Ai lãnh đạo thực sự ở CHDCND Triều Tiên?

Việc Bình Nhưỡng tấn phong Kim Jong-un lên làm Nguyên soái cho thấy một cuộc cải tổ mạnh mẽ trong Quân đội Nhân dân Triều Tiên.

Với quân hàm Nguyên soái, nhà lãnh đạo trẻ Kim Jong-un có cấp bậc cao hơn 6 vị Phó Nguyên soái, trong đó có một vị vừa được đề bạt ngày 17/7 và được cho là sẽ kế nhiệm chức vụ vừa bị bãi miễn của cựu Phó Nguyên soái Ri Yong-ho.

Nhà lãnh đạo trẻ Kim Jong-un đang củng cố quyền lực. Ảnh AFP

Quân hàm Nguyên soái cũng giúp cho ông Kim Jong-un có cấp bậc tương đương với người cha quá cố Kim Jong Il. Ông Kim Jong-il đã được thăng chức Nguyên soái năm 1992, hai năm trước khi ông nắm quyền kiểm soát đất nước. Trong tháng 2/2012, hai tháng sau khi qua đời, ban lãnh đạo Triều Tiên đã truy tặng ông quân hàm Đại nguyên soái.

Giới ngoại giao và phân tích bên ngoài hiện đang đoán già, đoán non về cuộc cải tổ lớn nhất trong Quân đội Nhân dân Triều Tiên, kể từ khi Kim Jong-un lên nắm quyền hồi tháng 12/201, sau cái chết của cha ông.

Giới tướng lĩnh quân đội trong những năm gần đây đã chiếm một tỷ lệ lớn trong Đảng Lao động cầm quyền, và khi Kim Jong-il qua đời, quân đội nắm nhiều quyền hành hơn bao giờ hết. Thế nhưng, việc cách chức Phó chủ tịch Ủy ban Quốc phòng, Tổng Tham mưu trưởng quân đội Ri Yong-ho ngày 16/7 cũng như việc cách chức hai vị chỉ huy quân đội hồi tháng 4/2012 cho thấy “gió đã đảo chiều”.

Nhà phân tích Aidan Foster-Carter, một chuyên gia về Bắc Triều Tiên tại Đại học Leeds ở Anh, nói: “Tôi nghĩ rằng gió đã đảo chiều. Dưới thời Kim Jong-il, vai trò của quân đội quả là hùng mạnh. Nhưng ông Kim Jong-un lại do đảng phái chính trị lập nên”.

Các nhà phân tích khác cảnh báo rằng hãy còn quá sớm để biết chính xác lý do vì sao ông Ri Yong-ho, một nhân vật thân tín lâu năm của dòng họ Kim, lại bị mất chức, mặc dù hầu hết đều nghi ngờ cái “lý do sức khỏe”. Họ lưu ý ông Ri trông rất khỏe mạnh trong thời gian gần đây và thường xuyên ở bên cạnh nhà lãnh đạo trẻ Kim Jong-un.

Hãng thông tấn Triều Tiên KCNA chỉ sử dụng có 4 dòng để thông báo miễn nhiệm ông Ri ngày 16/7 và cũng chỉ dùng có 2 dòng để thông báo việc đề bạt tướng Hyon Yong-chol làm một trong 6 Phó Nguyên soái của Quân đội Triều Tiên. Thông báo trên không nói ông Hyon sẽ đảm nhận các chức vụ chính trị mà ông Ri để lại.

Giới chức cao cấp Mỹ ngày 17/7 cho biết họ đang theo dõi chặt chẽ những thay đổi nhân sự ở Bình Nhưỡng để đánh giá liệu ông Kim có thể theo đuổi một chính sách đối ngoại mới hay không. Họ ghi nhận đã có một số thay đổi lớn về địa chính trị ở Đông Á trong năm nay, với việc Myanmar - một đồng minh thân cận của Bình Nhưỡng - mở cửa với phương Tây.

Bộ trưởng Thống nhất Yu Woo-ik của Hàn Quốc cũng tìm cách thăm dò thái độ của Bình Nhưỡng, khi ngày 17/7 đề nghị Bình Nhưỡng đàm phán cấp chuyên viên về các vấn đề đoàn tụ gia đình.

Các quan chức Nhật Bản cho biết họ đang quan tâm theo dõi những diễn biến gần đây ở Triều Tiên. Thế nhưng, Trung Quốc – một nhà tài trợ lớn và và đồng minh chính trị chủ yếu – lại không hề đả động đến chuyện này.

Giáo Zhang Liangui, nghiên cứu chiến lược quốc tế tại Trường đảng Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc, cho biết Triều Tiên là "rất bí ẩn". Ông nói: “Thật khó biết chính xác những gì đang diễn ra. Nhưng theo sự hiểu biết của tôi, đây có vẻ là một cuộc đấu tranh chính trị”.

Tổng Tham mưu trưởng bị lật đổ Ri Yong-ho từng là một ngôi sao đang lên kể từ năm 2003, khi ông được cử làm Tư lệnh các đơn vị quân đội bảo vệ thủ đô Bình Nhưỡng và chịu trách nhiệm về an ninh cá nhân của gia đình họ Kim. Kể từ khi nhà lãnh đạo ốm yếu Kim Jong-il ra dấu trong năm 2009 rằng con trai ông sẽ lên kế nhiệm, nhiều nhà phân tích cho rằng dòng họ Kim cần đến sự hỗ trợ quân sự trong quá trình chuyển đổi thế hệ lãnh đạo.

Trong số những ngôi sao đang lên dưới thời Kim Jong-un có Choe Ryong-hae, con của một vị tướng và chỉ làm công tác chính trị thuần túy đến tháng 9/2010, khi ông này được phong tướng cùng ngày với nhà lãnh đạo trẻ Kim Jong-un. Hồi tháng 4/2012, tướng Choe Ryong-hae được phòng quân hàm Phó Nguyên soái phụ trách Tổng cục chính trị trong quân đội.

Nhà phân tích Foster-Carter nhận định: “Còn hơn cả việc cách chức Ri Yong-ho, việc đề bạt Choe Ryong-hae cho thấy đảng đang chứng tỏ với giới quân sự rằng ai là người lãnh đạo thực sự (ở Triều Tiên)”.

Minh Bích (theo Wall Street Journal)