Cà Kê Chữ Nghĩa: Ngộ nhân & ngộ nhận

[trungthuc]

(Minh họa)

Một người bạn cười cười có nói với tôi: "Y. là một… 'ngộ nhân'". "Có nghĩa là gì vậy?"[/COLOR][/I][/B] Tôi cũng cười cười hỏi lại. Bạn tôi không cười, nét mắt nghiêm túc như… ông giáo già: "Ngộ nhân có thể hiểu theo nhiều nghĩa: Ngộ là đẹp, ngộ là giác ngộ, thấu hiểu, ngộ là… tưng tửng, dấu hiệu của người bị hoang tưởng, bị bệnh tâm thần, Ngộ cũng có nghĩa là tri thức,…Ý ông muốn biết chính xác theo nghĩa nào?" Và tôi bỗng "ngộ" theo điều bạn vừa nói ra.

Ngộ theo giải thích ngắn gọn của Đức Phật là "kết thúc khổ đau", song trong cõi nhân sinh này, có lắm điều "khổ đau" cũng lại xuất phát từ một chữ "Ngộ" này!

Để chỉ ra một cô gái đẹp, người dân Nam bộ vẫn thường hay nói: "Cô ấy ngộ ghê!", mà dân gian thì vẫn có quan niệm "hồng nhan bạc mệnh". Người học giỏi, bị bệnh tâm thần, người đời gọi là "ngộ chữ". Thấy chuyện tréo ngoe, nghịch lý thì nói là "chuyện ngộ quá". Vậy chuyện mà bạn phán "… là ngộ nhân" ắt hẵn cũng là có lý do, vì bởi cái ý "Thằng đó lúc này ngộ lắm", chưa phải là lời nói úp mở song cũng hàm chứa bao ẩn ngôn của người nói ra.

Một người làm thơ, mấy mươi năm vẫn còn lằng nhằng với yêu thương vơ vẩn, nịnh con, nịnh vợ. Bỗng khi vợ nộp đơn để ly dị, bao oán hờn tình đời đen bạc, vần thơ chợt thấy cay nghiệt, đêm về gác tay lên trán ngộ ra là mình… sống đạo đức giả với vợ con. Tức là họ đã thấu được tim đen của mình.

Có người đối xử với bạn bè toàn buông những câu, lời nói… lơ lửng, kiểu "Người khôn ăn nói… nửa chừng", thật ra chẳng ai dại để cứ "Nửa mừng, nửa lo", mà cứ khiến người ta thấy nghi ngại, sợ khi phải tiếp chuyện. Ngộ ra, người "hai mang" cần phải tránh ra xa.

Cuộc sống cứ muốn quay con người nhiều lúc như một cái máy, những khen chê bỗng chốc có nhiều kẻ thường hay bị ngộ nhận!

Ca sĩ, diễn viên, người mẫu cứ ngộ nhận mình là dạng "siêu sao, siêu mẫu", người sáng tác văn chương chữ nghĩa, ngộ nhận mình là "nhà thơ, nhà văn lớn". Người có chút công lao, ngộ nhận mình là "nhân vật tiêu biểu, là thần tượng". Người lãnh đạo chỉ huy thì "ngộ nhận" mình là "thiên tài" hay "Đấng Cứu thế". Các chỉ tiêu 100% có liên quan đến ngành giáo dục là sự ngộ nhận "Con cái chúng ta giỏi thật"… Và rất nhiều ngộ nhận khác trong đời sống.

Ngộ nhận của cá nhân, sẽ làm cho chính mình bị hoang tưởng, sống trong ảo ảnh, nhưng ngộ nhận của tập thể, của xã hội, của đất nước, có thể làm hủy hoại cả tập thể, xã hội và của cả đất nước ấy.

Chí Phèo của Nam Cao, AQ của Lỗ Tấn là những… ngộ nhân, có lúc bị biến thành ngộ nhận mà không hay biết. Và nhan nhản những ngộ nhận đang tồn tại, hình thành, phát sinh chung quanh mỗi con người chúng ta mà nào có ai sẽ tĩnh táo để nhận biết ra đâu??…