Từ khi Donald Trump tái đắc cử Tổng thống Hoa Kỳ vào tháng 11 năm 2024, các chính sách di trú một lần nữa trở nên khắc nghiệt hơn, đặc biệt với những cộng đồng gốc Á từng là mục tiêu trong nhiệm kỳ đầu của ông. Trong đó, người Việt là một trong những nhóm bị ảnh hưởng nặng nề nhất. Những người từng phạm tội – dù đã cải tạo, có gia đình, con cái là công dân Mỹ – đang lần lượt bị đưa vào danh sách trục xuất, bất chấp thỏa thuận song phương năm 2008 từng bảo vệ họ.
Giữa cơn lốc pháp lý và chính trị, họ phải đối mặt với một câu hỏi sinh tử: nên tiếp tục ở lại, đấu tranh chờ ngày chính quyền Trump mãn nhiệm (hoặc sụp đổ) – hay nên buông xuôi, chấp nhận bị trục xuất về Việt Nam?
1. Một cuộc trục xuất mang tính chính trị, không chỉ pháp lý
Từ đầu năm 2025 đến nay, Bộ Nội An (DHS) và Cơ quan Di trú & Hải Quan (ICE) đã nối lại các đợt truy quét và bắt giữ người Việt trong diện bị trục xuất, bao gồm cả những người từng đến Mỹ trước năm 1995 – nhóm từng được bảo vệ dưới Hiệp định Mỹ - Việt năm 2008. Chính quyền Trump cho rằng thỏa thuận này “không còn phù hợp với thực tế an ninh quốc gia.”
Dưới áp lực chính trị của phe bảo thủ và chủ trương “trả lại nước Mỹ cho người Mỹ,” Trump đã đẩy mạnh các hoạt động trục xuất như một công cụ tranh thủ cử tri da trắng trong cuộc bầu cử giữa kỳ 2026. Điều này khiến nhiều người Việt lâu năm – kể cả người đến Mỹ từ thời thơ ấu – bị xem như “người nước ngoài nguy hiểm” dù họ đã sống ở Mỹ 30–40 năm.
2. Trở về Việt Nam: Một cú rơi không đáy
Trở về Việt Nam không đồng nghĩa với “về quê hương”. Với nhiều người, đó là chuyến đi không lối về:
Họ bị chính quyền Việt Nam giám sát, phân biệt đối xử, hoặc từ chối cấp giấy tờ căn cước.
Họ không còn thân nhân, không rành ngôn ngữ, không kỹ năng hòa nhập xã hội ở Việt Nam.
Nhiều người từng có liên hệ quân sự VNCH, hoặc tham gia các tổ chức chính trị tại Mỹ, sẽ bị coi là “đối tượng cần theo dõi”.
Họ trở thành “người Mỹ không quốc tịch”: không thuộc về Mỹ, cũng không được Việt Nam thực sự chào đón.
Trong khi đó, tại Mỹ, họ có gia đình, con cái là công dân, có công ăn việc làm, có cộng đồng. Nếu bị trục xuất, không chỉ cuộc đời họ bị phá hủy, mà cả gia đình họ cũng bị rạn vỡ.
3. Vì sao nên chiến đấu đến cùng?
a. Chính trị có thể thay đổi
Không có chính quyền nào tồn tại mãi mãi. Trump có thể thất bại trong kỳ bầu cử giữa kỳ 2026, bị Quốc hội điều tra hoặc luận tội, hoặc mất vị thế nếu nền kinh tế suy thoái. Đó là lý do tại sao chờ đợi có chiến lược là lựa chọn thông minh.
Nếu phe Dân Chủ giành lại quyền kiểm soát Quốc hội hoặc ghế tổng thống năm 2028, rất nhiều chính sách di trú có thể được đảo ngược – bao gồm cả việc xem xét lại các hồ sơ trục xuất.
b. Trì hoãn là chiến thắng tạm thời
Ngay cả khi không thể hủy trục xuất, các luật sư di trú có thể kéo dài quy trình kháng cáo, xin hoãn thi hành trục xuất, xin quyền tị nạn nhân đạo, hoặc xin miễn trừ trên cơ sở gia đình. Mỗi ngày trì hoãn là một ngày hy vọng.
c. Đấu tranh có thể cứu người khác
Bằng cách lên tiếng, liên kết với cộng đồng, vận động báo chí và các tổ chức phi lợi nhuận, người trong diện trục xuất có thể biến câu chuyện cá nhân của mình thành biểu tượng – giúp tạo áp lực lên chính quyền, cứu được chính họ và cả những người cùng cảnh ngộ.
4. Chiến đấu không có nghĩa là đơn độc
Các luật sư, nhà hoạt động, truyền thông cộng đồng Việt ngữ vẫn đang tìm cách ngăn chặn làn sóng trục xuất, dù chính quyền Trump tìm mọi cách bóp nghẹt.
5. Chờ thời hay chịu chết?
Đối với người bị trục xuất, chờ đợi không phải là trốn tránh mà là chiến thuật. Không có gì nhục nhã khi sống sót bằng mọi giá, đặc biệt khi hệ thống đã từ chối công lý cho họ. Lựa chọn chiến đấu để chờ đợi sự thay đổi chính trị không phải là điều hão huyền – đó là điều mà lịch sử đã nhiều lần chứng minh có hiệu quả.
Kết luận: Không đầu hàng khi chưa tuyệt vọng
Trump có thể nắm quyền thêm 4 năm, nhưng nước Mỹ không phải của riêng Trump. Hiến pháp Hoa Kỳ vẫn tồn tại, luật pháp vẫn có lối mở, và cộng đồng người Việt – từng là thuyền nhân, từng vượt biển, từng sống sót qua trại tị nạn – không dễ gì đầu hàng số phận.
Hãy nhớ: một người chọn chiến đấu, có thể cứu được cả gia đình và cộng đồng. Còn một người chọn đầu hàng, sẽ mất tất cả.
📊 Số liệu người Việt trong diện trục xuất
Tính đến tháng 11/2024, có 8.675 người được xem là công dân Việt Nam tại Hoa Kỳ đã có lệnh trục xuất cuối cùng (final removal order).
Trong khoảng thời gian từ 10/2023 đến 9/2024, ít nhất 58 người đã bị trục xuất sang Việt Nam.
Trước đó, ICE đã rút lại chính sách miễn trừ đối với những người Việt đến Mỹ trước năm 1995, nghĩa là hầu như tất cả đều đang bị xem xét trục xuất .
Theo Reuters, có hơn 8.600 người Việt đang chờ thi hành lệnh trục xuất.
👉 Những con số này cho thấy: nhiều người Việt đã sống tại Mỹ hàng thập kỷ nhưng vẫn bị liệt vào danh sách trục xuất — đặc biệt là nhóm “pre‑1995” trước kia từng được bảo vệ.
⚖️ Góc nhìn pháp lý theo tiểu bang
🟦 Tiểu bang California
California là “tiểu bang sanctuary” theo SB 54 (California Values Act, 2017), cấm cơ quan tiểu bang và địa phương hợp tác với ICE, trừ khi người bị để ý có án bạo lực hoặc phạm tội nghiêm trọng.
Hơn nữa, hàng chục thành phố như Los Angeles, San Francisco có chính sách riêng thể hiện cam kết không giao nộp cư dân nhập cư cho ICE.
Dù vậy, đã có hơn 10.500 trường hợp chuyển từ nhà tù tiểu bang sang ICE để thi hành lệnh trục xuất kể từ khi Newsom nhậm chức, cho thấy điểm trái chiếu giữa chính sách sanctuary và thực tế hợp tác với liên bang.
Ở vùng Central Valley, các nhóm tổ chức cộng đồng như NorCal Resist và EMAC Stockton đang cung cấp “Know Your Rights” và dịch vụ pháp lý cho người Việt và người Mỹ gốc Đông Nam Á đang đối mặt với ICE raids tăng mạnh.
🟦 Những cá nhân trong diện trục xuất—nếu ở California và không có tiền án bạo lực—có thể được các cơ quan địa phương delayed hay không bàn giao ngay cho ICE, đặc biệt khi tổ chức pháp lý hỗ trợ.
🟥 Tiểu bang Texas
Texas là tiểu bang cấm sanctuary, theo Texas Senate Bill 4 (SB 4, 2017): cảnh sát và chính quyền địa phương bắt buộc phải hợp tác với ICE và được phép kiểm tra tình trạng di trú khi bắt giữ người.
Ngoài ra, chiến dịch Operation Lone Star được tiến hành quy mô lớn từ năm 2021, bắt giữ và trục xuất hàng trăm nghìn người di cư bất hợp pháp, và các cơ quan cảnh sát có thể hợp tác trực tiếp với ICE qua chương trình 287(g).
Các sheriff ở các quận lớn như Houston, Galveston, Montgomery đều sẵn sàng tiếp tay cho chương trình này, làm tăng nguy cơ bị bắt ngay cả khi không phạm án nghiêm trọng.
🟥 Ở Texas, những người Việt trong diện trục xuất gần như không có vùng an toàn—chủ yếu là phát hiện nhanh, giao nộp ICE, ít có hoãn thi hành lệnh.
✅ Khuyến nghị
Tại California: Nếu bạn đang sống hoặc có thể chuyển đến California, chọn nơi này là chiến thuật có lợi – vì luật tiểu bang và chính quyền địa phương có thể giúp trì hoãn hoặc giảm thiểu rủi ro trục xuất.
Tại Texas: Cảnh giác cao độ. Trì hoãn rất khó, và việc hợp tác giữa cảnh sát địa phương và ICE khiến niềm hy vọng pháp lý rất mong manh.
Trong cả hai trường hợp, nếu còn gia đình, con cái sống ở Mỹ, hoặc cộng đồng hỗ trợ mạnh – thì chiến đấu pháp lý vẫn là lối đi khả thi, chứ trở về Việt Nam trước khi hết cơ hội vẫn là lựa chọn mạo hiểm.
Các chiến thuật như: đơn kháng cáo, yêu cầu hoãn thi hành lệnh, báo cáo nhân đạo, vận động dân biểu, hợp tác với tổ chức Người Việt Hải Ngoại đều có ý nghĩa sống còn.
