Đêm không ngủ:
Khi tiếng kêu tuyệt vọng của đại tá Vũ Thế Quang, tư lệnh phó sư đoàn 23 yêu cầu không quân dội bom trên đầu, thị xă Ban mê Thuột đang ở những giờ phút cuối.
Đó là đêm 13 tháng 3 năm 1975.
Sau khi đánh thăm ḍ lấy được Phước Long, tiếp theo trận chính thức mở màn hạ xong Ban Mê Thuột, từ cao nguyên Văn Tiến Dũng báo tin chiến thắng về Hà Nội. Lê Duẩn cho lệnh phát động chiến dịch Hồ chí Minh. Bắc quân mở 3 mặt trận tổng tấn công miền Nam. Từ Phước Long đánh xuống Sài G̣n. Từ Cao nguyên cắt ngang duyên hải và từ Hỏa tuyến đánh thẳng vào Thừa thiên.
Đó là đêm 13 tháng 3 năm 1975.
Tổng Thống Thiệu vẫn c̣n ngồi trên bàn viết ở cánh phải dinh Độc lập. Ông xem lại xấp hồ sơ của bộ tổng tham mưu tŕnh bày về khả năng giữ đất theo mức quân viện do trung tướng Đồng Văn Khuyên tŕnh lên đầu tháng 2. Tài liệu này ban tham mưu Mỹ và Việt ước tính với t́nh trạng viện trợ cắt giảm hiện nay th́ sẽ phải bỏ gần hết lănh thổ vùng I và II.
Hồ sơ màu đỏ của tướng Ted Serong đề nghị các cuộc triệt thoái chiến lược khẩn cấp. Tuy nhiên viên tướng Úc chuyên về nghiên cứu chiến trường ghi rơ kế hoạch của ông phải thi hành từ cuối năm 1974. Qua đến 1975 th́ vô phương v́ quá muộn. Trên bàn viết có những hàng chữ gạch xóa. Bỏ Pleiku, tái chiếm Ban Mê Thuột ? Bỏ Huế, giữ Huế? Đem dù về Sài G̣n. Bọn Mỹ phản bội. Từ chức hay ở lại?
Vị tổng thống miền Nam viết xuống những suy tư trong hoàn cảnh hết sức bối rối cô đơn. Đó là đêm 13 tháng 3 năm 1975
Quay qua xấp hồ sơ mầu xanh của bộ tổng tham mưu mới được đại tá Đỗ Đức Tâm tŕnh hồi chiều. Tổng Thống Thiệu hờ hững cầm lên đọc đoạn mở đầu :
Kế Hoạch Diên Hồng 75
“Giải pháp sau cùng cho miền Nam ”. Chiến tranh nhân dân chống chiến tranh nhân dân. Đi vào chỗ chết để t́m đường sống.
Ông Thiệu sững sờ đọc đi đọc lại các tựa đề. Đây là văn tài liệu viết báo chứ đâu phải văn thư tŕnh tổng thống. Không có ǵ chứng tỏ đại tướng Cao Văn Viên đă duyệt qua báo cáo này.
Ông bắt đầu giở từng trang. Toàn bộ kế hoạch do 5 đại tá của bộ Tổng tham mưu soạn thảo với các giải pháp hết sức quyết liệt để cứu miền Nam vào những giờ phút tuyệt vọng.
Ông Thiệu ngả người xuống ghế salon, và mở từng trang ra đọc. Đêm hôm đó ông hoàn toàn không ngủ.
Đó là đêm 13 tháng 3 năm 1975
B́nh minh của tổng thống.
Sáng sớm ngày 14/3/75, vị tổng thống miền Nam mới chợp mắt trên ghế salon ngay trong văn pḥng. Bà Thiệu từ trên lầu 3 phía hậu dinh đi xuống hai lần nhưng không dám làm ông thức giấc.
Khi những tia nắng sáng soi vào hành lang, tổng thống Thiệu tỉnh giấc, lập tức ra lệnh cho đại tá Vơ Văn Cầm, chánh văn pḥng hủy bỏ chuyến bay dự trù cho buổi họp tại Cam Ranh. Đại tá Cầm nhận lệnh tất tả về lại văn pḥng kêu điện thoại. Buổi họp Cam Ranh dự trù có tướng Phú quân đoàn II, tướng Quang cố vấn an ninh, đại tướng Viên và thủ tướng Khiêm sẽ không thực hiện như đă dự trù.
Tổng thống quyết định chủ tọa một buổi họp khác tại bộ tổng tham mưu tổ chức cấp thời lúc 11 giờ trưa.
Hội nghị Diên Hồng của quân lực VNCH.
Ông điện thoại liên lạc thẳng cho tướng Trần Văn Hai, tư lệnh sư đoàn 7 tại căn cứ Đồng Tâm. Đại tá Trần Thanh Điền đứng bên nghe được những lời sau cùng tổng thống Thiệu nói với vị tướng sư đoàn 7 bộ binh.
“Tôi nhờ anh Điền đem bà xă và gia đ́nh xuống Đồng Tâm.
Anh lo hộ cho gia đ́nh tôi trú ngụ dưới đó. Sau cuộc chiến này tôi sẽ gặp lại”.
Đại tá Vũ Quang Chiêm, chánh vơ pḥng và đại tá Điền, trưởng khối cận vệ cùng nh́n nhau. Tiếng nói của tổng thống Thiệu nghe hơi lạ. Qua một đêm, ông Thiệu h́nh như trở thành người khác.
Ban hành thêm một số chỉ thị, ông cầm xấp hồ sơ b́a xanh của bộ tổng tham mưu đi lên lầu. Đại tá Vơ văn Cầm bước theo, tay cầm giấy bút ghi lại các khẩu lệnh.
Tổng thống vừa đi vừa nói.
”Việc bàn giao giữa nội các của ông Khiêm và ông Cẩn cho làm gấp. Anh phụ nhà tôi kiếm một bộ quân phục với cấp bậc thời kỳ lănh đạo quốc gia cho tôi. Xem chừng chật rồi.
Mời phó tổng thống, thủ tướng Khiêm và ông Nguyễn Bá Cẩn chiều nay họp với tôi trong bộ tổng tham mưu.
Tôi muốn tất cả các sĩ quan từ cấp đại tá trở lên họp mặt tại trại Trần Hưng Đạo trưa nay. Tŕnh với đại tướng Viên thu xếp cho mọi người ăn trưa. Cơm tay cầm được rồi. Trung tướng Đồng Văn Khuyên chuẩn bị cho tôi tài liệu đầy đủ về tiếp vận. Nói với các tướng lănh từ nay tuyệt đối không thông báo công việc và tin tức cho Hoa Kỳ.”
Đại tá Cầm bèn hỏi lại:
Như vậy sẽ phải tin cho đại tướng tổng tham mưu trưởng…
Dừng lại ở cửa pḥng, ông Thiệu nói chậm răi:
“Không, từ nay tôi sẽ kiêm tổng tham mưu trưởng, đại tướng Viên sẽ là cố vấn cho tôi. Tôi sẽ làm việc bên bộ tổng tham mưu.
Tôi giao cho các anh giữ dinh Độc Lập với cụ Hương. Đánh xong trận này tôi sẽ trở lại.”
Quả thực cũng như ông Điền và ông Chiêm, đại tá Cầm sững sờ khi thấy ông Thiệu trở thành một người khác
Phiên họp lịch sử.
Lần đầu tiên cờ 3 sao của trung tướng Nguyễn văn Thiệu bay trở lại trên ṭa lầu chính. Từ nhiều năm qua cờ 4 sao của đại tướng Viên đă không được treo theo lệnh của chính vị tổng tham mưu trưởng.
Câu lạc bộ sĩ quan trở thành nơi họp đại hội đồng quân lực gồm tất cả các đại tá và tướng lănh tại bộ tổng tham mưu. Hơn một trung đội quân cảnh được huy động gác ṿng trong ṿng ngoài.
Một trăm ổ bánh ḿ Bưu điện đặt trên bàn nhưng dường như không ai đụng đến.
Ngồi sau một bàn nhỏ đơn độc từ phía trên ngó xuống, trung tướng Thiệu mặc quân phục 3 sao bắt đầu bằng giọng b́nh dân cố hữu nhưng có phần xúc động.
“Cố vấn Mỹ bảo tôi bỏ đất. Cố vấn Úc cũng bảo tôi bỏ đất. Pháp bảo tôi ḥa giải với cộng sản. Hoa Kỳ bảo tôi phải ra đi. Chính khách Saigon đề nghị lập chính phủ liên hiệp. Cộng sản bảo rằng không nói chuyện với Thiệu. Cũng không liên hiệp với cụ Hương.
Nixon không c̣n nữa, Ford không phải là tổng thống do dân bầu nên không quyết định. Hoa Kỳ đă dứt khoát quay lưng lại Việt Nam.
Tất cả đều nói là Thiệu cản trở ḥa b́nh. Thiệu phải ra đi.
Đêm hôm qua tôi đă chuẩn bị đi Cam Ranh để ban hành lệnh tái phối trí rất quan trọng. Nhưng nay tôi quyết định ở lại.
Không phải chỉ là không đi Cam Ranh. Tôi sẽ không đi đâu cả. Tôi quyết định ở lại và sống chết với anh em.
Vừa nói đến đây, ông Thiệu nghẹn lời và cả hội trường bừng lên tiếng vỗ tay vang dậy.
Chờ cho cơn xúc động chấm dứt. ông Thiệu nói tiếp.
-“Tôi sẽ không từ chức. Từ nay, tôi sẽ là tổng tư lệnh kiêm tổng tham mưu trưởng bộ tổng tham mưu. Khi tôi nói chuyện với các anh ở đây th́ nhà tôi và các cháu đă về quê Mỹ Tho. Với tính bông đùa cố hữu, ông Thiệu nói. Mỹ Tho chứ không phải là Mỹ quốc.”
Ông cao giọng:.
“Sẽ không có thằng Tây thằng Mỹ nào đuổi tôi đi đâu được. Bởi v́ sau tôi sẽ không c̣n ǵ cả. Sau tôi chỉ c̣n cộng sản.”
Tiếng vỗ tay lại một lần nữa nổi lên cùng với sự hân hoan hiện trên mặt các sĩ quan của bộ tổng tham mưu hiện diện.
Tổng thống nói tiếp:
Người ta nói với tôi là quân viện không có, ḷng người không có, bây giờ tiếp tục đánh th́ đánh bằng cái ǵ. Tôi trả lời ngay cho các anh hôm nay. Ḷng người không có th́ làm cho có. Cháo nguội th́ hâm lên cho nóng. C̣n phương tiện không có th́,
Nói đến đây ông nhấn mạnh từng chữ một:
“Đánh bằng cùi chỏ.”
Vừa nói ông vừa đưa khuỷu tay lên.
Lại một lần nữa, chữ nghĩa và hành động của ông tạo xúc động lớn lao cho cử tọa.
Tiếng vỗ tay cuồng nhiệt kéo dài…
Khi mọi người dịu xuống, ông nói vào vấn đề:
-“Như các anh đă biết, chúng ta đă xây dựng miền Nam qua 20 năm, có trật tự thanh b́nh và tự do dân chủ. Suốt cuộc đời binh nghiệp tôi không hại ai. Suốt cuộc đời chính trị tôi không giết ai. Anh em sĩ quan cao cấp chúng ta, ai cũng đă có thời trách nhiệm lănh đạo chỉ huy, bây giờ là lúc sống chết. Bây giờ không phải là lúc tham quyền cố vị mà ở lại. Muốn có ḥa b́nh, muốn có thương thuyết, muốn có ḥa giải phải ở vào thế mạnh. Đêm hôm qua tôi đă đọc hết tài liệu đề nghị của các anh em đại tá tại bộ tổng tham mưu. Các anh đưa cho đại tá Đỗ ĐứcTâm tŕnh tôi. Sáng nay tôi hỏi lại th́ đại tướng tổng tham mưu trưởng cũng không biết. Nhưng không hề chi. Tôi chấp thuận kế hoạch này. Tôi đồng ư đây là giải pháp cuối cùng. Lấy chiến tranh nhân dân để chống lại chiến tranh nhân dân. Kể từ giờ phút này anh em chiến hữu ngồi với tôi hôm nay là thành viên của hội nghị Diên Hồng. Các anh cũng là thành viên của hội đồng an ninh quốc gia mở rộng.
Tôi quyết định ban hành lệnh tổng động viên toàn miền Nam theo kế hoạch Diên Hồng 75. Từ nay không phải chỉ có thanh niên đi lính mà là toàn dân đánh giặc.
Không cắt đất, không bỏ dân, không rút quân, không tái phối trí. Ở đâu ở đó. Sức yếu th́ co cụm lại. C̣n sức th́ bung ra. Địch pháo th́ đào hầm mà chui xuống. Hết pháo th́ chui lên mà đánh.
Nội chiều nay, tôi sẽ họp nội các chiến tranh với cụ Hương và các tướng lănh. Sẽ công bố việc bổ nhiệm nhân sự cho các quân khu, các quân đoàn, các sư đoàn, các tiểu khu và các đô thị.
Với chủ trương toàn dân đánh giặc th́ các trường trung học và đại học sẽ trở thành các trại binh. Sẽ không học hành ǵ từ nay cho đến hết năm 1975. Hai mươi năm qua chúng ta vừa chiến đấu vừa xây dựng. Chiến tranh có hậu phương có tiền tuyến. Có dân sự có quân sự. Nhưng bây giờ sẽ chỉ có chiến đấu mà tạm gác phần xây dựng. Sẽ chỉ có tiền tuyến mà không có hậu phương. Sẽ chỉ có quân sự mà không c̣n dân sự.
Ông kết luận:
“Tôi nghĩ rằng các anh đă hiểu được ư của tôi cũng như tôi đă hiểu được đề nghị của các anh gởi đến cho tôi đọc đêm hôm qua. Xin nói thêm rằng, sau trận này, tương lai đất nước nằm trong tay các anh, những sĩ quan trẻ của quân đội.
Bây giờ các anh về suy nghĩ xem mỗi người phải làm ǵ. Phải làm ngay lập tức. Cộng sản đă giữ thế chủ động từ 1968 qua 1972 cho đến nay trên chiến trường và trên bàn hội nghị. Bây giờ chủ động phải là phần của chúng ta. Dù phải chết, chúng ta cũng sẽ chủ động chọn cho ḿnh cái chết xứng đáng. Tôi cho ban hành ngay toàn bộ kế hoạch Diên Hồng 75 từ giờ phút này…
Hội nghị giải tán, rải rác đó đây trên mặt bàn c̣n lại những khúc bánh mỳ Bưu điện. Ông Thiệu cầm phần bánh mỳ nói với sĩ quan tùy viên cho vào cặp sách. “Lát nữa ăn”
Nội các chiến tranh:
Buổi họp của nội các chiến tranh 75 bao gồm cả 2 vị thủ tướng cũ và mới. Đại tướng Trần thiện Khiêm và ông chủ tịch hạ viện Nguyễn Bá Cẩn. Các vị tân bộ trưởng gồm đủ mặt, các bộ trưởng cũ hiện diện được hơn phân nửa. Ông Thiệu lại nhắc qua về nội dung hội nghị Diên Hồng buổi trưa và vận động mọi thành viên tích cực trong giai đoạn cam go nhất của đất nước. Như đă chuẩn bị trước, ông trao tặng cho các vị dân sự mỗi người một nón sắt nhà binh và một xẻng gấp cá nhân. Ông nói mỉa mai rằng đây là món quà cuối cùng của Mỹ giúp Việt Nam chiến đấu.
Sau đó các vị bộ trưởng và chuyên viên ra về, thành phần chính phủ thu hẹp được ngồi lại nghe tổng thống Thiệu ban hành các chỉ thị cụ thể. Trong các bộ trưởng, ông mời riêng luật sư Vương Văn Bắc ngồi lại.
Với t́nh thế biến chuyển và nhận thấy tổng thống Thiệu dường như trở thành con người khác với một quyết tâm hết sức mănh liệt, các vị trong nội các và tướng lănh hết sức ngạc nhiên. Tuy nhiên gần như không ai đóng góp ư kiến hay đặt câu hỏi, trừ phó tổng thống Trần Văn Hương. Ông Thiệu cho biết, từ nay ông sẽ đặt văn pḥng tại bộ tổng tham mưu làm việc trực tiếp với các tư lệnh quân khu. Ông đặt 2 vị tướng cao cấp trong chức vụ cố vấn. Đại tướng Viên cố vấn quân sự và đại tướng Khiêm cố vấn nội vụ.
Ông cho biết là ngay buổi chiều, sau hội nghị Diên Hồng tại câu lạc bộ tổng tham mưu, ông đă điện thoại ra lệnh bổ nhiệm các chức vụ tư lệnh quân đoàn kể từ ngày 15-3-1975. Tổ chức miền Nam thành các quân khu độc lập trong cuộc chiến pḥng thủ diện địa. Vùng 4 chia làm 2 quân khu. Tiền Giang và Hậu Giang.
Tướng Lê Văn Hưng phó của ông Nam lên làm tư lệnh quân khu Hậu Giang. Chủ lực là sư đoàn 21, trang bị để thành lập thêm một sư đoàn biệt động quân và một sư đoàn Bảo An Ḥa Hảo.
Tướng Trần văn Hai, tư lệnh quân khu Tiền Giang với sư đoàn 7 bộ binh và thêm một sư đoàn biệt động quân tân lập.
Tướng Nguyễn Khoa Nam ra thay tướng Ngô Quang Trưởng tại quân khu I. Tổng thống nói thêm: “Anh Thọ pḥng 3 TTM nghiên cứu ngay cho tôi xem có cần chia miền Trung ra 2 khu vực pḥng thủ Bắc và Nam Hải Vân? Ngay bây giờ th́ ông Nam vẫn trách nhiệm toàn thể miền Trung. Vùng II cũng chia làm đôi. Tướng Nguyễn Văn Toàn từ Biên Ḥa trở lại thay thế tướng Phú trên quân khu Cao nguyên. Phần đất của quân khu Duyên hải sẽ có vị tư lệnh mới là tướng Hoàng cơ Minh.C̣n vùng III giao cho tư lệnh phó là tướng Nguyễn Văn Hiếu. Phó tổng thống Trần Văn Hương hết sức hài ḷng với việc bổ nhiệm vị tướng lănh thân thiết của ông vào chức vụ tư lệnh quân khu miền Đông. Nhưng cụ vẫn thắc mắc về việc tiếp tục xử dụng tướng Toàn. Ông Thiệu cho biết ông Toàn là người đă từng ở Pleiku và bây giờ t́nh nguyện trở lại.
T́nh thế hiện nay gần như không có vị tướng nào có khả năng mà lại t́nh nguyện lên cao nguyên. Qua điện thoại tướng Toàn có hỏi ông Thiệu là được đem theo những ai, sẽ được yểm trợ ǵ khi lên vùng II. Tổng thống trả lời là anh đem theo một cỗ quan tài và anh sẽ chết ở Pleiku. Tướng Toàn hiểu ư và đáp ngay bằng tiếng Pháp:
A vos ordres Monsieur le President, (Xin tuân lệnh ngài tổng thống).
Với tướng Nguyễn Khoa Nam, tổng thống Thiệu nói riêng: “Anh sẽ thường trực tại Huế và trấn giữ đèo Hải Vân”.
Tướng Nam thưa rằng: Tôi hiểu ư tổng thống. Huế là quê hương của tôi.
Ông Thiệu tiếp lời, Tôi sẽ rút toàn bộ nhẩy dù về Saigon. Anh phải dùng tất cả 3 sư đoàn 1,2 và 3 cho mặt trận Quảng Trị. Tái tổ chức địa phương quân, nghĩa quân cho các tỉnh duyên hải. Thành lập một sư đoàn biệt động quân pḥng thủ Đà Nẵng.Với tổng kho Đà Nẵng, toàn thể quân dân miền Trung sẽ trở thành một quốc gia biệt lập. Anh sẽ không trông cậy ǵ ở Saigon. Nam hiểu không? Sẽ không có chuyện di tản. Có thể hy sinh một vài thị trấn phía nam Đà Nẵng nhưng phải giữ Huế bằng mọi giá. Lập một danh sách những người lần lượt thay thế khi Nam nằm xuống. Tôi sẽ chỉ thị cho tư lệnh hải quân tăng cường tối đa cho đề đốc Hồ Văn kỳ Thoại hải pháo bờ biển Quảng B́nh rồi dùng toàn thể sư đoàn thủy quân lục chiến tấn công cửa Việt để giải tỏa áp lực phía Bắc.
Tướng Nguyễn Khoa Nam vô cùng xúc động trả lời: Em xin hết sức, thưa đại ca. Đây là ngôn ngữ ông Nam thường dùng để nói với Tổng thống.
Nghe xong chuyện điện thoại do ông Thiệu kể lại, cụ Hương hỏi thêm về chức vụ tư lệnh Biệt khu Thủ đô. Tổng thống cho biết tướng Lê nguyên Vỹ tân tư lệnh từ Lai Khê bay về đang đi thanh sát ṿng đai pḥng thủ Sài G̣n. Sư đoàn 5 bộ binh giao cho đại tá Hồ ngọc Cẩn cùng với sư đoàn biệt đông quân mới thành lập sẽ chuẩn bị đánh Lộc Ninh. Quận lỵ này đang được coi là thủ đô của Việt cộng miền Nam.
Tân thủ tướng Nguyễn Bá Cẩn cho biết nội các của ông c̣n thiếu nhiều nhân sự. Với hoàn cảnh hiện nay nhiều chuyên gia và nhân sĩ ngần ngại tham chính.