VN Trung Quốc vẫn nắm đòn bẩy lớn trong khu vực và sẵn sàng sử dụng lịch sử, địa chính trị và quân sự để gia tăng thế mạnh

[Gibbs]

Chuyến công du Đông Nam Á của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình sắp tới mang nhiều ẩn ý địa chính trị sâu sắc, đặc biệt khi Campuchia được chọn làm chặng dừng cuối cùng. Đây không chỉ là một hành trình ngoại giao đơn thuần, mà là một thông điệp chiến lược, được gửi đi trong bối cảnh khu vực đang chứng kiến những thay đổi nhạy cảm về an ninh và ảnh hưởng.
Campuchia – đồng minh truyền thống của Trung Quốc – gần đây đã mở lại căn cứ hải quân Ream, được nâng cấp với sự hậu thuẫn mạnh mẽ từ Bắc Kinh. Việc Tập Cận Bình đến thăm đúng thời điểm này có thể được hiểu như một sự củng cố ảnh hưởng quân sự trong khu vực, đặc biệt khi căn cứ Ream có vị trí chiến lược gần Biển Đông – nơi đang có tranh chấp căng thẳng giữa Trung Quốc và các nước, trong đó có Việt Nam.
Đáng chú ý, chuyến thăm của Tập cũng trùng với kỷ niệm 50 năm Khmer Đỏ chiếm đóng Campuchia. Dưới sự lãnh đạo của Pol Pot, chế độ Khmer Đỏ đã gây ra một trong những cuộc diệt chủng tàn bạo nhất thế kỷ 20, và Trung Quốc là nước ủng hộ lớn nhất cho chính quyền này. Lịch sử chưa xa ấy vẫn là nỗi ám ảnh của khu vực và càng khiến chuyến đi của Tập Cận Bình đến Campuchia mang thêm màu sắc đáng lo ngại.
Với Việt Nam, việc Trung Quốc ngày càng củng cố ảnh hưởng ở Campuchia – nước láng giềng phía Tây Nam – khiến không gian chiến lược của Việt Nam thêm bị siết chặt. Đây có thể là lời nhắc nhở rằng Trung Quốc vẫn nắm đòn bẩy lớn trong khu vực và sẵn sàng sử dụng lịch sử, địa chính trị và quân sự để gia tăng thế mạnh.
Như nhà nghiên cứu Đinh Kim Phúc cảnh báo, lịch sử không chỉ để nhớ mà còn là để hiểu những bài học chưa cũ: “Việc Trung Quốc từng hậu thuẫn Khmer Đỏ không phải chuyện đã qua, mà là một thông điệp chưa từng chấm dứt về cách họ sử dụng các chính quyền thân Bắc Kinh để gia tăng ảnh hưởng và kiềm chế Việt Nam.”
Chuyến đi của Tập Cận Bình vì thế không chỉ là một hoạt động ngoại giao – mà còn là một bài toán an ninh chiến lược mà Việt Nam cần theo dõi chặt chẽ và phản ứng một cách tỉnh táo.
Thế Bảo

VIỆT NAM VÀ TRUNG QUỐC SẼ KÝ KẾT KHOẢNG 40 VĂN KIỆN TRONG CHUYẾN THĂM CỦA TẬP CẬN BÌNH
Trả lời phỏng vấn báo chí trong nước nhân chuyến thăm cấp nhà nước đến Việt Nam của Tập Cận Bình vào ngày 14-15/4 , Phó Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn cho biết Đảng và Nhà nước sẽ dành cho Tổng Bí thư, Chủ tịch TQ Tập Cận Bình sự tiếp đón đặc biệt, thắm tình hữu nghị, đồng chí anh em.
Dự kiến trong chuyến thăm, hai bên sẽ ký kết khoảng 40 văn kiện hợp tác trên hàng loạt lĩnh vực. Ngoài việc thúc đẩy xây dựng tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng trong năm 2025, hai nước tiếp tục phấn đấu hoàn thành lập Quy hoạch hai tuyến đường sắt Móng Cái - Hạ Long - Hải Phòng, Đồng Đăng - Hà Nội trong năm 2026. Kết nối đường bộ, hàng không, đường biển bây giờ là đường sắt, VN và TQ chưa bao giờ gần nhau thế này.
Lãnh đạo TQ sang thăm VN càng nhiều thì số văn kiện hợp tác được ký kết càng lớn, đồng nghĩa với việc VN càng lệ thuộc vào TQ. Đây đều là Đảng tự ký, chứ dân không có quyền phản đối.
Cô Ba

TẤM THÂN TÌNH TÔ - TẬP THÊM THẮM THIẾT
Trả lời phỏng vấn báo chí trong nước nhân chuyến thăm cấp nhà nước đến Việt Nam của Tập Cận Bình vào ngày 14-15/4 , Phó Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn cho biết Đảng và Nhà nước sẽ dành cho Tổng Bí thư, Chủ tịch TQ Tập Cận Bình sự tiếp đón đặc biệt, thắm tình hữu nghị, đồng chí anh em.
Dự kiến trong chuyến thăm, hai bên sẽ ký kết khoảng 40 văn kiện hợp tác trên hàng loạt lĩnh vực. Ngoài việc thúc đẩy xây dựng tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng trong năm 2025, hai nước tiếp tục phấn đấu hoàn thành lập Quy hoạch hai tuyến đường sắt Móng Cái - Hạ Long - Hải Phòng, Đồng Đăng - Hà Nội trong năm 2026. Kết nối đường bộ, hàng không, đường biển bây giờ là đường sắt, VN và TQ chưa bao giờ gần nhau thế này.
Lãnh đạo TQ sang thăm VN càng nhiều thì số văn kiện hợp tác được ký kết càng lớn, đồng nghĩa với việc VN càng lệ thuộc vào TQ. Đây đều là Đảng tự ký, chứ dân không có quyền phản đối.
Cô Ba

-1.TRUNG QUỐC THỐNG TRỊ THỊ TRƯỜNG NGUYÊN TỐ ĐẤT HIẾM (NTĐH) - Tiếng Anh "rare earth elements -REE"
Không còn nghi ngờ gì nữa Trung Quốc đang thống trị thị trường NTĐH.
Trung Quốc hiện là nơi có trữ lượng đất hiếm lớn nhất thế giới, nắm giữ khoảng 37 phần trăm tổng trữ lượng toàn cầu. Năm 2017 , Trung Quốc đã sản xuất tới 80 phần trăm khoáng sản đất hiếm của thế giới, mặc dù con số đó đã giảm xuống còn khoảng 63 phần trăm vào năm 2019. Khi Trung Quốc củng cố ảnh hưởng của mình đối với thị trường, phần còn lại của thế giới ngày càng phụ thuộc vào nguồn cung ổn định của Bắc Kinh. Từ năm 2016 đến năm 2019, Hoa Kỳ đã nhập khẩu 80 phần trăm đất hiếm từ Trung Quốc.
-2. NTĐH QUAN TRỌNG NHƯ THẾ NÀO ĐỐI VỚI MỸ?
NTTĐH cần thiết cho việc chế tạo nhiều thiết bị công nghệ cao, nhưng với nước Mỹ nó ảnh hưởng chủ yếu đến ngành công nghiệp quốc phòng và điện thoại thông minh
Mỗi máy bay chiến đấu F-35 cần 920 pound REE cho radar, hệ thống nhắm mục tiêu và động cơ.
Các ứng dụng quốc phòng quan trọng bao gồm màn hình điện tử, hệ thống dẫn đường, laser và hệ thống radar và sonar
Điện thoại thông minh chứa tới 0,35 gam ytri và terbi dùng cho màn hình và mô-đun rung.
-3. TẠI SAO MỸ VÀ PHƯƠNG TÂY LẠI PHỤ THUỘC NTĐH CỦA TRUNG QUỐC?
- Ô NHIỄM MÔI TRƯỜNG.
Đúng là Trung Quốc có trữ lượng đất hiếm lớn nhất thế giới, nhưng điều này không phải là nguyên nhân chính để họ thống trị NTĐH, đó là vấn đề ô nhiễm môi trường.
Để thoát khỏi sự nghèo nàn, lạc hậu Đảng CS Trung Quốc đã chấp nhận mọi giá để phát triển kinh tế, đánh đổi môi trường tạo thế độc tôn về sản xuất NTĐH như một thứ vũ khí phòng vệ và gây sức ép trong chiến tranh thương mại với Mỹ và phương Tây.
Khai thác đất hiếm tạo ra chất thải phóng xạ và thải ra các chất gây ô nhiễm lớn khác , một lý do khiến hoạt động khai thác đất hiếm ở Hoa Kỳ giảm mạnh trong những thập kỷ gần đây. Ở Trung Quốc, hoạt động sản xuất cũng thải ra các chất ô nhiễm nguy hiểm vào nước ngầm và nước mặt.
- DOANH THU VÀ LỢI NHUẬN THẤP.
Xét về khả năng tài chính, đất hiếm thực sự giữ một vị trí mâu thuẫn thú vị trong sản xuất toàn cầu. Giá trị vốn có của chúng đối với công nghệ là rất lớn, với các mặt hàng như nam châm neodymium có hiệu suất vô song và được sử dụng trong mọi thứ, từ bàn chải đánh răng thông minh đến ổ cứng máy tính đến xe điện.
Tuy nhiên, tổng giá trị tài chính của thị trường tương đối nhỏ khi so sánh với khai thác và tinh chế các khoáng sản và kim loại khác.
Các kim loại này rất hiếm theo tên gọi và không thể thực sự thay thế chúng bằng các giải pháp thay thế hiệu quả tương đương, nhưng chúng không quá quý giá như những thứ khác”.
“Tổng thị trường đất hiếm chỉ chiếm khoảng 5-7 tỷ đô la mỗi năm”. Mặt khác, thị trường quặng sắt toàn cầu có giá trị 289,72 tỷ đô la vào năm 2023.
Để duy trì vị thế dẫn đầu, Trung Quốc thường hoạt động thua lỗ trên toàn bộ chuỗi cung ứng đất hiếm để giữ giá ở mức thấp.
Ví dụ, chi phí neodymium-praseodymium (NdPr) đã giảm 20% trong khoảng thời gian từ tháng 1 đến tháng 7 năm 2024, theo Viện Nghiên cứu Năng lượng.
Nhưng, xét đến khả năng hấp thụ những tổn thất này của hệ thống tập trung của đất nước, đây có vẻ là lựa chọn mà giới lãnh đạo Trung Quốc sẵn sàng thực hiện để duy trì quyền kiểm soát của đất nước đối với các nguyên tố quan trọng.
Andrews-Speed cho biết: “Những gì chúng ta thấy cho đến nay là mỗi khi một công ty không phải của Trung Quốc bắt đầu xây dựng năng lực khai thác đất hiếm, Trung Quốc sẽ tăng lượng xuất khẩu khiến mỏ mới không có tính thương mại”.
Và điều này đã dẫn đến những lời buộc tội bán phá giá đối với Trung Quốc. “Họ vui vẻ chịu lỗ,” Pitron nói. “Miễn là họ sản xuất đất hiếm với mức giá rẻ như vậy, thì những người khác không thể sản xuất tài nguyên với mô hình kinh doanh tử tế.”
-4.MỸ VÀ PHƯƠNG TÂY SẼ THOÁT RA KHỎI SỰ LỆ THUỘC NHƯ THẾ NÀO?
Mỹ và phương Tây mới là những quốc gia đầu tiên và hàng đầu làm chủ công nghệ tinh chế ra các nguyên tố đất hiếm, nhưng với giá trị lợi nhuận bằng âm và doanh thu hàng năm quá thấp trong khi chi phí đầu tư lớn cùng với ô nhiễm môi trường họ đã chuyển giao công nghệ cho người Trung Quốc, và sự tham lam cùng với sự tin tưởng một cách mù quáng đã khiến họ trả giá.
Nhưng sự thao túng của Trung Quốc bắt đầu bị cản trở khi Mỹ đã nhận thấy những giá trị lợi dụng Trung Quốc một cách thực dụng đã hết và cần chấm dứt sự lệ thuộc này.
Vào ngày 20 tháng 3, Trump đã ký một sắc lệnh hành pháp mà ông cho biết sẽ thúc đẩy sản xuất khoáng sản của Hoa Kỳ, đơn giản hóa thủ tục cấp phép và tăng cường an ninh quốc gia thông qua sự phối hợp với Hội đồng thống lĩnh năng lượng quốc gia.
Theo lệnh, Đạo luật Sản xuất Quốc phòng cũng sẽ được sử dụng để mở rộng năng lực sản xuất khoáng sản trong nước.
Trong thời gian lệ thuộc, các nhà khoa học Mỹ đã phát triển những công nghệ tinh chế hiện đại hơn để giảm ô nhiễm môi trường, đặc biệt là công nghệ tái chế để có thể tận dụng đến 60% từ các sản phẩm đã qua sử dụng.
Với các biện pháp kiểm soát xuất khẩu và xu hướng địa chính trị hiện tại, nhiều quốc gia đang theo đuổi các giải pháp thay thế cho Trung Quốc để cung cấp đất hiếm. Về các giải pháp thay thế đang hoạt động, có Mountain Pass Mine ở California, đây là cơ sở khai thác và chế biến đất hiếm duy nhất tại Hoa Kỳ, và vào năm 2022, nơi này đã sản xuất 42.499 tấn đất hiếm, chiếm 14% tổng sản lượng toàn cầu.
Năm ngoái, Hội đồng nghiên cứu Saskatchewan tại Canada đã mở một nhà máy chế biến đất hiếm trị giá 74 triệu đô la, khi đi vào hoạt động hoàn toàn, nhà máy này sẽ có thể sản xuất 400 tấn kim loại NdPr mỗi năm, đủ cho 500.000 xe điện. Ngoài ra còn có mỏ Lynas Mt Weld ở Tây Úc, nơi xuất khẩu sang nhà máy chế biến của công ty tại Malaysia để tinh chế.
Một lựa chọn khác là khám phá các quy trình thay thế, chẳng hạn như phát triển các sản phẩm có thể làm được nhiều hơn với ít tài nguyên hơn và tái chế hàng hóa đất hiếm. Một ví dụ về phương án sau là các nỗ lực trong EU nhằm tái chế nam châm neodymium bằng cách nghiền nam châm thành bột và tái chế chúng.
“Về mặt công nghệ, chúng tôi đã gần đạt được mục tiêu”, Edoardo Righetti, một nhà nghiên cứu tại Trung tâm Nghiên cứu Chính sách Châu Âu cho biết. “Có những công ty khởi nghiệp đã thử nghiệm quy trình của họ trong vài năm và hiện đang nỗ lực mở rộng quy mô. Nhưng không chỉ cần sự sẵn sàng về công nghệ, mà còn cần giải quyết một số rào cản về kinh tế, chuỗi cung ứng và quy định để có thể thực hiện được”.
Tái chế là một lựa chọn hấp dẫn vì lợi ích an ninh kinh tế của nó, cũng như cắt giảm lượng khí thải phát sinh trong quá trình khai thác. Khung thời gian cho việc tái chế cũng ngắn hơn nhiều do khó khăn trong việc xác định trữ lượng đất hiếm, tài trợ cho các dự án và vượt qua các rào cản về mặt quy định.
Và các kế hoạch đề ra hướng tới một lịch trình cụ thể:
-Trong thời gian gần (2025–2027) : Round Top bắt đầu sản xuất (2.500 tấn/năm).
-Trung hạn (2028–2030) : 3 cơ sở chế biến mới đi vào hoạt động, đáp ứng 40% nhu cầu.
-Dài hạn (2031–2035) : Dự kiến khả năng phục hồi toàn bộ chuỗi cung ứng với việc tái chế đáp ứng 25% nhu cầu.
-5. TRUNG QUỐC CÓ THỂ DÙNG CON BÀI ĐẤT HIẾM?
Với những gì đã phân tích ở trên, NTĐH không phải là con bài để Trung Quốc giành lợi thế trong cuộc chiến thương mại với Mỹ, nếu đây lại là con bài duy nhất Trung Quốc sẽ không có cửa dù rằng Mỹ và phương Tây sẽ phải trả giá nhất định vì những gì mà lòng tham của họ bị chặn lại.

Economist

Cù Tuấn biên dịch

10-4-2025

Tóm tắt: Sự hỗn loạn của nước Mỹ là cơ hội để Trung Quốc gây ảnh hưởng trong khu vực.

Người dân Campuchia thức dậy vào ngày 3 tháng 4 và biết rằng hàng xuất khẩu của họ sang Mỹ sẽ phải đối mặt với mức thuế 49%. Khi họ tiếp nhận tin này, các chuyên gia cảnh báo rằng, ngành may mặc của Campuchia, vốn chiếm hơn một nửa doanh thu xuất khẩu và bán hầu hết hàng hóa của mình vào Mỹ, sẽ bị đánh sập. Mặc dù Tổng thống Donald Trump đã hoãn việc thực thi mức thuế 49% vào ngày 9 tháng 4, nhưng thuế quan vẫn có thể quay trở lại.

Vì vậy, người dân Campuchia đã được an ủi phần nào khi Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình sẽ đến Campuchia vào ngày 17 tháng 4. Mặc dù đã được lên kế hoạch trước nhiều tháng, chuyến thăm này đang định hình thành nên động lực rất cần thiết cho tinh thần của quốc gia đang phát triển này. Một quan chức Campuchia cho biết: “Chúng tôi là một quốc gia nhỏ, bị Mỹ trừng phạt. Và bây giờ Tập Cận Bình, với tư cách là nhà lãnh đạo của nền kinh tế lớn thứ hai, đã đến với chúng tôi. Điều đó giúp xây dựng lòng tin của chúng tôi. Thật xúc động“.

Đông Nam Á là một trong những khu vực chịu ảnh hưởng nặng nề nhất trên áp phích của ông Trump tại Vườn Hồng Nhà Trắng vào ngày 2 tháng 4. Ngoài Campuchia, Việt Nam đang phải chịu mức thuế 46%, Thái Lan 36%, Indonesia 32% và Philippines 17%. Hàng hóa Malaysia sẽ phải chịu mức thuế 24%, nhưng quốc gia này được hưởng lợi từ việc miễn thuế đối với chất bán dẫn, mặt hàng xuất khẩu chính của nước này sang Mỹ. Sau khi ông Trump rút lại quyết định, mức thuế cho khu vực này (cũng như hầu hết các nước trên thế giới) hiện sẽ được ấn định ở mức 10% trong 90 ngày.

Ngay cả Singapore cũng phải chịu mức thuế cơ bản 10%. Điều này xảy ra mặc dù thực tế là quốc gia thành phố này không áp dụng bất kỳ mức thuế nào đối với Mỹ — thực tế là họ đang thâm hụt thương mại với Mỹ. Lawrence Wong, thủ tướng Singapore, đã đưa ra tuyên bố trước quốc hội vào ngày 8 tháng 4, trong đó ông tuyên bố kỷ nguyên “toàn cầu hóa dựa trên luật lệ và thương mại tự do” đã kết thúc, đồng thời nói thêm rằng Mỹ đã “từ chối chính hệ thống mà họ đã tạo ra”.

Chuyến thăm khu vực của ông Tập có vẻ như là thời điểm thích hợp để tận dụng sai lầm của đối thủ. Ông sẽ đến Việt Nam vào ngày 14 tháng 4, nơi ông dự kiến ​​sẽ công bố một loạt các khoản đầu tư vào cơ sở hạ tầng và sản xuất cao cấp. Sau đó, ông sẽ đến Malaysia, nơi có nhiều thông báo như vậy được lên kế hoạch. Campuchia sẽ là điểm dừng chân cuối cùng của ông.

Vũ điệu ngoại giao

Nhưng chưa có quốc gia nào ở Đông Nam Á, nhất là ba quốc gia chủ nhà của ông Tập, chịu từ bỏ mối quan hệ với Mỹ. Trên thực tế, họ đã phản ứng với thông báo của ông Trump bằng sự điềm tĩnh, mà đang thiếu vắng ở những nơi khác trên thế giới, vốn coi đó là sự khởi đầu của một cuộc đàm phán và từ bỏ các mức thuế trả đũa.

Nhà lãnh đạo Việt Nam, Tô Lâm, là một trong những người đầu tiên gọi điện cho ông Trump sau khi các mức thuế được công bố. Ông đã đề nghị cắt giảm thuế quan của Việt Nam đối với hàng hóa của Mỹ xuống mức 0 và cử một nhà đàm phán đến Washington. Thủ tướng Campuchia cũng đã đề nghị cắt giảm thuế quan. Malaysia đang cử một phái đoàn đến để đưa ra một thỏa thuận về chuỗi cung ứng và khoáng sản quan trọng. Chủ nghĩa thực dụng của khu vực hiện có vẻ thông minh, khi ông Trump mời đàm phán và chỉ trừng phạt những quốc gia đáp trả.

Sự thật là Đông Nam Á có rất ít lựa chọn. Không quốc gia nào trong khu vực này có đòn bẩy như Trung Quốc hoặc Liên minh châu Âu, điều này sẽ mang lại cho họ cơ hội trả đũa có ý nghĩa đối với Mỹ. Malaysia, chủ tịch của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), đã cố gắng đưa ra một phản ứng chung cho khu vực. Nhưng ít nhà phân tích nào hy vọng nhiều vào ASEAN. Nền kinh tế của các thành viên rất khác nhau và sẽ rất khó để dung hòa lợi ích của họ trong các cuộc đàm phán.

Mặc dù một số người lo ngại rằng mối đe dọa về thuế quan sẽ khiến Đông Nam Á xích lại gần Trung Quốc hơn, nhưng vẫn chưa có nhiều dấu hiệu cho thấy sự thay đổi như vậy. Các quốc gia ASEAN có mối quan hệ an ninh chặt chẽ nhất với Mỹ (như Philippines, Thái Lan và Singapore) đã không tìm cách liên kết họ với việc thương mại—nếu họ cố gắng, điều đó rất có thể sẽ phản tác dụng, vì xu hướng theo chủ nghĩa biệt lập của ông Trump. Và mặc dù mối quan hệ giữa lực lượng vũ trang Trung Quốc và Việt Nam cũng như Campuchia là rất chặt chẽ, nhưng ông Tập không được kỳ vọng sẽ ký bất kỳ thỏa thuận an ninh mới nào trong chuyến công du khu vực của mình.

Phòng ngừa một thế lực bá quyền

Hơn nữa, thuế quan của Mỹ làm phức tạp thêm mối quan hệ của Trung Quốc với Đông Nam Á. Các quan chức lo ngại rằng hàng hóa Trung Quốc vốn dành cho Mỹ giờ đây sẽ bị bán phá giá tại chính thị trường của họ. Khu vực này vốn đã phải chịu tình trạng dư thừa hàng hóa Trung Quốc, và hiện dự kiến ​​sẽ còn tiếp tục dư thừa. Những điều này sẽ làm suy yếu nhu cầu đối với các sản phẩm Đông Nam Á và cùng với đòn giáng vào nhu cầu toàn cầu, có thể dẫn đến giảm phát.

Một quan chức Malaysia gọi đây là “cuộc chiến thương mại cấp độ hai”—không phải giữa Mỹ và châu Á, mà là giữa các nạn nhân châu Á của thuế quan của ông Trump. Nếu ASEAN, nơi có thỏa thuận thương mại tự do với Trung Quốc, dựng lên các rào cản đối với hàng xuất khẩu của Trung Quốc để đáp trả, điều này sẽ làm căng thẳng mối quan hệ của khu vực với quốc gia khổng lồ châu Á này.

Thật vậy, chuyến đi của ông Tập có thể không đúng thời điểm. Các nước chủ nhà mà ông tới, sẽ cảnh giác không muốn tỏ ra quá thân thiết với Trung Quốc ngay khi họ bắt đầu đàm phán với ông Trump, và lo lắng về một làn sóng hàng hóa Trung Quốc sẽ chuyển hướng nhu cầu trong nước khỏi các nhà sản xuất của họ. Các thỏa thuận đã được lên kế hoạch từ lâu sẽ được tiến hành, nhưng các nhà ngoại giao không mong đợi bất kỳ đột phá nào.

Điều đó không có nghĩa là Mỹ đang ở vị thế có thể gặt hái được những lợi ích địa chính trị từ thuế quan của ông Trump. Ngay cả khi các chính phủ Đông Nam Á có thể bảo đảm các thỏa thuận một lần với tổng thống Mỹ, thì tác động đến nhu cầu toàn cầu sẽ làm rung chuyển các nền kinh tế trong khu vực. Sự không chắc chắn về việc liệu ông Trump có áp dụng lại thuế quan hay tùy tiện điều chỉnh mức thuế sẽ khiến các nhà đầu tư không muốn ủng hộ các doanh nghiệp mới trong khu vực này.

Đây là sự tương phản hoàn toàn với chuyến thăm của ông Tập. Không giống như Mỹ, nơi chính sách thay đổi mạnh mẽ từng ngày, và làm rung chuyển thị trường, ông Tập đang thực hiện một chiến lược kéo dài hàng thập kỷ để dần ràng buộc chặt chẽ hơn nền kinh tế Đông Nam Á với nền kinh tế Trung Quốc. Đây là một kế hoạch mang lại rủi ro cho Đông Nam Á. Nhưng ít nhất thì khu vực này có thể tin cậy vào điều đó.

Tuấn Khanh

13-4-2025

Cuối tháng 3.2025, Trung Cộng tung ra một sách trắng về Xizang – cách gọi của Chính quyền nước này về khu tự trị Tây Tạng, sau khi xâm lược và chiếm đóng nơi này từ năm 1950. Để chứng minh cho “chính nghĩa” Trung Cộng qua hàng thập niên đổ quân xâm lăng, sách trắng giới thiệu sự tiến bộ của khu vực này kể từ năm 2012, mục đích là nhằm phản bác lại các lời tố cáo về việc đàn áp tín ngưỡng, văn hóa mà nhiều nước trên thế giới lên án.


Sách trắng có tiêu đề “Nhân quyền ở Tây Tạng trong Kỷ Nguyên Mới” —(White Paper: Human Rights in Xizang in the New Era), tài liệu này đã được công bố tại một cuộc họp báo ở Lhasa, thủ phủ của khu vực. Sách nêu đầy những tiến bộ ổn định xã hội, thịnh vượng kinh tế, phát triển văn hóa và hòa hợp tôn giáo, thậm chí miêu tả Tây Tạng là một mô hình tiến bộ nhân quyền ở tây nam Trung Quốc – thậm chí gọi là thiên đường – dĩ nhiên, trong bàn tay của chế độ cộng sản vô thần.


Vấn đề của nhà nước cộng sản là luôn tự ca ngợi những điều mình làm được qua những con số, và chứng thực bằng những lời phát biểu của một lớp công dân đã thuần hóa. Tsering Tsomo, giám đốc Trung tâm nghiên cứu Nhân quyền và Dân chủ Tây Tạng (Tibetan Centre for Human Rights and Democracy – TCHRD) nói, Bắc Kinh thích chơi trò chiếu đèn pha vào những điểm họ muốn, còn những thứ trong bóng tối, luôn bị che đậy.

Đáp lại sách trắng của chính quyền, TCHRD cũng tung ra tập tài liệu “Nếu Gyalmo Ngulchu – tên một con sông – có thể cảm thấy: Tội ác chống lại loài người ở Driru” (If Gyalmo Ngulchu Could Feel: Crimes Against Humanity in Driru). Driru là một quận, ở khu vực Kham của Đông Tây Tạng, nhưng chính phủ Trung Quốc đã chia ra, gọi là khu vực tự trị của Tây Tạng (TAR).

Vùng Driru là điểm nóng đàn áp nhiều năm nay của Bắc Kinh. Người dân Driru đã không ngừng phản kháng từ năm 1958 đến 2022, đặc biệt là vào năm 1958 và năm 2013 bởi một số lượng lớn người Tây Tạng tập hợp chống lại sự chiếm đóng bất hợp pháp của cộng sản và các chính sách áp bức ở Tây Tạng. Đây là vùng đất luôn bị an ninh Trung Cộng theo sát, người dân luôn bị áp bức, giam giữ, bắt giữ, bị tra tấn và giết. Chỉ trong không gian ba tháng vào năm 2013, chính quyền Trung Quốc đã bắt giữ, tra tấn và giết chết 1.300 người Tây Tạng.

Diễn ngôn về nhân quyền dài 36 trang của Bắc Kinh đưa ra nhấn mạnh sự vinh quang và hy sinh của của chế độ cộng sản, nhằm ‘giải phóng hòa bình’, sau đó thành công trong việc thống nhất và phát triển kinh tế, ổn định xã hội và bảo vệ pháp lý cho người dân ở vùng đất của chế độ cũ.

Nhưng sách trắng cũng không nói hết được chi tiết về những luật lệ mới của nhà cầm quyền đưa ra để bịt miệng người dân, ép buộc tôn giáo phải quy phục đường lối chính trị vô thần, và những đạo luật hà khắc về thuế, tiền phạt… mà người dân ở đó đành phải im lặng chấp nhận.

Báo cáo TCHRD cũng mô tả sự kiện năm 2013, khi chính quyền cai trị buộc dân chúng phải treo cờ Trung Cộng để thể hiện lòng biết ơn với sự giáo dục, chăm sóc sức khỏe, trợ cấp của nhà nước và các cơ hội kinh tế từ nhà nước chiếm đóng, dân chúng đã tức giận cùng nhau ném cờ đỏ xuống sông Gyalmo Ngulchu. Ngay sau đó, các lực lượng an ninh thường phục lẫn sắc phục đã ập đến giam giữ tùy tiện và tra tấn hàng trăm người, thậm chí có báo cáo việc đánh đập đã làm chết người. Vùng này đã bị cô lập an ninh hoàn toàn trong một thời gian dài.

Các vị lạt-ma có các hoạt động giảng dạy hay tổ chức từ thiện xã hội luôn bị mật vụ theo dõi và có thể bị bắt giữ bất kỳ lúc nào, khi chính quyền cảm thấy họ có “vấn đề tư tưởng”, không kết nối với giáo hội tay sai do chính quyền dựng lên, thậm chí các vị lạt-ma có thể bị biệt giam và giết chết, để cắt đứt với đám đông quần chúng.

Khác với những chỉ số lộng lẫy mà một chính quyền đưa ra để tô hồng cho bộ mặt của mình, Báo cáo của TCHRD cũng tiết lộ sự tàn phá kinh tế xã hội và văn hóa lâu dài gây ra bởi các chính sách này bao gồm sự tách biệt của các gia đình, và giám sát hàng loạt dẫn đến chấn thương tâm lý và phân mảnh xã hội; đàn áp giáo dục ngôn ngữ Tây Tạng, phá hoại bảo tồn văn hóa; dùng lực lượng tuyên truyền mạng xã hội để hủy hoại tinh thần đoàn kết và dân tộc của người Tây Tạng.

Cộng sản hay thích ru ngủ bằng những con số hay những thành tựu tạm thời trong giai đoạn cầm quyền. Nhưng căn bản của chuyện một quốc gia vô thần xâm lược và thao túng một vùng đất có truyền thống tín ngưỡng cao đẹp, có những sự kiện mà không có loại sách trắng nào có thể che đậy được.

Trong cuốn tự truyện Freedom in exile (Tạm dịch: Tự do trong lưu đày) của Đức Đạt Lai Lạt Ma, ngài có kể lại chuyện khi còn thơ ấu, một người Trung Quốc đi tránh nạn đói, dạt về phía Tây Tạng, trên lưng đèo đứa con đã chết vì suy kiệt. Mẹ của ngài Đạt Lai Lạt Ma thấy vậy, thương xót mời vào nhà, cho ăn, và gói ghém thức ăn cho hành trình tiếp theo. Bà cũng ngỏ ý giúp chôn cất đứa trẻ và cầu nguyện cho nó, nhưng người Trung Quốc đó từ chối, mà lý do thật là đoạn đường sau, nếu đói, đứa trẻ đó sẽ là phần lương thực dự trữ. Nghe thì ghê sợ, nhưng nạn đói triền miên ở Trung Hoa đại lục đã dẫn đến chuyện ăn thịt người phổ biến từ những năm 1350, tức thời của Hoàng đế nhà Minh Chu Nguyên Chương.

Nơi ăn thịt người lại đi ‘giải phóng’ vùng đất từ bi và luôn cầu nguyện bình an cho thế giới, là câu chuyện sẽ chẳng có chỉ số nào của sách trắng ngàn đời sau có thể mô tả. Và dù có tự ca ngợi công lao của mình như thế nào, nhà cầm quyền chẳng bao giờ có thể xua được bóng tối của mình ra khỏi từng gương mặt của người dân, nơi mình cầm súng cai trị.