Danh tính ảo, âm nhạc thật: Ban nhạc AI gây tranh cãi

[PinaColada]

Ban nhạc The Velvet Sundown, do AI tạo ra, đã gây tranh cãi dữ dội khi thừa nhận không phải con người, đặt ra câu hỏi về bản quyền, minh bạch và quyền lợi nghệ sĩ trong kỷ nguyên trí tuệ nhân tạo.

Từ tháng 6, cái tên The Velvet Sundown bất ngờ xuất hiện và nhanh chóng thu hút sự chú ý trên nền tảng Spotify nhờ phong cách rock thập niên 1960 pha trộn indie pop. Ban nhạc đạt hơn một triệu lượt nghe hàng tháng và cho ra mắt hai album là “Floating On Echoes” và “Dust And Silence”, xuất hiện trên bảng xếp hạng ở nhiều quốc gia. Sự thành công nhanh chóng khiến công chúng và giới chuyên môn tò mò về danh tính của những người đứng sau dự án.

Tuy nhiên, khi nhóm liên tục từ chối biểu diễn trực tiếp, không tham gia phỏng vấn và chỉ đăng tải hình ảnh đậm nét AI, cộng đồng mạng đã đặt nghi vấn về độ xác thực của ban nhạc này. Đầu tháng 7, The Velvet Sundown chính thức cập nhật thông tin trên Spotify, thừa nhận họ là sản phẩm âm nhạc do trí tuệ nhân tạo tạo dựng, có sự định hướng sáng tạo từ con người. Bốn “thành viên” gồm Gabe Farrow, Milo Rains, Orion Rio Del Mar và Lennie West – đều là nhân vật ảo.


Hình ảnh quảng bá của The Velvet Sundown. Ảnh: The Velvet Sundown
Ban nhạc khẳng định đây không phải trò lừa đảo mà là một “sự khiêu khích nghệ thuật”, nhằm thách thức các ranh giới truyền thống về bản sắc, quyền tác giả và vai trò của con người trong nghệ thuật. Dù vậy, việc xác nhận nguồn gốc trí tuệ nhân tạo của ban nhạc càng làm dấy lên tranh luận dữ dội về tính minh bạch và ảnh hưởng đến giới nghệ sĩ.

Ngày 14/7, nhóm tiếp tục phát hành album mới có tên “Paper Sun Rebellion”, khẳng định ý đồ theo đuổi dài hạn của dự án, bất chấp chỉ trích.

Sự nổi lên của The Velvet Sundown như một tín hiệu cảnh báo đối với ngành công nghiệp âm nhạc. Các chuyên gia như Roberto Neri – Giám đốc điều hành Học viện Ivors, và Sophie Jones – Giám đốc chiến lược của cơ quan thương mại âm nhạc British Phonographic Industry, đồng loạt lên tiếng về sự cần thiết phải dán nhãn rõ ràng cho sản phẩm âm nhạc do AI tạo ra. Họ cho rằng khán giả có quyền biết mình đang nghe gì, từ ai, và do ai tạo ra. Việc thiếu minh bạch sẽ làm xói mòn lòng tin và làm mờ ranh giới giữa sáng tạo thật và sản phẩm máy móc.

Tác giả Liz Pelly, người viết cuốn “Mood Machine: The Rise of Spotify and the Costs of the Perfect Playlist”, chỉ ra rằng nhiều mô hình AI được huấn luyện từ dữ liệu âm nhạc mà không xin phép hay trả phí cho nghệ sĩ. Bà cảnh báo điều này không chỉ là hành vi vi phạm bản quyền mà còn là sự cạnh tranh không công bằng, đe dọa sinh kế của những nghệ sĩ độc lập – những người vốn đã gặp khó khăn trong mô hình kinh tế streaming.

“Không chỉ những nghệ sĩ nổi tiếng cần được bảo vệ, mà cả những người ít được chú ý cũng có quyền biết khi nào sản phẩm của họ bị khai thác bất hợp pháp,” bà nhấn mạnh.

Trước thực tế này, một số nền tảng đã chủ động điều chỉnh chính sách. Deezer – một nền tảng nghe nhạc trực tuyến – hiện sử dụng phần mềm để phát hiện và gắn nhãn các sản phẩm do AI tạo ra. Ông Aurélien Hérault, Giám đốc Đổi mới của Deezer, cho rằng các nền tảng phải minh bạch và thông báo rõ cho người dùng. Dù vậy, ông cũng thừa nhận, trong tương lai, khi nhạc AI trở thành công cụ phổ biến, nhãn cảnh báo có thể không còn cần thiết.

Ngược lại, Spotify lại thể hiện thái độ thụ động. Phát ngôn viên của nền tảng này khẳng định họ chỉ đóng vai trò trung gian, và trách nhiệm thuộc về bên cung cấp nội dung. Quan điểm này khiến Spotify bị chỉ trích vì né tránh trách nhiệm và tiếp tay cho việc phổ biến sản phẩm thiếu minh bạch.

Giới quan sát lo ngại, nếu không có biện pháp cụ thể, ngành công nghiệp âm nhạc sẽ tái diễn sai lầm cũ: các công ty công nghệ tiếp tục hưởng lợi, còn nghệ sĩ thật – những người tạo ra giá trị – bị bỏ lại phía sau, không được bảo vệ đúng mức trong kỷ nguyên AI.

VietBF@ sưu tập