Đà Nẵng: Nơi đáng sống

“Thương hiệu” của Đà Nẵng nay đã định hình qua dịch vụ phát triển, môi trường trong lành, giao thông hài hòa, đạo đức xã hội chuẩn mực. Những điều ấy tạo nên một thành phố đáng sống

Năm 1989, tôi có một vài đêm được ở lại bán đảo Sơn Trà. Đến đây phải nằm đất, được ăn gà rừng nướng. Sơn Trà hồi ấy chỉ có lính biên phòng và một vài nhà khoa học. Một thời của Sơn Trà bí hiểm, lãng mạn và nghèo.
Tột cùng sang trọng
Năm 2002, khi Sơn Trà bắt đầu được Bộ Quốc phòng giao về Đà Nẵng quản lý, tôi quen một người can đảm. Mười năm trước đó, Sơn Trà hoang vắng, “ba không”: không điện, không nước, không đường. Ông Đoàn Huy Giao, một đạo diễn phim tài liệu, đã dám một mình qua bán đảo, trồng cây, dời đá, xây xây đắp đắp.
Dép nhựa vẹt gót, ông chạy xe máy 70-80 km về tận vùng núi Tiên Phước mua cau giống, cỏ về trồng cho đỡ tốn tiền. Nhưng cái sang của ông chủ thì đến các đại gia cũng phải nể. Trang trại rộng 2 ha là quần thể kiến trúc hòa hợp cùng khu bảo tồn thiên nhiên. Buổi sáng mở cửa sổ, sau những tán rừng thưa là biển xanh bát ngát. Bên mái hiên, khỉ, sóc… vẫn chuyền cành. Trong ngôi nhà rường xứ Quảng là một bảo tàng bày biện những bộ sưu tập gốm cổ của các tộc người miền Trung và Tây Nguyên. Trang trại yên tĩnh với một cành cây rừng bắc ngang làm cổng ra vào…
Nhiều đại gia nhòm ngó trang trại của ông đạo diễn, đưa ra các phương án hợp tác kinh doanh, khai thác thay cho cái bảo tàng gốm vốn kén khách tri âm. Ông chủ lắc đầu. Ông đã can đảm bước qua những ngày khó khăn nhất, cảm xúc đau đớn nhất khi Sơn Trà hứng chịu từng trận bão làm đổ cây, sập núi, đau cái nỗi kinh doanh du lịch bát nháo làm cho rừng thiên nhiên ngày càng thu hẹp, những động vật quý hiếm mất môi trường sống, đứng bên bờ diệt vong.

Đà Nẵng lộng lẫy về đêm. Ảnh: Mỹ Dũng

Còn rất nhiều ông chủ lớn khác trên bán đảo Sơn Trà lấy cái việc đổ mấy chục triệu USD vào xây dự án khiến cho màu đỏ lòe của mái ngói resort nhòe đi màu xanh của rừng làm hãnh diện. Họ khoe khoang đưa từ Nhật qua khu du lịch bao nhiêu chậu bonsai trị giá tiền tỉ, tăng đẳng cấp cho khu nghỉ mát. Lấy cái giàu làm cái sang thì cũng là một cách ứng xử rẻ rúng với thiên nhiên bản địa, trái ngược với nguyên tắc sống trong một khu bảo tồn thiên nhiên.
Nhưng liệu Sơn Trà có đủ sức kham nổi những kiểu chơi sang như vậy khi mấy dự án lớn đó làm mất đi hàng trăm hecta rừng? Mỗi lúc nghĩ đến cảnh ông chủ khu bảo tàng lắc đầu từ chối hợp tác kinh doanh bát nháo, để cho khách có một khoảng không gian yên tĩnh tuyệt đối với thiên nhiên trong trang trại, không thể không nghĩ rằng sang đến như thế mới là tột cùng sang trọng!
Chào đón tương lai
Cả trăm năm Đà Nẵng làng nhàng nghèo, một đô thị xấu điển hình của các TP miền Trung. Mười lăm năm làm TP trực thuộc Trung ương, khoảng 3 năm nay, Đà Nẵng đã đổi khác. Người có cặp mắt từng trải đi một vòng tổng thể đô thị sẽ không khỏi nghĩ: Đà Nẵng đã bắt đầu có sự khởi sắc của một đô thị đẹp và hiện đại tương đối. Nhưng đây đó không khỏi để lại bao vết thương khi phải lòng vòng trả giá cho cái sự đi lên trong nghèo khó. Dọc bờ biển Mỹ Khê, người dân có quyền nghĩ: Giá như TP đủ tiền cho hàng trăm công trình hạ tầng luôn khát vốn thì có lẽ đã không cho gần chục nhà hàng với kiến trúc lộn xộn băm nát bờ biển. Không thể hoang tưởng để bảo tất cả cái gì Đà Nẵng mới làm ra hôm nay đều đẹp.
Vòng lại trung tâm TP, ai khen kiến trúc của Nhà hát Trưng Vương vốn trông rất giống khu thương mại tổng hợp? Một loạt nơi từng quy hoạch cho công viên vui chơi giải trí ở gần khu Tượng đài 2-9 mấy năm nay phải nhường chỗ cho dây chuyền kinh doanh công nghệ cưới! Hay Bảo tàng Lịch sử nằm ở khu vực Thành cổ Điện Hải có kiến trúc xấu, phá hỏng cả không gian tổng thể khu vực thành.
Chẳng phải vì ẩu, không đủ trình độ làm đẹp mà cuộc sống có quy luật riêng, con đường thực tế hóa những bản quy hoạch đôi khi phải đi vòng vòng, từ bình dân gọi là “đánh võng”, đôi khi phải nhường bước một nhóm lợi ích, để đạt được cái trọn vẹn tương đối của tổng thể phát triển. Chấp nhận như thế thì tiến được nhanh mà không bị hỏng quá lớn. Nếu như sau 15 năm là đô thị loại I mà người Đà Nẵng thấy bộ mặt trung tâm quanh Quảng trường Nhà hát Trưng Vương chưa có gì thay đổi, thậm chí nhếch nhác với đất hoang, thì cũng vẫn phải hiểu rằng những dự án đang “đu võng” giữa từng nhóm lợi ích thị trường và quyền phát triển của TP.
Trước đây, dư luận vẫn nói Đà Nẵng xây dựng 7 cây cầu bắc qua sông Hàn trên vài kilomet đường là cách chơi sang, nhằm đón tương lai nhưng bây giờ, khi các tiểu đô thị vệ tinh cho khu vực trung tâm đã hiện hình như Phú Mỹ An, Sơn Trà, Ngũ Hành Sơn; sắp đến là Hòa Xuân, Golden Hill Liên Chiểu… thì mới thấy giá trị của những cây cầu đánh thức các vùng đất im ngủ, biến chúng thành đất vàng đô thị, biến bất động sản Đà Nẵng thành một kênh đầu tư hời mà các nhà đầu tư trong và ngoài nước dám đổ hàng tỉ USD vào đây. Kẻ Bắc, người Nam có vài tỉ đồng nhàn rỗi cũng sục sôi tìm đất ở Đà Nẵng vì tin vào tương lai của một TP có tốc độ phát triển 14% mỗi năm này.
Hiện đại và đẹp
Với trục cầu vượt giao thông tại Ngã ba Huế, giới chuyên môn kêu gọi một cuộc thi quốc tế về thiết kế với tiêu chí hiện đại và đẹp. Một cây cầu Rồng cũng mời thiết kế nước ngoài. Vậy là không lặp lại câu chuyện kiến trúc của Nhà hát Trưng Vương và Bảo tàng Lịch sử. Đầu tháng 2 năm nay, chính quyền TP ra quyết định không dỡ bỏ cầu Nguyễn Văn Trỗi (trước đây gọi là cầu Trịnh Minh Thế hay cầu Đờ Lát) mà để dành cho người đi bộ.
Một cây cầu đã hết nhiệm vụ về giao thông nhưng nó là một hình ảnh chứng nhân văn hóa của TP nên được giữ lại để hòa sắc cùng với những cái mới, cái hiện đại. Với những động thái mới đó, cần được hiểu TP này đã đủ tiềm lực để quyết những vấn đề của mình. Người dân có một niềm tin lớn vào lãnh đạo hiện nay của Đà Nẵng là ở tầm quản lý đô thị đã có một tư duy thoát nghèo thật sự.

Chiều bình yên trên bán đảo Sơn Trà. Ảnh: MỸ DŨNG

Trên bản đồ quy hoạch đã có chỗ cho dự án tàu điện ngầm theo trục Hùng Vương - Điện Biên Phủ ra Ngã ba Huế, nối trung tâm TP và Quốc lộ, nối với bến xe và ga xe lửa, giải quyết căn bản bài toán xe máy và đô thị trong tầm 15 năm tới. Hơn chục đô thị vệ tinh hiện đại cũng góp phần dãn dân ra khỏi trung tâm thật hợp lý vì chất lượng sống ở ngoại ô phải cao hơn khu trung tâm thì ai cũng sẵn sàng ra xa một chút.
Với quy hoạch khoảng 1,5 triệu dân, Đà Nẵng có các biện pháp về quy hoạch, phát triển kinh tế chủ động đón đầu nhịp tăng dân số. “Thương hiệu” chất lượng sống của Đà Nẵng nay đã định hình qua dịch vụ phát triển, môi trường thiên nhiên được bảo vệ, giao thông hài hòa, giáo dục và đạo đức xã hội không có những bất thường nổi cộm như các TP lớn khác. Đó là cái sang, tạo nên một phần bức tranh “thành phố đáng sống” vốn là mục tiêu người Đà Nẵng đang hướng đến.
Đà Nẵng hình như đã bắt đầu đạt được một vẻ đẹp thật sự hiện đại, hài hòa với thiên nhiên và bản sắc văn hóa - nơi con người luôn hướng ra cửa biển.

Di sản thiên nhiên trong thành phố Quay lại với Sơn Trà, bây giờ có đường to, có cầu vượt nối với trung tâm, bán đảo là một di sản thiên nhiên ngay trong TP, mà mỗi tấc đất của nó có thể nhìn thấy lợi nhuận chảy ra từ bất động sản, từ dịch vụ, du lịch. Đùng một cái, tháng 8-2010, UBND TP Đà Nẵng lệnh “đóng cửa” Sơn Trà, ngừng cấp phép dự án trước bao toan tính nhòm ngó bất động sản khu vực này. Bí thư Thành ủy Đà Nẵng Nguyễn Bá Thanh nói: “Sơn Trà cần được ứng xử ở một trình độ văn hóa cao hơn, chọn một công ty tư vấn quy hoạch của Úc với mục tiêu giữ bằng được khu bảo tồn thiên nhiên và khai thác hợp lý”. Qua động thái này, có thể tin TP đã thật sự thoát nghèo, đủ sức mạnh tự thân để chống lại xu hướng bán rẻ tài nguyên, không để tồn tại những thứ lố lăng chễm chệ mặt tiền như đã từng cắn răng chịu trong quá trình phát triển trước đây. Chưa giàu đã sang là thế!

Bích Hồng