Hiện tượng nhiễu động không khí dường như xuất hiện ngày càng phổ biến hơn dưới tác động của biến đổi khí hậu, vậy hành khách đi máy bay cần lưu ý gì?
Ngày 21-5, Singapore Airlines cho biết chuyến bay mang số hiệu SQ321 từ London (Anh) tới Singapore đã phải chuyển hướng tới Bangkok (Thái Lan) sau khi máy bay gặp nhiễu động nghiêm trọng. Vụ việc khiến 1 người đàn ông 73 tuổi mang quốc tịch Anh thiệt mạng, nghi do đau tim. Ngoài ra, 30 hành khách đã bị thương sau vụ việc.
Rạng sáng 22-5, 131 hành khách và 12 thành viên phi hành đoàn trên chuyến bay của Singapore Airlines gặp tình trạng nhiễu động nghiêm trọng ngày hôm trước đã về đến sân bay Changi (Singapore). Tuy nhiên, đến ngày 24-5, hãng tin Reuters dẫn lời giám đốc Bệnh viện Samitivej Srinakarin ở Bangkok cho biết hiện còn 20 hành khách trên chuyến bay SQ321 vẫn cần chăm sóc đặc biệt.
Hình ảnh bên trong máy bay của Singapore Airlines sau khi gặp nhiễu động hôm 21-5. Ảnh: CNA
Theo trang tin The Conversation, nhiễu động là trải nghiệm thường gặp của những người đi máy bay. Sự cố nghiêm trọng liên quan việc gặp nhiễu động rất hiếm. Tuy nhiên, khi sự cố nghiêm trọng xảy ra, chúng có thể khiến hành khách gặp thương tích nặng, thậm chí tử vong.
Sự nhiễu động không khí có thể xảy ra ở bất cứ đâu. Tuy nhiên, ở một số tuyến đường hàng không, tình trạng này xuất hiện nhiều hơn so với các tuyến đường còn lại. Ngoài ra, biến đổi khí hậu được cho là sẽ làm tăng khả năng xảy ra nhiễu động không khí và khiến nó trở nên mạnh hơn. Trên thực tế, một số nghiên cứu cho thấy tình trạng nhiễu động đã trở nên tồi tệ hơn trong vài thập niên qua.
Nhiễu động không khí xảy ra ở đâu?
Gần như mọi chuyến bay đều trải qua sự nhiễu động ở dạng này hay dạng khác.
Ở mức độ cơ bản nhất, nhiễu động là kết quả của 2 hoặc nhiều đợt gió va chạm và tạo ra các dòng xoáy hoặc các luồng khí xoáy. Nó thường xảy ra gần các dãy núi.
Nếu một máy bay cất cánh hoặc hạ cánh phía sau một máy bay khác, gió do động cơ và đầu cánh của máy bay đi trước tạo ra có thể gây ra nhiễu động nhẹ cho máy bay phía sau.
Ở gần mặt đất, có thể có nhiễu động do gió mạnh liên quan đến các kiểu thời tiết di chuyển qua khu vực gần sân bay. Ở độ cao cao hơn, có thể lại xuất hiện nhiễu động (nếu bay gần một máy bay khác) hoặc nhiễu động do gió ngược hoặc gió giật do giông bão.
Ngoài ra, có một loại nhiễu động khác xảy ra ở độ cao cao hơn, khó dự đoán, khó tránh hơn. Hiện tượng này gọi là nhiễu động trời trong, thường xảy ra ở các khu vực chèn giữa các khối không khí di chuyển với tốc độ rất khác nhau. Theo The Conversation, hiện tượng này có thể trở nên nghiêm trọng hơn do biến đổi khí hậu.
Sự nhiễu động cũng thường xảy ra ở rìa của dòng tia. Đây là luồng gió chuyển động nhanh, hẹp và ở độ cao lớn thổi quanh địa cầu. Máy bay thường di chuyển theo dòng tia để tăng tốc độ, nhưng khi đi vào hoặc rời khỏi dòng tia, máy bay có thể gặp nhiễu động.
Các tuyến đường thường gặp nhiễu động nhất
Theo lý thuyết, các nhà khoa học có thể lập bản đồ các mô hình nhiễu động trên toàn thế giới. Các hãng hàng không sử dụng những bản đồ này để lên kế hoạch trước cho việc tìm các sân bay thay thế khi gặp sự cố hoặc các tình huống khẩn cấp khác.
Nhiễu động có thể thay đổi theo thời tiết. Tuy nhiên, có một vài tuyến đường hàng không dễ gặp nhiễu động hơn các tuyến đường khác. Theo đó, phần lớn các tuyến đường nhiễu động nhất đều nằm gần các ngọn núi.
Một số tuyến đường hàng không thường gặp nhiễu động nhất là Santiago (Chile) – Santa Cruz (Mỹ), Almaty (Kazakhstan) – Bishkek (Kyrgyzstan), Lan Châu (Trung Quốc) – Thành đô (Trung Quốc), Centrair (Nhật) – Sendai (Nhật), Milan (Ý) – Geneva (Thụy Sĩ).
Biến đổi khí hậu làm tăng tính chất của các hiện tượng nhiễu động
Một nghiên cứu được công bố năm 2023 đã tìm thấy bằng chứng về việc nhiễu động không khí tăng mạnh từ năm 1979 đến năm 2020. Ở một số địa điểm, nhiễu động không khí nghiêm trọng tăng tới 55%.
Vào năm 2017, một nghiên cứu đã dựa vào một số kịch bản biến đổi khí hậu và sử dụng mô hình khí hậu để dự đoán rằng nhiễu động trời trong có thể phổ biến gấp 4 lần từ đây đến năm 2050.
Có thể làm gì để giảm thiểu tình trạng nhiễu động?
Công nghệ phát hiện nhiễu động vẫn đang trong giai đoạn nghiên cứu và phát triển. Vì vậy, phi công sử dụng thông tin họ có được từ radar thời tiết để xác định kế hoạch tốt nhất nhằm tránh các kiểu thời tiết nguy hiểm.
Hình ảnh radar thời tiết giúp các phi công nhận thấy nơi có thể xảy ra nhiễu động dữ dội nhất. Từ đó, họ có thể làm việc với cơ quan kiểm soát không lưu để tránh những khu vực đó.
Khi gặp nhiễu động bất ngờ, phi công lập tức bật tín hiệu “thắt dây an toàn” và giảm lực đẩy động cơ để máy bay giảm tốc độ. Họ cũng sẽ liên hệ với cơ quan kiểm soát không lưu để tìm khu vực có điều kiện thời tiết tốt hơn, sau đó tăng hoặc hạ độ cao để tránh nhiễu động.
Các trung tâm khí tượng trên mặt đất có thể quan sát các kiểu thời tiết đang phát triển nhờ vệ tinh. Họ cung cấp thông tin này cho tổ bay, để tổ bay biết được thời tiết dự kiến trong suốt chuyến bay của họ.
Theo The Conversation, có vẻ như các chuyến bay đang bước vào thời kỳ có nhiều khả năng gặp nhiễu động hơn. Các hãng hàng không sẽ làm tất cả những gì có thể để giảm tác động của hiện tượng này lên máy bay và hành khách. Nhưng đối với những hành khách bình thường, thông điệp rất đơn giản, đó là khi phi hành đoàn yêu cầu bạn thắt dây an toàn, bạn nên lắng nghe và làm theo.
