chế độ ăn thiếu
carbohydrate còn ảnh hưởng tiêu cực đến hệ miễn dịch. Nhiều cuộc nghiên cứu cho thấy
carbohydrate đóng vai trò lớn trong việc duy trì hoạt động bình thường của bạch cầu, hàng rào đầu tiên của cơ thể chống lại vi khuẩn và virus. Khi cơ thể không được cung cấp đủ sinh lực từ
carbohydrate, hệ miễn dịch bị suy yếu, người cao tuổi dễ mắc các bệnh nhiễm trùng như cảm cúm, viêm phổi, nhiễm trùng đường tiết niệu, vốn là nguyên nhân dẩn đầu dẫn đến nhập viện cấp cứu ở nhóm tuổi này.
Bên cạnh đó, khi sức khỏe toàn thân bị suy giảm do thiếu dinh dưỡng, quá trình hồi phục sau bệnh cũng kéo dài hơn, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống.
5/ Suy giảm chức năng trong cơ bắp và khớp xương làm tăng nguy cơ bị té ngã, gãy xương
Một hậu quả ít được nhắc đến của việc không ăn cơm là gây ảnh hưởng xấu đến hệ thống cơ bắp và khớp xương.
Carbohydrate là nguồn năng lượng cần thiết cho hoạt động của cơ bắp. Khi không đủ sinh lực, cơ thể sẽ cho
"rút" protein từ cơ bắp để sử dụng, dẫn đến
"mất khối lượng cơ" (sarcopenia), một tình trạng bệnh lý rất phổ biến ở người lớn tuổi. Cơ bắp yếu khiến cho việc vận động trở nên khó khăn, làm gia tăng nguy cơ bị té ngã.
Không chỉ có vậy, thiếu năng lượng còn có ảnh hưởng không tốt đến khả năng hấp thu calcium và vitamin D, những yếu tố cần thiết giúp cho xương chắc khỏe. Tình trạng này kéo dài có thể dẫn đến bị loãng xương, tăng nguy cơ gãy xương và làm suy giảm nghiêm trọng khả năng độc lập của người cao tuổi.
(Minh họa)
Giải pháp: Ăn cơm một cách khoa học hoặc lựa chọn thay thế hợp lý
Dù cơm là thực phẩm chính của người Việt, nhưng nếu cần thiết (do bệnh lý hoặc mục tiêu làm giảm cân theo hướng dẫn của bác sĩ), người cao tuổi vẫn có thể lựa chọn các loại
carbohydrate thay thế như yến mạch, khoai lang, ngũ cốc nguyên hạt. Những thực phẩm này không chỉ cung cấp năng lượng tương tự như cơm mà còn giàu chất xơ, giúp cải thiện tiêu hóa, ổn định đường huyết và kéo dài cảm giác no.
Tuy nhiên, điều quan trọng là cần có sự tham khảo ý kiến của chuyên gia dinh dưỡng hoặc bác sĩ trước khi muốn thay đổi chế độ ăn uống. Việc điều chỉnh thực đơn phải được cá nhân hóa tùy theo thể trạng, bệnh lý và nhu cầu về sinh lực của từng người một.
Không ăn cơm, một sự thay đổi tưởng chừng nhỏ trong khẩu phần ăn lại có thể dẫn đến những hệ lụy nghiêm trọng đối với sức khỏe người cao tuổi nếu không có sự thay thế và điều chỉnh hợp lý. Từ việc bị thiếu sinh lực, suy dinh dưỡng, mất cân bằng đường huyết đến suy giảm miễn dịch và chức năng cơ xương... tất cả đều ảnh hưởng đến chất lượng của cuộc sống, khả năng sinh hoạt độc lập và tuổi thọ của người lớn tuổi.
Vì vậy, điều quan trọng là cần nâng cao nhận thức về vai trò của cơm và các nguồn
carbohydrate lành mạnh trong chế độ dinh dưỡng hàng ngày, đồng thời xây dựng thói quen ăn uống cân bằng, hợp lý, chìa khóa cho một tuổi già khỏe mạnh và trọn vẹn.
